قاره سیاه امروز به عنوان زمین بازی دیگری برای قدرت های منطقه ای و جهانی تبدیل شده تا هر یک با توجه به توان و نفوذی که از آن برخوردارند در ابعاد اقتصادی، مالی، تجاری، بانکی، صنعتی و فرهنگی با کشورهای مختلف آن وارد همکاری شوند.

قاره آفریقا همواره جذابیت های خاص خود را برای کشورهای غربی و البته دیگر قدرت های نوظهور از جمله چین داشته و دارد و هر کدام برای تامین حداکثر منافع ملی خود به خصوص در ابعاد اقتصادی و فرهنگی در کشورهای آفریقایی در حال رقابتی سنگین با یکدیگر هستند.

با توجه به ظرفیت ها و پتانسیل های گسترده ای که در کشورهای آفریقایی به جهت همکاری در ابعاد مختلف با ایران وجود دارد و لازم هست که نسبت به آنها از سوی مسئولین و فعالان بخش خصوصی کشور توجه بیشتری صورت بگیرد، خبرگزاری مهر در ادامه گفتگوهای خود با سفرای جمهوری اسلامی ایران در کشورهای آفریقایی و البته با عنایت به موضوع پیشبرد اقتصاد مقاومتی در حوزه سیاست خارجی به عنوان یکی از اولویت های دستگاه دیپلماسی، با «هادی فرج وند» سفیر ایران در کنیا هم همکلام شده تا نظرات وی را در خصوص مسائل مختلف در روابط میان ایران و کنیا انجام دهد.

تلاش ما بر این بود تا در فرصت انجام گفتگو سوالات متفاوتی در خصوص حوزه های گوناگون روابط میان تهران و نایروبی بپرسیم تا شِمای کلی و بهتری از شرایط موجود و آینده آن بدست آید.

وی گفت: متاسفانه باورهای موجود در ایران در خصوص کشورهای آفریقایی با آنچه در حقیقت وجود دارد متفاوت است حتی این در مورد آفریقا و کنیایی ها هم صادق است و باور آنها در مورد ایران با واقعیت هایی که در جامعه ایران داریم متفاوت است. در حالی که اینطور نیست و اگر توجه کنید آفریقا بالاترین رشد اقتصادی را در جهان دارد و به سرعت هم در حال ترمیم خود است و در زمینه زیر ساخت ها و سایر موارد هم به شدت در حال کار هستند.  ​به نظر بنده ما هنوز نتوانستیم استراتژی مناسب و مشخصی را در رابطه با کار با قاره آفریقا تنظیم کنیم.

فرج وند در مورد درآمدزایی کنیا از راه جذب گردشگر نیز گفت: کنیا کشوری گردشگر پذیر است و منابع حاصل از گردشگری از مهم ترین منابع درآمدی دولت کنیا به حساب می آید و سالانه پذیرای گردشگران زیادی هست. بر همین اساس کنیا بیشتر گردشگر پذیر است تا گردشگر فرست.

سفیر ایران در کنیا در مورد فرصت ایران برای جذب سرمایه داران کنیایی و ایجاد روابط تجاری با این کشور نیز گفت: بیشتر افرادی که از کنیا به ایران سفر می کنند که در سال حدود ۱۰۰۰ نفر می شوند، برای برقراری ارتباط تجاری با طرف های ایرانی به کشور ما سفر می کنند و تعدادی از آنها که برای گردشگری سفر می کنند در قالب گردشگری مذهبی این سفرها را انجام می دهند و بیشتر آنها از شیعیان مقیم کنیا هستند که به مقصد قم و مشهد سفر می کنند.

سفیر ایران در کنیا با بیان اینکه حجم صادرات میان تهران و نایروبی تا دو سال پیش ۳۹ میلیون دلار بود ولی این حجم به ۱۶۷ میلیون دلار رسیده که در حدود ۳۶۵ درصد افزایش پیدا کرده،  تصریح کرد: به نظر من فضا برای توسعه مبادلات تجاری تا سقف ۵۰۰ میلیون دلار با کنیا می تواند برای ایران فراهم شود اما شرایط خاص خودش را دارد.

متن کامل گفتگو به شرح زیر است:

* جایگاه آفریقا در سیاست خارجی ایران و اهمیت آن برای کشورمان را چطور ارزیابی می کنید و دلیل کم توجهی به این حوزه در داخل کشور را در چه می دانید؟

در خصوص جایگاه آفریقا در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران باید عرض کنم که آنچه ما از مقامات دولت به طور رسمی می شنویم چه از دولت قبلی و چه از دولت آقای روحانی اهمیت به این قاره است و جایگاه ویژه آفریقا. اما آنچه به طور عملی می بینیم به نظر بنده ما هنوز نتوانستیم استراتژی مناسب و مشخصی را در رابطه با کار با قاره آفریقا تنظیم و تدوین کنیم.

