از خاموشی تا صدور برق؛ پرش سه‌گام سیرالئون برای تحول در بخش انرژی
به گزارش واحد علم و فناوری خبرگزاری صبح اقتصاد «کاندی یامکلا» رئیس کارگروه ریاست جمهوری سیرالئون با عنوان «ابتکار تغییرات اقلیم، انرژی تجدیدپذیر و امنیت غذایی» گفته که تلاش‌ها برای افزایش تولید انرژی از منابع تجدیدپذیر و ترویج آشپزی پاک (با سوخت‌های کمتر آلاینده) تسریع شده و دولت این هدف را مشخص کرده که تا پنج سال آینده چهار میلیون نفر از مردم این کشور از مزایای اتصال به شبکه برق برخوردار شوند.
یامکالا در گفت‌وگویی با پایگاه خبری «افریکا ریپورت» از دفتر کار خود در شهر «فری‌تاون» پایتخت سیرالئون، کلیات طرحی را به منظور پایان دادن به فقر فلج‌کننده انرژی در این کشور غرب آفریقا تشریح کرد. وی گفت: ما از زمان استقلال تا کنون تنها ۲۷۰ مگاوات برق برای ۸.۵ میلیون نفر جمعیت کشور داشته‌ایم. رئیس جمهور «جولیوس ماآدا بیو» خواستار تغییر سریع این وضعیت است.
سیرالئون از جمله فقیرترین کشورهای آفریقا از حیث انرژی است بطوری که تنها ۳۶ درصد جمعیت به انرژی برق دسترسی دارند و مردم این کشور خاموشی‌های مکرر را معمولا چندین بار در هر ساعت تجربه می‌کنند. دسترسی به سوخت پاک برای آشپزی نیز وضیت نامطلوبی دارد بطوری که کمتر از یک درصد از مردم سیرالئون از سوخت‌های غیرآلاینده برای آشپزی استفاده می‌کنند. اکنون در دولت رئیس جمهور «بیو» و با مدیریت یامکلا یک مسیر جدید در حال شکل‌گیری است که احیای کوتاه مدت را با تحول بلندمدت ترکیب می‌کند.
راه‌حل‌های سریع: احیای ژنراتورها و تقویت انرژی خورشیدی
طرح انرژی دولت سیرالئون در مراحل کوتاه مدت، میان مدت و بلند مدت تدوین شده است. در کوتاه مدت، تلاش‌ها بر موفقیت‌های سریع مانند احیای ژنراتورهای معیوب و از مدار خارج شده، اتصال مجدد ظرفیت‌های معطل مانده و افزایش نصب تاسیسات انرژی خورشیدی، متمرکز شده است.
یامکلا گفت: ما تنها از طریق کارهای تعمیراتی، ۲۵ مگاوات برق را به مدار باز می‌گردانیم و این کار الان در حال انجام است و تا پایان سال جاری همچنین ۴۶ مگاوات دیگر نیز از طریق انرژی خورشیدی وارد شبکه خواهد شد و پس از آن در نیمه نخست سال ۲۰۲۶ نیز ۴۰ مگاوات دیگر اضافه خواهد شد.
وی افزود: این اقدامات جایگزین وابستگی کشور به نیروگاه شناور پرهزینه ساخت کشور ترکیه خواهند شد؛ نیروگاهی که با نفت کوره سنگین (HFO) در حدود ۵۰ تا ۶۰ مگاوات برق را با هزینه ۱.۷ میلیون دلار در هر ماه برای شهر «فری تاون» تامین می‌کند.
واردات برق ارزان‌تر از ساحل عاج
دور شدن از شیوه‌های پرهزینه و آلاینده تولید برق از اهداف اصلی طرح دولت سیرالئون است. یامکلا گفت: به هر روی ما نمی‌توانیم از عهده مخارج این کار برآییم بخصوص که این شیوه تامین برق بودجه مورد نیاز برای مدارس و بیمارستان‌ها را می‌بلعد.
دولت قصد دارد ظرف مدت یک سال ظرفیت تولید برق در شهر فری‌تاون را از طریق ترکیب نیروگاه‌های سوخت فسیلی با پروژه‌های جدید خورشیدی و واردات برق ارزان‌تر از کشور ساح عاج، تا سه برابر افزایش دهد. این واردات برق از طریق پروژه شبکه میان‌اتصالی (اینترکانکتور) ساحل عاج، لیبریا، سیرالئون و گینه (CLSG) انجام خواهد شد.
