تناقض‌های موسیقی اعتراضی/ رپ؛ آری یا خیر

به گزارش واحد فرهنگی خبرگزاری صبح اقتصاد رپ یک نوع موسیقی اعتراض‌آمیز خیابانی است که دهه ۱۹۸۰ میلادی و از میان موسیقی سیاه‌پوستان فقیر در ایالات متحده متولد شد. خوانندگان این موسیقی از پیش پا افتاده‌ترین، سهل‌ترین کلمات و بدون رعایت قوانین ادبی برای بیان موضوع‌هایی از جمله اختلافات طبقاتی، ریاکاری، دعواهای خیابانی، فرهنگ غالب جهانی و بحران‌های سیاسی استفاده می‌کنند به همین دلیل در میان عامه مردم و به ویژه جوانان مورد اقبال قرار می‌گیرند.

به تبعیت از این گونه، رپ فارسی در اواخر دهه ۷۰ در ایران شکل گرفت و خواننده‌های زیادی به صورت زیرزمینی و غیرمجاز در این سبک فعایت کرده و از این گونه برای بیان عقاید و افکار خود، مسائل روزمره، اعتراض به مشکلات اجتماعی، سیاسی، فرهنگی بهره بردند و فعالیت آنان در مواردی با برخوردهای قضایی مواجه شده است، این روند تاکنون نیز ادمه دارد و بسیاری از این خوانندگان به دلیل نداشتن مجوز فعالیت از دفتر موسیقی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، آثار خود را از طریق شبکه‌های اجتماعی و فضای مجازی منتشر می‌کنند و خوانندگان رپ فارسی ساکن ایران برای برگزاری کنسرت، به خارج از کشور سفر می‌کنند و در این زمینه باید هزینه‌های هنگفتی را متحمل شوند.

نخستین آلبوم موسیقی رپ و آغاز «گفتآواز»

با توجه به گسترش خوانندگان رپ فارسی و تناقض‌های متعددی برای اعطای مجوز به آنان در اوایل دهه ۸۰، نخستین آلبوم موسیقی رپ با عنوان «اسکناس» اثر شاهکار بینش‌پژوه در قالب طنز سال ۱۳۸۳ توسط موسسه نغمه داوودی با مجوز رسمی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی منتشر شد.

بینش‌پژوه درباره این آلبوم بیان کرده بود: برای انتقاد در آن سال‌ها ابزاری نمی‌توانست جز طنز وجود داشته باشد و غیر از طنز کار به تعبیری بیخ پیدا می‌کرد؛ بنابراین من این سبک را انتخاب کردم که حرف‌هایم را در این قالب بزنم و به کسی برنخورد؛ ولی شاید بعد از ۶ هفت سال اسکناس تنها آلبوم رپ فارسی بود.

در همان سال، قطعه‌ای در سبک «رپ-پاپ» در تیتراژ ابتدایی مجموعه تلویزیونی «خانه به دوش» با صدای رضا عطاران و امیرحسین مدرس از رسانه ملی پخش شد، دفتر موسیقی وزارت ارشاد در نامه‌ای به سازمان صدا و سیما از پخش این اثر گلایه کرد. با این وجود سال ۱۳۸۵، آلبوم «نگو دیره» به خوانندگی مجید غفوریی با مجوز وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی منتشر شد که آهنگ «یادت نره» یکی از قطعه‌های این آلبوم به سبک رپ توسط غفوی و یاس (خواننده رپ) خوانده شد.

در پی اعطای مجوز به بعضی از آثار موسیقی رپ، سال ۱۳۹۳، پیروز ارجمند مدیرکل دفتر موسیقی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در دولت یازدهم، از آغاز فعالیت‌های «گفتآواز» (رپ فارسی) خبرداد و گفت: فرهنگ غنی نواها در ایران پیشینه‌ای چند هزار ساله دارد. این نوع خوانش را سال‌ها قبل در فرهنگ کشورمان با عنوان «ترتیل‌خوانی» داشتیم که جوامع اروپایی و آمریکایی آن را به شکل مدرن شده‌اش، «رپ» نامگذاری کرده‌اند و این سبک از موسیقی طرفداران خاص خود را دارد.

