خطرِ دوبله‌های زیرزمینی برای کودکان
به گزارش واحد فرهنگی خبرگزاری صبح اقتصاد کودک مدت‌ها است در نگاه مدیران فرهنگی کشور جایی ندارند. وقتی در تلویزیون آن دوران طلایی دهه ۱۳۶۰ و ۱۳۷۰ ساخت برنامه‌ها و کارتون‌های کودکانه تکرار نمی‌شود و یا در سینما کاری نیست که مورد توجه مخاطبِ کودک قرار بگیرد، در این میان کودک دور از دسترس بزرگترها برای سرگرم‌شدن به فضای مجازی مراجعه می‌کند.”خطرِ دوبله‌های زیرزمینی برای کودکان”
صحنه‌ها و الفاظ ناجورِ انیمیشن‌ها با صدای دوبلورهای غیررسمی
سایت‌ها و کانال‌های مجازی که با دوبله‌های غیررسمی و اصطلاحاً زیرزمینی در اختیار مخاطبین قرار می‌گیرد؛ الفاظی که شاید در تلویزیون با اشراف مدیران دوبلاژ قدیمی و کهنه‌کار این عرصه، کمتر به گوش می‌رسد. البته معضلِ ضعف در دوبله فضای‌مجازی و سایت‌ها، شأن و جایگاه هنر دوبله را هر روز پایین‌تر می‌آورد و فرهنگ و سبک‌زندگی غلطی را به جامعه منتقل می‌کند.
خانواده‌ها بیشتر به دنبال محصولات امنِ فرهنگی و هنری‌اند و به نظر می‌رسد فقدان نظارت و پویایی ساخت برنامه‌های اصولی و جذاب برای کودکان در تلویزیون و فیلم‌های دلچسب و خاطرانگیز در سینما، باعث شده تا بازارِ بی‌کیفیتی‌های زیرزمینی‌ها بیشتر رونق پیدا کند. هرچند محتوای ضعیف و سطحی ارائه می‌دهند اما وقتی این تنوع در رسانه‌های داخلی و رسمی وجود ندارد به سراغ غیررسمی‌هایش می‌روند.
مفاهیمی که ربطی به فرهنگ و تربیت ما ندارد
مفاهیمی که هیچ ربطی به فرهنگ و تربیت کودکان ایران اسلامی ندارد و حتی بعضاً مخاطب خردسال و کودک را دچار ابهام و تناقض می‌کند باید پدر و مادر در وهله اول خودشان کنار فرزندان‌شان بنشینند، یا واژگان را برایشان معنای کودکانه کنند یا اجازه ندهند ذهن فرزندشان دچار انحراف شود.
بی‌اعتنایی به خطراتی که امروز کودکان را تهدید می‌کند باعث شده تا از نابسامانی‌های دوبله در سایت‌ها و فضای‌مجازی که زیرزمینی‌اند و یا رسمیت ندارند، غفلت کنند.
نکته اینجاست که عدم اشراف مناسب مدیران فرهنگی کشور بر ذائقه و نگاه کودکان باعث شده اولاً بسیاری از آثار کودکانه بیشتر واژگان،سوژه‌ها و ارتباطات‌شان را برای بزرگترها درنظر می‌گیرند؛ آن اثر به نام کودک روی آنتن می‌آورد و یا در سینماها اکران می‌شود. در وهله بعدی بی‌اعتنایی به خطراتی که امروز کودکان را تهدید می‌کند باعث شده تا از نابسامانی‌های دوبله در سایت‌ها و فضای‌مجازی که زیرزمینی‌اند و یا رسمیت ندارند، غفلت کنند.
تکیه به دیواره فرهنگِ غلط انیمیشن‌های غربی
این ایراد راهبردی سال‌های سال است که به عدم نظارت درست بر فیلمنامه‌ها، طرح‌های برنامه‌سازی و حتی دوبله انیمیشن‌ها و کارتون‌ها برمی‌گردد. چرا که مدیران و دست‌اندرکاران امر کسانی نیستند که کودک و نیازهایش را به خوبی بشناسند. زمانی در همین تلویزیون “خونه مادربزرگه هزارتا قصه داره” ساخته می‌شد و امروز باید به دیواره فرهنگِ غلط انیمیشن‌هایی تکیه بزنیم که هیچ ربطی به ما و کودک ما ندارد. دیگر خبری از داستان‌های دلچسب کودکانه‌مان نیست که هر روز کودک ما سر ساعتی معین بیننده‌اش می‌شد.