طرح‌های میان‌مدت دولت سیرالئون نیز شامل یک نیروگاه گازی ۱۰۰ مگاواتی تامین اعتبار شده توسط شریکان آمریکایی می‌شود. این نیروگاه که قرار است تا سال ۲۰۲۷ به شبکه متصل شود، ظرفیت پایه مورد نیاز را تامین کرده و امکان کاهش بیشتر مصرف سوخت نفت کوره سنگین را فراهم خواهد کرد.
یامکلا در این خصوص گفت سوخت گاز بخشی از گذار سیرالئون به سمت انرژی‌های پاک‌تر است. او پیش‌بینی کرده است که سیرالئون به یک «هاب» منطقه‌ای گاز طبیعی مایع‌شده (ال ان جی) تبدیل شود و از بنادر آب‌های عمیق خود برای ذخیره‌سازی و توزیع این سوخت استفاده کند.
تامین برق جوامع دورافتاده با شبکه‌های کوچک
انرژی صرفا مباحث مربوط به ظرفیت و مگاوات نیست بلکه بحث توسعه انسانی هم مطرح است. یامکلا و همکارانش با طرحهایی مانند شبکه‌های کوچک برق خورشیدی برای تامین برق مدارس، درمانگاه‌ها و فراوری‌های کشاورزی در مناطق دورافتاده کشور تلاش می‌کنند. وی گفت: برخی روستاها تنها نیازمند ۱۰۰ کیلو وات برق هستند و این میزان برق برای روشن کردن خانه‌ها و کار کردن مراکز درمانی و تامین انرژی یک آسیاب برنج کافیست.
سیرالئون قرار است تا اواخر امسال با کمک‌های مالی اتحادیه اروپا ۵۰ سایت شبکه کوچک برق راه‌اندازی کند و رئیس جمهور «بیو» قصد دارد تا پیش از پایان دوره‌اش تعداد چنین تاسیساتی را به ۲۰۰ برساند. یامکلا گفت: نمی‌توانیم یک شبه کل کشور را به شبکه برق متصل کنیم اما می‌توانیم با انرژی‌های تجدیدپذیر به‌سرعت زندگی مردم را روشن کنیم.
از هم اکنون دستاورهایی در بخش بهداشت و درمان ایجاد شده است. نزدیک به ۴۰۰ واحد درمانی از انرژی خورشیدی استفاده می‌کنند و بیمارستان «کانوت» در شهر فری‌تاون بتازگی به یک سامانه خورشیدی یک مگاواتی متصل شد. یامکلا گفت: دسترسی به انرژی به همین معناست و این یعنی انجام ایمن عمل‌های جراحی بدون قطع برق و کار کردن ممتد یخچال‌ها برای نگهداری واکسن و انجام بهتر مراقبت‌های درمانی.
شبکه‌های کوچک برق خورشیدی تجربه‌ای است که در دیگر کشورهای غرب آفریقا مانند نیجریه نیز مورد استفاده قرار گرفته است. دولت نیجریه در تلاش برای افزایش سهم انرژی‌های تجدیدپذیر در تولید برق این کشور، بتازگی قراردادی ۲۰۰ میلیون‌دلاری برای راه‌اندازی صدها «شبکه کوچک» با هدف تامین برق از منابع تجدیدپذیر برای میلیون‌ها نفر در جوامع روستایی و حاشیه شهرها به امضا رساند. نیجریه به عنوان پرجمعیت‌ترین کشور آفریقا قصد دارد سهم انرژی‌های تجدیدپذیر را در تولید برق این کشور از ۲۲ درصد به ۵۰ درصد افزایش دهد. جذب سرمایه‌گذاری بخش خصوصی نقش مهمی در تحقق این هدف دارد و از این رو قرارداد ۲۰۰ میلیون دلاری با شرکت «وی‌لایت» فعال در حوزه تولید برق از منابع تجدیدپذیر از اهمیت زیادی در این زمینه برخوردار است.
«ماموریت ۳۰۰» سیرالئون و آرزوی تبدیل به صادر کننده برق در غرب آفریقا
اما بلندپروازانه‌ترین بخش طرح دولت سیرالئون مربوط به «ماموریت ۳۰۰» است؛ ابتکاری برای تامین برق ۳۰۰ میلیون آفریقایی تا سال ۲۰۳۰ از طریق همکاری‌های منطقه‌های و جهانی. سیرالئون یک توافق ملی برای متصل کردن چهار میلیون نفر مصرف کننده جدید به شبکه برق در مدت پنج سال دارد که به این ترتیب میزان اتصال به شبکه برق از ۳۶ درصد به ۸۰ درصد افزایش خواهد یافت. این برنامه توسط یامکلا رئیس کارگروه «ابتکار تغییرات اقلیم، انرژی تجدیدپذیر و امنیت غذایی» ریاست جمهوری سیرالئون تهیه شده و مورد حمایت «بانک جهانی»، «بانک توسعه آفریقا»، «بنیاد راکفلر» و نهادهای دیگری قرار دارد و هزینه اجرایی آن ۳.۶ میلیارد دلار برآورد شده است.