ارجمند افزود: این گونه موسیقی در کشور ما به شکلی دگرگون نشده باقی مانده. هنوز هم «ترتیل‌خوانی» را به شکل فرهنگ کهن ایرانی در کشور داریم و اگر قرار باشد این نوع خوانش را با درون مایه و بن مایه موسیقی ایرانی یاد کنیم که چیزی آمیخته از گفتار و آواز باشد، باید یک نوع «گفتآواز ملی» تولید کنیم که مختصات موسیقی ایرانی در آن وجود دارد و از طرفی منطبق بر فرهنگ ملی و اجتماعی ایران باشد.

براین اساس سال ۱۳۹۴ آلبوم موسیقی «فراموشی» با خوانندگی کاوه عابدین پس از ۱۰ سال به عنوان نخستین آلبوم در حوزه موسیقی رپ (گفتآواز) با مجوز وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی منتشر شد.

حضور رپرها در برنامه‌های هنری و تئاتر

با وجود انتشار آلبوم موسیقی رپ در دولت یازدهم، مدیرکل دفتر موسیقی وقت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی درباره اعطای مجوز به خوانندگانی همچون یاس (یاسر بختیاری) و آرمین زارعی بیان کرد: یاس و بقیه چهره‌های این حوزه می‌توانند آثارشان را برای بررسی و کارشناسی به دفتر موسیقی وزارت ارشاد بسپارند. قطعا پس از بررسی و کارشناسی روی آثار آنان و در صورتی که منطبق بر فرهنگ موسیقی اصیل و اصول اجتماعی باشد، قطعا ترتیب اثر خواهیم داد.

تیتراژ پایانی فیلم «بارکد» سال ۱۳۹۵ در سی و چهارمین جشنواره فیلم فجر با صدای یاس پخش شد اما به دلیل خواندن تیتراژ پایانی توسط یاس مجوز اکران برای فیلم صادر نشده بود و شرط اکران «بارکد» حذف صدای یاس عنوان شد. پس از پذیرفتن حذف صدای یاس از تیتراژ این فیلم توسط تهیه‌کننده، مجوز اکران صادر شد. یاس ۱۳۹۷ آهنگ «سفارشی» تیتراژ مجموعه «رقص روی شیشه» به کارگردانی مهدی گلستانه در شبکه نمایش خانگی را اجرا کرد که در ابتدا این اثر مجوز دریافت کرد اما سپس مجوز آن لغو شد، با این حال تک‌آهنگ «سفارشی» سال ۱۴۰۰ با صدای یاس در سریال «قورباغه» به کارگردانی هومن سیدی در شبکه نمایش خانگی پخش شد.

محسن رجب‌پور تهیه‌کننده موسیقی سال گذشته در برنامه‌ای درباره اعطای مجوز به یاس عنوان کرد: ۱۵ سال پیش برای این خواننده توسط یک شرکت معتبر مجوز رسمی دریافت شد اما یاس نپذیرفت.

این در حالی است که رپرها معتقدند برای فعالیت‌هایشان نیاز به مجوز ندارند، رپی که با مجوز، اجرا و منتشر شود و به خوانندگان اعلام شود که چه اشعاری را حول چه موضوع‌هایی بخوانند، دیگر نمی‌توان به آن رپ اطلاق کرد.