پخش متعدد این انیمیشن‌ها و کارتون‌های خارجی و حتی عدم اشراف نامناسب باعث شد تا برخی از کارتون‌ها و انیمیشن‌های ایرانی راه را اشتباه بروند. انگار برای مدیران مربوطه اهمیتی ندارد که کودکِ امروز به خاطر فقدان برنامه‌های مناسب کودکانه در تلویزیون به فضای‌مجازی پناه می‌برد و با ادبیات و الفاظ و فرهنگی مواجه می‌شود که برای آینده جامعه ایران خطرناک است.”خطرِ دوبله‌های زیرزمینی برای کودکان”
نمی‌توانیم کودک را با این انیمیشن‌ها تنها بگذاریم
وقتی آن موقع کارهای دلچسب کودکانه ایرانی روی آنتن میرفت خیالمان راحت بود که فرزندمان هرچه از مادربزرگ و قصه‌هایش می‌آموزد تهدیدی برای شخصیت و رفتار او نیست! اما امروز نمی‌توانیم کودک را با انیمیشن‌های خارجی، دوبله‌های زیرزمینی و برخی اوقات تلویزیون تنها بگذاریم. واقعاً بعضی از داستان‌ها و به خصوص انیمیشن‌هایی برای فرهنگ کودکان ما نوشته و ساخته نشده است. خانواده‌ها نباید اجازه بدهند کودکان‌شان هر کارتنی را ببینند.
چرا که تلویزیون با عدم حمایت لازم از تولیدکنندگان کارتون‌ها و انیمیشن‌های داخلی به سراغ پخش انیمیشن‌ها و کارتون‌های خارجی رفته که با فرهنگ و سبک زندگی کودکان ایران‌زمین مطابقت و تناسبی ندارد. ضرورت دارد که تحولات اساسی در مدیریت، برنامه‌سازی، اجرا و همچنین تولید و پخش برنامه‌های داخلی و خارجی در تلویزیون، شبکه کودک و همچنین ساماندهی دوبله‌ها در سایت‌ها و فضای‌مجازی و حتی VODها، ایجاد شود.
وقتی دوبله‌ای بازبینی نمی‌شود و مملوء از کلمات نادرست و غیرمتعارف است و حرکت‌ها و رفتارهای خارج از عرف و چارچوب در این انیمیشن‌ها وجود دارد، بارها شده که کودک پس از دیدن آن انیمیشن، الفاظ و رفتارهای نامتعارف از او سر می‌زند. زمانی که والدین هم جویا می‌شوند این کلمه را از کجا یاد گرفته‌ای می‌گویند فلان کارتون و انیمیشن. یا انیمیشن‌هایی داریم که به هم ناسزا می‌گویند و مطالب دیگر در ذهن کودک حک می‌شود. این نوع یادگیری عواقب بدی را برای کودک و تربیتش رقم می‌زند.
خطرات و تهدیدهای انیمیشن‌های خارجی و دوبله‌های ضعیف
مونا فلسفی روانشناس کودک و نوجوان درباره دوبله‌های خطرناکِ سایت‌ها و فضای‌مجازی و عدم توجه مدیران فرهنگی کشور، به خبرنگار تسنیم می‌گوید: “دنیا، دنیای تکنولوژی است و بچه‌ها وارد برهه‌ای شدند که ما نمی‌توانیم جلویشان بایستیم و فقط می‌توانیم مدیریت کنیم. اتفاقی است که همه‌گیر شده و همه دارند می‌بینند و ما نمی‌توانیم جلویش را بگیریم؛ وقتی همه “مرد عنکبوتی” و “بن‌تن” می‌بینند تو نباید این‌ها را ببینی.””خطرِ دوبله‌های زیرزمینی برای کودکان”
او درباره کارتون‌ها و برنامه‌هایی گفت که نه کودک می‌تواند خوب و بدش را تمیز بدهد و نه با سطح شناخت بچه‌های ما همخوانی دارد تأکید کرد: متأسفانه یکسری از این کارتون‌ها و برنامه‌های کودکی که وجود دارد با سطح شناخت بچه‌های ما همخوانی ندارد و به گونه‌ای فرهنگ غرب را وارد فرهنگ شرق می‌کنند. کودکان قدرت تمیز دادن بین مسائل واقعی و غیرواقعی را ندارند. بنابراین انیمیشن‌ها و برنامه‌های کودک روی بچه‌ها تأثیر می‌گذارد و از آنها الگو می‌گیرند.