شاید بخشی از این عدم موفقیت ما به دلیل این باشد که دولت مشغله زیادی در حوزه بین المللی دارد، بخش زیادی از تمرکز دولت بر روی پرونده هسته ای و توافقی که انجام شده، هست و همچنین بر روی سایر دست آوردهای مربوط به پرونده هسته ای که به نظر می آید این تمرکز طبیعی هم است. از طرفی، بخش دیگر این مساله هم به بخش خصوصی ما باز می گردد که چندان تمایلی به کار کردن با آفریقا در امور اقتصادی و تجاری ندارد.

* چه میزان باور عمومی و ذهنیت مردم ایران درباره قاره آفریقا و فرصت های آن درست و مطابق واقع است؟

متاسفانه باورهای موجود در ایران در خصوص کشورهای آفریقایی با آنچه در حقیقت وجود دارد متفاوت است، حتی این در مورد آفریقا و کنیایی ها هم صادق است و باور آنها در مورد ایران با واقعیت هایی که در جامعه ایران داریم متفاوت است.

عموماً باوری که در ایران نسبت به آفریقا وجود دارد این است که کشورهای آفریقایی را مهد بیماری، گرسنگی، عقب ماندگی و فقر می بینند در حالی که اینطور نیست و اگر توجه کنید آفریقا بالاترین رشد اقتصادی را در جهان دارد و به سرعت هم در حال ترمیم خود است و در زمینه زیر ساخت ها و سایر موارد هم به شدت در حال کار هستند.

بنابراین آن ذهنیت منفی که تحت تاثیر رسانه های بین المللی برای مردم ما از آفریقا ساخته شده که به عمد تصویر نامناسبی را از آفریقا برای جهان تصویر کرده اند، نامناسب و اشتباه است، کما اینکه تصویر نامناسبی را از جمهوری اسلامی ایران برای کشورهای مختلف جهان از جمله آفریقایی ها ترسیم کرده اند.

* برخی کارشناسان کنیا را دروازه ورود به شرق آفریقا توصیف کرده اند، در مدت تصدی گری شما در سفارت ما، حجم تبادلات اقتصادی میان تهران و نایروبی چه میزان است؟ برنامه ما برای توسعه مناسبات تجاری با کنیا در آینده چه هست؟

بله، خیلی ها به حق کنیا را دروازه ورود به شرق آفریقا می دانند کنیا از توسعه یافته ترین کشورهای شرق آفریقا به حساب می آید، این کشور از سال ۲۰۰۷ دارای ثبات سیاسی و اقتصادی قابل توجهی بوده، متوسط رشد اقتصادی کنیا همیشه بالای ۵ درصد بوده و رشد سرمایه گذاری هر سال ۱۰۰ درصد یا بیشتر افزایش پیدا کرده است.

بسیاری از کالاهای شرق آفریقا کالاهای وارداتی یا صادراتی خودشان را از  طریق بندر کنیا مبادله می کنند، کنیا در زمینه توسعه بانکداری در حال تبدیل شدن به هاب منطقه ای است و در کل اینها نشان از این دارد که به حق اطلاق واژه دروازه شرق آفریقا برای کنیا برازنده و درست است.

حجم مبادلات تجاری میان تهران و نایروبی تا دو سال پیش ۳۹ میلیون دلار بود ولی این حجم به ۱۶۷ میلیون دلار رسیده که در حدود ۳۶۵ درصد افزایش پیدا کرده، اما به نظر من فضا برای توسعه مبادلات تجاری تا سقف ۵۰۰ میلیون دلار با کنیا می تواند برای ایران فراهم شود اما شرایط خاص خودش را دارد.

 * اقدامات ستاد ویژه آفریقا در دولت یازدهم را چطور ارزیابی می کنید؟ در دولت دوازدهم چه سیاست هایی را دنبال خواهید کرد؟

ایده ستاد آفریقا بسیار خوب است و جلسات خود را به طور منظم برگزار می کند، اخیراً سطح این ستاد را ارتقا دادند و سیاست هایی را در آن ستاد تدوین می کنند. اگر چه به نظر من ما از پتانسیل ها و ظرفیت های بالای موجود در آفریقا تا کنون به خوبی استفاده نکرده و فاصله زیادی داریم.

* میزان جذب سرمایه گذاری خارجی از کنیا در دوران تصدی گری جنابعالی به چه میزان رسیده است؟ 

میزان سرمایه گذاری مستقیم خارجی در کنیا در حد یک میلیارد دلار بوده، اما در سال ۲۰۱۶ و خصوصا ۲۰۱۷ این مقدار کاهش قابل توجه پیدا کرده که این هم به دلیل تنش های پیش و پس از انتخابات ۲۰۱۷ بوده است.