ورود هنرمندان رپ به حوزه‌های رسمی هنری و به نوعی از زیرزمین به روی زمین، از تئاتر آغاز شد، برخی از کارگردانان به دلیل جایگاه خوانندگان رپ و بعضا محبوبیت آنان در میان جوانان، برای پرفروش شدن آثارشان از این خوانندگان رپ بهره بردند، سال ۱۳۹۶، سینا ساعی خواننده گروه «تیک تاک» در نمایش «هملت، تهران۲۰۱۷» به کارگردانی کیومرث مرادی به عنوان بازیگر و خواننده نقش‌آفرینی کرد؛ ساعی پیش از این در کلاس‌های بازیگری مرادی حضور داشت که این آشنایی منجر به پیشنهاد بازی و پیوستن به نمایش «هملت، تهران۲۰۱۷» شد.

حضور ساعی در تئاتر ادامه داشت و او در نمایش‌های «پلاس پلاس به توان ۲ – ۱۴۰۱» به کارگردانی نیما شعبان‌نژاد، «تهران پاریس تهران – ۱۴۰۲» به کارگردانی سعید دشتی و کنسرت-نمایش «خون‌نگار» به کارگردانی مهیار علیزاده به عنوان بازیگر و خواننده نقش‌آفرینی کرد، ساعی اخیرا نیز در برنامه «کارناوال» با اجرای رامبد جوان حضور داشت و موسیقی رپ را به گونه‌ای متفاوت و روایت‌گونه اجرا کرد و نشان داد که موسیقی رپ نه تنها به فرهنگ ایرانی آسیب نمی‌زند بلکه در بسترهای مختلف فرهنگی می‌تواند کمک‌کننده باشد، هر چند که در جنگ تحمیلی ۱۲ روزه رژیم صهیونیستی علیه ایران نیز برخی از رپرها برای دفاع از کشور و مبارزه با صهیونیست، آثاری را منتشر کردند.

تئاتر «آژاکس» به عنوان نخستین رپ تئاتر ایران به کارگردانی علیرضا حافظی و دارماتوژی (نمایش‌پردازی) امید صفیر با مضمون سرنگونی دولت مصدق، «اسکرین شات» به کارگردانی اشکان درویشی با حضور سه رپر؛ مسین، شایان یو و مهدیار و نمایش موزیکال «خماری» با بازی مهیار ساعدی رپر جوان از دیگر نمایش‌هایی است که با حضور رپرها به روی صحنه رفته است، هر چند «خماری» پس از بیش از ۱۹۰ اجرا، توقیف شد و دلیل توقیف، تخلفات مکرر از نسخه‌ بازبینی و تبدیل فضای نمایش به کنسرت عنوان شد.

«لامبورگینی» به کارگردانی سیامک صفری با حضور حمیدرضا امیری صفت مشهور به حمید صفت، سال ۱۳۹۶ اجرا شد، این نمایش با حواشی بسیار و اجراهای محدودی مواجه شد و در نهایت به خواسته حمید صفت، صدا و اجرای او در بخشی از نمایش حذف شد.

صفت پس از حاشیه‌ها و ماجراهای مربوط به حواشی زندگی شخصی و خوانندگی‌اش سال ۱۴۰۲، در سریال «هفت سراژدها» به کارگردانی ابوالقاسم طالبی نقش‌آفرینی کرد و این سریال از تلویزیون پخش شد، صفت این روزها در سریال «بامداد خمار» به کارگردانی نرگس آبیار در شبکه نمایش خانگی نقش‌آفرینی می‌کند.

در این سال‌ها نیز گه‌گاه، آثار رپرها در تبلیغات تلویزیونی و برنامه «خندوانه» شنیده شده است. دو رپر؛ مجتبی الله وردی با نام هنری «مُجال» و زین‌العابدین حجتی با نام هنری «شبزده» با مرکز موسیقی مأوا وابسته به سازمان هنری رسانه‌ای اوج همکاری می‌کنند و در این سال‌ها به عنوان رپر انقلابی شناخته شده‌اند و با مضمون دفاع از فلسطین و صهیونیسم، آثاری را اجرا می‌کنند.