این طرح شامل ۲ کریدور جدید ملی انتقال برق در شمال و جنوب کشور با هدف از میان برداشتن اتکای بیش از حد کنونی شبکه برق به یک خط شرقی – غربی می‌شود. این طرح ملی همچنین در بر دارنده ارتقای دسترسی مردم به سوخت‌های کمترآلاینده برای آشپزی تا حد ۲۵ درصد از طریق توزیع سوخت‌هایی مانند «ال پی جی» و برنامه‌های آشپزی خورشیدی است. یامکلا گفت: این موضوع صرفا مربوط به آشپزی و خانم‌های خانه‌دار نیست بلکه مساله سلامت عمومی و توسعه اقتصادی مطرح است.
این در حالیست که گزارش تازه آژانس بین‌المللی انرژی حاکیست که در آفریقای جنوب صحرا یک میلیارد نفر در معرض دودهای ناشی از سوخت‌های فسیلی و سنتی برای مصارف پخت و پز هستند و پیگیری راهکارهایی برای استفاده از سوخت‌های پاک می‌تواند تا سال ۲۰۴۰ از مرگ زودرس ۴.۷ میلیون نفر در آفریقا جلوگیری کند.
این مقام دولت سیرالئون خاطرنشان کرد که دریافت کمک‌های خارجی به تنهایی برای اجرای این پروژه‌ها و مبارزه با کسری انرژی کافی نیست و سیرالئون درصدد جذب سرمایه‌گذاری است. این طرز فکر دولت سیرالئون در حال نتیجه دادن است و پروژه ماموریت ۳۰۰ بخوبی در بخش خصوصی بازاریابی شده و انتظار می‌رود تا اوایل سال آینده میلادی در حدود یک میلیارد دلار سرمایه جذب شود. هدف‌های بزرگتر این کشور در بلندمدت شامل تامین انرژی معادن و کارخانه‌ها و تبدیل سیرالئون به یک صادرکننده برق به کشورهای همسایه مانند گینه است.
یامکلا گفت: ما درست در وسط غرب آفریقا واقع هستیم و یک مزیت جغرافیایی داریم؛ می‌توانیم در اینجا برق تولید کنیم و در همه مسیرهای اطراف کشور برق صادر کنیم. وی که سابقه رقابت در انتخابات ریاست جمهوری سال ۲۰۱۸ سیرالئون را هم دارد افزود: ما فقط برای امروز کار نمی‌کنیم بلکه نسل‌های بعدی را هم در نظر داریم؛ رهبری به همین معناست؛ انرژی پایه و اساس همه چیز است و ما اکنون طرح و برنامه‌ای برای کار داریم.
اجلاس انرژی با عنوان «ماموریت ۳۰۰» روزهای هشتم و نُهم بهمن ماه سال گذشته (۱۴۰۳) با هدف طراحی اقدامات و اصلاحات لازم برای دسترسی ۳۰۰ میلیون آفریقایی به انرژی برق تا سال ۲۰۳۰ به میزبانی کشور تانزانیا برگزار شد. این نشست بطور مشترک توسط دولت تانزانیا، اتحادیه آفریقا، بانک جهانی و بانک توسعه آفریقا سازماندهی شد و در آن ۲۴ رئیس جمهوری از کشورهای آفریقایی، ۲۱ نماینده از دولت‌های آفریقایی، رئیس بانک جهانی، رئیس بانک توسعه آفریقا و رئیس بنیاد راکفلر و بیش از ۲هزار و ۶۰۰ نماینده از بخش‌های فعال در صنعت انرژی شرکت داشتند.
جمهوری سیرالئون کشوری در غرب آفریقا با وسعت بیش از ۷۳ هزار کیلومتر مربع و جمعیتی در حدود هشت و نیم میلیون نفر است که ۷۸ درصد آنها مسلمان، ۲۱ درصد مسیحی و یک درصد نیز پیرو ادیان و مذاهب دیگر هستند.