در سال ۲۰۱۷ انتخاباتی بین دو حزب رقیب سیاسی در کنیا برگزار شد که به تنش کشیده شد، قوه قضاییه یک دور آن را ابطال کرد و دور بعدی هم توسط ائتلاف مخالف تحریم شد، این تنش ها تقریبا دو سال فضای اقتصادی کنیا را تحت تاثیر قرار داد و در نتیجه ما شاهدیم که در سال ۲۰۱۷ بیش از ۳۰ درصد نسبت به سال گذشته آن، کاهش سرمایه گذاری را در کنیا داشتیم.

* سطح رفت و آمد مقامات دو کشور را چگونه می بینید؟ برنامه تدوین شده ای برای افزایش آمد و شد مقامات عالی رتبه دو طرف وجود دارد؟

تا کنون رفت و آمدهای قابل توجهی میان مقامات دو کشور برقرار شده، رئیس مجلس شورای اسلامی به کنیا سفر داشتند و در مقابل هم رئیس مجلس سنا و رئیس مجلس نمایندگان مردم کنیا به ایران سفر کردند و دیدارهایی هم در سطح وزرا میان دو کشور داشتیم.

رئیس جمهور ایران و معاون رئیس جمهور کشورمان هم در دوره آقای احمدی نژاد از کنیا دیدار داشتند و در دوره آقای روحانی هم دعوتی از سوی رئیس جمهور کشورمان از رئیس جمهور کنیا صورت گرفته که امیدواریم در آینده ای نزدیک این سفر به تهران هم اتفاق بیفتد.

* پتانسیل رشد و گسترش تفکر افراط گرایی در کنیا و دیگر کشورهای آفریقایی را چگونه می بینید؟ 

به هر حال کنیا بین ۱۲ تا ۲۲ درصد جمعیت مسلمان نشین دارد، ریشه این اختلاف هم به نقل قول هایی که وجود دارد باز می گردد. دولت کنیا معتقد است که تنها ۱۲ درصد جمعیت آن کشور مسلمان هستند ولی خود مسلمانان می گویند جمعیت آنها بیش از ۲۰ درصد جمعیت آن کشور را شامل می شود.

به همین جهت با توجه به گسترش ایدئولوژی وهابیسم بر اثر تلاش های عربستان در قاره آفریقا بخشی از این جمعیت سنی نشین کنیایی هم به افراط گراییده شدن و به واسطه آن برخی از آنها هم به لشکر الشباب که در سومالی در حال جنگ با دولت آن کشور است پیوستند.

به هر حال وضعیت به نحوی است که دولت کنیا به شدت مسلمانان را تحت کنترل دارد و توانسته تحرکات آنها را تا حد زیادی مهار کند.

* با عنایت به سابقه حضورتان در لهستان، اقدامات اروپایی ها درآفریقا در سال های اخیر در ابعاد فرهنگی و اقتصادی و همچنین اهمیت کشورهای آفریقایی را در منظر آنها چگونه ارزیابی می کنید؟

اروپایی ها به جز چند کشور انگلیس، ایتالیا و تا حدودی فرانسه خیلی در آفریقا فعال نیستند و به خصوص در انجام فعالیت های فنی مهندسی خیلی فعالیتی ندارند و در حد محدودی با کنیا تجارت دارند.

این موضوع به دلیل فساد اداری است که در کنیا وجود دارد و به همین علت شرکت های اروپایی از برنده شدن در مناقصات فنی مهندسی منع شوند و شکست بخوردند. بنابراین بیشتر چینی ها، هندی و پاکستانی ها در کنیا فعال هستند.

در بُعد فرهنگی هم فعالیت چشم گیری از جانب اروپایی ها صورت نمی گیرد و به طور کلی می توان اینطور نتیجه گرفت که کشورهای اروپایی به عنوان یک مجموعه، حضور چشم گیری در کنیا ندارند.

* تعریف و اهمیت کاربرد دیپلماسی عمومی از منظر شما چیست و از مصادیق اقدامات خود در این حوزه بفرمایید؟

ما در دوره ای زندگی می کنیم که هر روز بر اهمیت دیپلماسی عمومی اضافه می شود، بخش زیادی از سیاست که در ادوار گذشته و در مذاکرات خاص پشت درب های بسته و فقط بین مقامات سیاسی انجام می شد، امروز به صحنه عمومی منتقل شده واین روند در حال گسترش است.

هر چه در گذر زمان بیشتر جلو می رویم بخش بیشتری از سیاست وارد فضای عمومی می شود، حتی بخشی از مذاکرات هم وارد عرصه دیپلماسی عمومی شده و به همین جهت به نظر بنده باید دیپلمات های جدید به ابزارهای خاص این دوره آگاهی داشته باشند و ارتباط بسیار خاصی را با منابع دخیل در دیپلماسی عمومی برقرار کنند.