با این وجود، با توجه به اقبال مردم عامه به خصوص نسل جوان و دهه‌های ۸۰ و ۹۰ از موسیقی رپ و خوانندگان این حوزه، باید پذیرفت که فعالیت این خوانندگان در صحنه‌های رسمی، نظارتی را بر آنان، اشعار و نوع اجرایشان ایجاد خواهد کرد و کمتر شاهد اجرای آثار نامناسب و بعضا غیراخلاقی از سوی آنان خواهیم بود.

رویکرد دولت سیزدهم به موسیقی رپ

مخالفت‌ها و اعطا نکردن مجوز به رپرها در دولت سیزدهم نیز ادامه داشت؛ بهمن ماه ۱۴۰۲، اخباری مبنی بر برگزاری سمینار بزرگ «صبح بخیر تهران» با حضور خواننده‌های رپ؛ محمدرضا داداش‌پور (شایع) و مهراد مستوفی‌راد (هیدن) در سالن شهیدضرغام مجموعه ورزشی آزادی منتشر شد که امیرحسین سمیعی مدیرکل دفتر موسیقی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی درباره صدور مجوز برای این برنامه‌ اظهارداشت: هیچ مجوز کنسرتی توسط وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برای آن صادر نشده است و این برنامه با عنوان «همایش» از نهاد دیگری مجوز دریافت کرده و بلیت‌ها فروخته شده که وزارت فرهنگ به موقع از این موضوع جلوگیری کرده است.

همچنین مردادماه سال ۱۴۰۳، بار دیگر موضوع اعطای مجوز به رپرها؛ حمید صفت، چَرسی و دِدان از سوی دفتر موسیقی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی منتشر شد که محمدمهدی اسماعیلی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در گفت و گو با یکی از رسانه‌ها در این باره گفت: آقای سالاری معاون امور هنری وزارت ارشاد مأمور بررسی جوانب موسیقی رپ شده است.

اسماعیلی از برنامه وزارت فرهنگ و ارشاد برای ایجاد تحول جدی در حوزه موسیقی و استفاده از همه گونه‌های موسیقی خبر داد و تأکید کرد: درباره موسیقی رپ باید همه جوانب در نظر گرفته شود و فکر می‌کنم بتوانیم در آینده نزدیک جمع‌بندی خود را در این باره اعلام کنیم.

محمود سالاری معاون امور هنری وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی نیز در این باره اظهارداشت: هنوز مجوزی برای موسیقی رپ صادر نشده است. مجوزی برای اثری صادر شده است که پاپ بوده است و آن خواننده‌ای که مشهور به رپ‌خوانی است در آن اثر رپ نخوانده و ژانرش پاپ است. در حقیقت ما به موسیقی پاپ او مجوز دادیم. دو اسم دیگری هم که مطرح شده بود را بررسی کردم، آن دو خواننده هم قرار بر این بود که اگر در گونه پاپ بخوانند مجوز بگیرند.

سالاری درباره کارگروهی که در وزارت ارشاد برای بررسی صدور مجوز برای «رپ» تشکیل شده بود، گفت: کارگروهی را در خصوص بررسی ژانر موسیقی رپ داریم اما این بین اختلاف‌نظر بسیار زیاد است. رپ یک سبک زندگی است که با خودش چیزهای زیادی به همراه دارد بنابراین فقط نباید واژه‌ها و نُت‌ها را کنار هم دید. به همین دلیل هنوز به جمع‌بندی قطعی در این خصوص نرسیده‌ایم.

براساس سخنان معاون امور هنری وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، اگر خوانندگانی در گونه پاپ بخوانند، مجوزها در صورت بررسی جوانب به آنان اعطا می‌شود و براین اساس آرمین زارعی با نام هنری آرمین ۲afm نخستین خواننده رپ ایرانی بود که توانست به‌ صورت رسمی مجوز وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی را به دست آورد، تمامی آثار او قبل از دریافت مجوز در سبک‌های رپ و هیپ هاپ بود اما بعد از دریافت مجوز و شروع به فعالیت رسمی آثار پخش شده از وی در سبک‌های پاپ بود.