همکاری‌های منطقه‌ای سیرالئون برای توسعه پایدار
در حال حاضر بیش از ۶۰۰ میلیون آفریقایی دسترسی به انرژی برق ندارند که این چالش بزرگی در مسیر توسعه آفریقا محسوب می‌شود و اجلاس «ماموریت ۳۰۰» در تانزانیا با هدف کمک به فراهم کردن دسترسی ۳۰۰ میلیون نفر به برق در کوتاه مدت با استفاده از فناوری‌های جدید و ارائه راه‌حل‌های نوآورانه تأمین مالی برای حل این مشکل برگزار شد.
سیرالئون در همین ارتباط همکاری‌های منطقه‌ای را نیز در دستور کار دارد. سومین «مجمع عالی آفریقا در زمینه همکاری‌های جنوب-جنوب برای توسعه پایدار» روزهای چهارشنبه ۱۷ تا جمعه ۱۹ اردیبهشت ماه امسال در فری‌تاون پایتخت سیرالئون برگزار شد و توجهات را به سمت نیاز به اصلاحات متحول کننده در حکمرانی جهانی جلب کرد.
«جولیوس ماآدا بیو» رئیس جمهوری سیرالئون در سخنرانی افتتاحیه خود، نیاز فوری به تغییرات بنیادین و سیستماتیک در چهارچوب‌های اقتصادی جهانی را بیان کرد و سیستم فعلی را منسوخ و ناعادلانه خواند. او با تاکید بر اینکه سیستم‌های مالی و تجاری جهانی فعلی، صداهای آفریقایی را به حاشیه می‌برند، خواستار تغییر شکل نظم بین‌المللی برای انعکاس بهتر نیازها و مشارکت‌های جنوب جهانی (کشورهای کمتر توسعه یافته آفریقا، آسیا و آمریکای لاتین) شد.
رئیس جمهوری سیرالئون بر اهمیت ایجاد سکو یا پلتفرمی تاکید کرد که نه تنها صدای آفریقایی‌ها را بالا ببرد، بلکه مسیری برای راه‌حل‌های پایدار برای چالش‌های این قاره نیز فراهم کند.
بررسی‌های کارشناسی نشان می‌دهد قاره آفریقا نیازمند افزودن سالانه حداقل ۱۶ گیگاوات ظرفیت جدید تولید برق تا سال ۲۰۵۰ و همچنین سرمایه‌گذاری سالانه ۳.۲ تا ۴.۳ میلیارد دلاری در زیرساخت‌های انتقال نیرو به منظور تامین تقاضای پایه و جلوگیری از بحران انرژی است. «شرکت فایناس آفریقا» (AFC) این مطلب را در گزارش جدید خود با عنوان «وضعیت زیرساخت‌های آفریقا ۲۰۲۵» اعلام کرده است. این گزارش خاطرنشان می‌کند که «قاره آفریقا به منظور تامین نیاز پایه انرژی خود نیازمند افزودن حداقل ۱۶ گیگاوات ظرفیت مازاد تولید تا سال ۲۰۵۰ و سرمایه‌گذاری سالانه ۳.۲ تا ۴.۳ میلیارد دلار در زیرساخت‌های انتقال نیرو تا سال ۲۰۴۰ خواهد بود.
کشور نیجریه به عنوان بزرگترین اقتصاد آفریقا نقش مهمی در تحقق این هدف در قاره آفریقا خواهد داشت. دولت فدرال نیجریه در آبان ماه ۱۴۰۳ (نوامبر ۲۰۲۴) اعلام کرد که این کشور در مدت پنج تا ۱۰ سال آینده به سرمایه‌گذاری خصوصی سالانه ۱۰ میلیارد دلار در بخش نیرو به منظور تامین پایدار برق نیاز دارد. وزیر نیروی نیجریه در فروردین ماه امسال اعلام کرد که در حدود ۱۵۰ میلیون نفر از مردم این کشور به برق کافی دسترسی دارند در حالی ۸۰ میلیون نفر به برق پایدار دسترسی ندارند.
بر اساس این گزارش، آفریقا در سال ۲۰۲۴ در حدود ۶.۵ گیگاوات ظرفیت تولید برق اضافه کرد اما این بسیار پایین‌تر از محدوده نیاز برای تامین نیاز رو به رشد انرژی در این قاره است. نزدیک به نیمی از این ظرفیت جدید از منابع برق‌آبی تامین شد که شامل راه‌اندازی واحدهای جدید از «سد بزرگ رنسانس اتیوپی»، پروژه «جولیوس نایرره» تانزانیا، نیروگاه «ناکتیگال» کامرون و نیروگاه برق‌آبی «کاروما» اوگاندا بوده است.
- منبع خبر : ایرنا