در ادامه خوانندگان و گروه‌های دیگر رپ‌خوان همچون معین زندی، شهاب مظفری، دِدان، نوان، با تغییر ژانر خود، مجوز فعالیت پیدا کردند که در مواردی گفته می‌شود که آنان در سبک مدرن و تلفیقی رپ- پاپ آثاری را اجرا می‌کنند، هر چند که در سال‌های اخیر فعالیت برخی از آنان به دور از حاشیه هم نبوده است.

همچنین قرار بود موسیقی رپ به چهلمین جشنواره موسیقی فجر اضافه شود که رضا مهدوی دبیر این جشنواره درباره اضافه شدن بخش موسیقی اعتراضی (رپ) به جشنواره گفت: موسیقی رپ چیز عجیبی در فرهنگ ایرانی نیست و همان بحر طویل موسیقی ایرانی است اما چرا ساحت زیبای موسیقی را با الفاظ زشت مکدر کنیم!؟ در حالی که می‌شود اعتراض را با زبان و موسیقی زیبا بیان کرد. همچنان‌ که پروین اعتصامی و ملک‌الشعرای بهار شاهکار اعتراض در دوران خودشان بودند.

مهدوی اظهارداشت: ما با دوستان در شورای سیاستگذاری جشنواره موسیقی فجر بنا گذاشتیم کارهایی در این گونه بیایند و اگر مطلوب و منطبق با فرهنگ ایرانی باشند، قبولشان کنیم تا اشتیاق جوانان را پر کنیم اما وقتی برخی دانشش را برای تولید این گونه موسیقی ندارند یا نوعی لجاجت دارند که موسیقی را زشت کنند، حرفی نداریم.

با این وجود، به دلیل استقبال نکردن خواننده‌های حوزه رپ و نبود حمایت‌های لازم، موسیقی رپ از چهلمین جشنواره موسیقی فجر، حذف شد.

موضع‌گیری دولت چهاردهم؛ کلیت موسیقی رپ غیرقابل پذیرش نیست

همچنان در دولت چهاردهم، تناقض‌هایی درباره اعطا کردن یا اعطا نکردن مجوز به خوانندگان موسیقی رپ مطرح است، بابک رضایی مدیرکل دفتر موسیقی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی آذرماه امسال در نشست تخصصی بررسی و تحلیل «ذائقه موسیقایی شهروندان تهرانی» با اشاره به وضعیت و چالش‌های موسیقی در ایران اظهارداشت: براساس نظرسنجی که انجام شده است، تمایل بیشتر جوانان (۱۸ تا ۲۹ سال) به موسیقی رپ است. اگر ما دو جامعه آماری با تعداد افراد مساوی، یکی با افراد بالای ۵۰ سال و دیگری گروه‌های جوان‌تر را با هم مقایسه می‌کردیم احتمالاً درصدهای آمار متفاوت بود و میزان متفاوت‌تری از ترقیب جوانان به حوزه رپ را شاهد می‌بودیم. تعداد افراد ۳۰ تا ۵۰ ساله در کشور جمعیت بیشتری هستند و این گروه سنی سلیقه متفاوتی را در حوزه موسیقی دارند.
مدیرکل دفتر موسیقی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ۲۳ آذرماه در گفت و گوی تلفنی با یک برنامه رادیویی درباره حواشی و واکنش‌های به وجود آمده در فضای مجازی پس از پخش برنامه «گنگ» با اجرای علی ضیا در شبکه نمایش خانگی با موضوع «موسیقی رپ» بیان کرد: کلیت موسیقی رپ به عنوان گونه‌ای از موسیقی، در حوزه موسیقی، از نظر ما یک پدیده غیرقابل پذیرش نیست.

وی افزود: موسیقی رپ، مبتنی بر کلام و محتوایش است که مورد نقد و نظر قرار می‌گیرد. طبیعتاً محتوا و پیام این نوع موسیقی، اگر منطبق با ارزش‌ها و مضامین فرهنگی باشد، خب پذیرفته است و خارج از آن، قاعدتاً پذیرفته نیست اما حالا اینجا بین هنرمندان، بین صاحب‌نظران اختلافاتی وجود دارد.

رضایی اظهار داشت: بعضی از هنرمندان و صاحب‌نظران، احساسشان بر این است که این نوع موسیقی، اگر آن محتوایی که شهرت را از آن گرفته‌ایم برداریم، دیگر موسیقی رپ نیست. ما هم در آن چارچوب‌ها و قاعده‌های خودمان، قاعدتاً به آن مضامین و محتواهای فرهنگی و ارزشی باید پافشاری کنیم و پایبند باشیم.

مدیرکل دفتر موسیقی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی گفت: این رفتارهای چندگانه‌ای که در فضای فرهنگی و به شکلی به صورت غیرفرهنگی تداوم پیدا می‌کند و تلاش می‌شود، بعضاً، در اینکه به هر حال با ایجاد یک فضا و شرایطی که طرف مقابل را در «عمل انجام‌شده» قرار دهیم، خیلی به صلاح نیست.

رضایی افزود: صاحب‌نظران و کسانی که علاقه‌مندند این گونه موسیقی را هم به نحوی در جامعه داشته باشند، باید قبل از اینکه برنامه‌ای در پلتفرمی پخش شود و به این شکل به این گونه موسیقی بپردازد یا اتفاقات دیگری که شاهدیم به شکل مجاز یا غیرمجاز اتفاق می‌افتد، این پدیده‌ها را به فضای اجتماعی بکشانیم و عملاً فضاسازی‌های رسانه‌ای و گفتمان‌های رسانه‌ای درباره‌اش ایجاد می‌شود، درباره آن باهم بیشتر صحبت کنیم، نظرات همدیگر را تامین کنیم که جامعه دچار تشتت آراء و به نوعی سردرگمی در انتخاب ژانری برای استفاده فرهنگی خودش نشود.

پخش «گنگ» از شبکه نمایش خانگی

علی ضیا مجری سابق صدا و سیما که این روزها در حال ساخت و اجرای برنامه «باضیا» در یوتیوب است، تاکنون با هنرمندان و شخصیت‌های متعددی از جمله رپرها؛ سینا ساعی، شایع، گادپوری و دورچی مصاحبه‌هایی داشته است و گفت‌وگوی صریح و بی‌پرده درباره دغدغه‌های رپ فارسی پرداختند.

با توجه به تجربه اجرای این برنامه، نخستین برنامه «گنگ» ۲۱ آذرماه با اجرا، کارگردانی و تهیه‌کنندگی علی ضیا از شبکه نمایش خانگی پخش شد، در این برنامه قرار است رپرها؛ محمدرضا شایع، مهیار، گادپوری، جی‌جی، دورچی، چرسی، آشنا، شایان یو و پاپاپویز برای نخسین بار به شکلی رسمی حضور دارند و به اجرای موسیقی بپردازند.

پخش قسمت نخست برنامه «گنگ» با حضور محمدرضا داداش‌پور معروف به شایع و مهیار و اجرای کنسرت در این برنامه با حضور مخاطبان از دهه‌های ۷۰ و ۸۰، واکنش‌های بسیاری را از سوی مخاطبان، مسئولان و سایر رپرها داشت، ضیا در برنامه حتی گفت که امیدوارم بقیه رپرها هم مثل تو مجوز بگیرند و کنسرت برگزار کنند. خواسته‌ای که توسط بسیاری از مخاطبان این گونه موسیقی مورد استقبال قرار گرفت.

شایع در واکنش به حواشی این برنامه با موضوع رپ و دریافت مجوز با انتشار ویدئویی در صفحه شخصی خود در فضای مجازی از حضور در این برنامه عذرخواهی کرد و گفت: «اشتباه کردم، شرمنده‌ام. ۱٠ روز از برنامه‌ گنگ به من زنگ می زدند بیا، ولی من صدایی از قلبم می‌گفت نرو، روزهای آخر دنده خور شدم و رفتم. شایع پس از چندی، این پست را از صفحه خود حذف کرد.

شایع در صورتی برای حضور در برنامه «گنگ» عذرخواهی کرده است که چندی پیش از او به عنوان خواننده برنامه «گل یا پوچ» با اجرای صابر ابر نامبرده شده بود. شایع در برنامه «گنگ» بیان کرده بود که حضور در این برنامه به معنای مجوز نیست، تنها اجرای برنامه برای مخاطبان است که مورد استقبال آنان نیز قرار گرفت.

با این وجود، نماوا در بیانیه‌ای اعلام کرد: به همکارانمان در پلتفرم فیلیمو بابت تولید و انتشار برنامه «گنگ» و جسارتی که در به‌ رسمیت شناختن ارزش موسیقی رپ نشان داده‌اند، تبریک می‌گوییم. این اقدام، گامی مهم برای هنرمندان این حوزه و مخاطبانی است که سال‌هاست منتظر دیده‌شدن رسمی این سبک از موسیقی بودند. پلتفرم نماوا حدود دو سال است به دنبال دریافت مجوز مجموعه ای با حضور یک رپر معروف با عنوان «فلفور» بود و به نتیجه نرسید؛ مجموعه‌ای که با مرکزیت سهراب مصطفوی-سهراب ام.جِی- از رپرهای باسابقه که متاسفانه حتی موفق به دریافت استعلامات حراست ساترا هم نشد.

در پی واکنش‌ها به برنامه «گنگ» ساترا نیز اعلام کرد که این برنامه مجوز پخش از شبکه نمایش خانگی را نداشته است و در حال پیگرد حقوقی نسبت به انتشار این برنامه است. با این وجود همچنان خبری از توقیف این برنامه به صورت رسمی منتشر نشده است.

با توجه به روند پرفراز و نشیب موسیقی رپ در کشور، همان طور که این هنرمندان به صورت رسمی فعالیت نمی‌کنند، مجوز آنان هم به صورت رسمی صادر نشده است. با توجه به سند ملی موسیقی، «جذابیت و نفوذ عمیق» از مبانی، ارزش‌ها و اصول موسیقی است، براساس آن، موسیقی نوعی رسانه است که در میان اقشار مختلف مردم، خصوصاً جوانان به راحتی رواج پیدا کرده و به سادگی نفوذ می‌یابد. از این منظر، این رسانه، شیوع بیشتری نسبت به بسیاری از رسانه‌های سنتی و مدرن دارد. این گستره حضور و استفاده به نحوی است که «نمی‌شود به کلی در موسیقی را بست» و این پدیده در زندگی روزمره مردم جا باز کرده است. بدین جهت لازم است، از این ظرفیت و قدرت برای امر آموزش و فرهنگ عمومی استفاده شود.

براساس سند موسیقی، رواج موسیقی رپ این روزها در میان نسل جوان به خصوص دهه‌های ۷۰، ۸۰ و بعضا ۹۰ نشان می‌دهد که باید بیشتر به این موسیقی توجه کرد، موسیقی که در بیشتر در زندگی روزمره آنان رواج دارد و به یک سبک زندگی تبدیل شده است و نباید چشم‌ها را به این تغییرات فرهنگی بست بلکه باید آن را در مسیر درست و منطبق بر اهداف ملی هدایت کرد تا در مواردی بتواند به روشنگری بیشتر نسبت به مسائل اجتماعی، سیاسی و فرهنگی نیز بینجامد.