نفوذ انیمیشن‌های غربی
این روانشناس کودک و نوجوان افزود: برای همین نقش قهرمانان، “بن‌تن” و “مرد عنکبوتی” را ایفا می‌کنند و بر این باورند که فکر واقعاً می‌توانند تأثیرگذار باشند که به نظرمن همه این‌ها برای کودکان آسیب‌رسان است. بسیاری از این کارها مشوقِ پرخاشگری و خشونت در کودکان‌اند. خیلی از این برنامه‌های کودک و انیمیشن‌هایی که در غرب وجود دارد و به رسانه‌های ایرانی نفوذ می‌کند تِم پرخاشگری و خشونت دارند و بچه‌های ما پرخاشگری را یاد می‌گیرند یعنی به صورت الگوبرداری و یادگیری اجتماعی.
وی عنوان کرد: یکسری از دیالوگ‌هایی را در این انیمیشن‌ها و برنامه‌های کودک می‌بینیم و می‌شنویم که علاوه بر اینکه متناسب با فرهنگ ما نیست باعث می‌شود بچه‌های ما آنها را یاد بگیرند. این الفاظ و خشونت‌ها را در زندگی واقعی اعمال کنند. کودک ما وارد دنیای خیالی و غیرواقعی می‌شود و خودش را جای شخصیت داستان جا می‌زند.
این روانشناس کودک و نوجوان درباره فیلترینگی صحبت کرد که باید برای قشرهای مختلف کودکان بوجود بیاید تا کمتر دچار ابهام و تناقض و مشکلات عدیده روانی بشوند، افزود: ما باید فیلترینگی داشته باشیم که کودک در هر سنی به اندازه سطح شناخت و درک‌شان برای او برنامه درنظر گرفته شود. از طرفی مهم است که کودک با فرهنگ خودش آشنا شود و برنامه کودکی را طراحی کنند متناسب با فرهنگ ما باشد که کودکان ما راجع به اسطوره‌ها و قهرمان‌ها و فرهنگ خودشان یکسری چیزهایی را یاد بگیرند.”خطرِ دوبله‌های زیرزمینی برای کودکان”
صدای ماندگار شیرشاه، پینوکیو و پسر شجاع؛ چرا به کودک اهمیت نمی‌دهید؟
مهوش افشاری چهره شناخته شده حوزه دوبله از ۱۳ سالگی وارد گروه اجرای تلویزیون شده و صداهای ماندگاری را از خودش به یادگار گذاشته است. او را به گوینده شخصیت شازده کوچولو، شیرشاه و پینوکیو هم می‌شناسیم.
اما تا به سخن می‌آید همه متوجه می‌شوند که او به‌جای شخصیت‌های کارتونی جیمبو در “جیمبو”، پسر شجاع در “پسر شجاع”، فرانچی در “بچه‌های مدرسه والت”، میشکا در “میشکا و موشکا”، دختر مهربون در “سرزمین آدم کوچولوها” صحبت کرده و از به یادماندنی‌ترین جولیا پندلتون در “بابا لنگ‌دراز”، شخصیت فلیسیتی کینگ در سریال “قصه‌های جزیره” و جولین مور در فیلم “ساعت‌ها” به شمار می‌آیند.
او در خصوص دوبله‌های غیررسمی و آسیب‌رسانِ انیمیشن‌های خارجی در سایت‌ها و فضای‌مجازی به خبرنگار تسنیم گفت: ما این معضل را مدت‌ها است در جلسات مختلفی که داشتیم مطرح کردیم به مسئولین گفتیم که در بیرون کسانی فعالیت دارند که به خط قرمزهای تهدیدکننده کودکان در این انیمیشن‌ها توجهی ندارند. خیلی از دیالوگ‌ها را در تلویزیون بازنویسی و صحنه‌های مسئله‌دار را موردبازبینی قرار می‌دهیم.
حتماً نمی‌دانند آن دیالوگ و لفظ نادرست چه آسیبی به روانِ این کودک وارد می‌کند! من و دوستانم نسبت به کودکان ایرانی و خانواده‌هایشان تعصب داریم و همیشه سعی کرده‌ایم جلوی الفاظ نادرست را در هنگام دوبله انیمیشن‌های کودکانه بگیریم.”خطرِ دوبله‌های زیرزمینی برای کودکان”
افشاری تأکید کرد: عدم شناخت لازم نسبت به کودکان باعث شده تا این تهدیدها هر روز توسط دوبله‌های غیررسمی بیشتر شود. حتماً نمی‌دانند آن دیالوگ و لفظ نادرست چه آسیبی به روانِ این کودک وارد می‌کند! من و دوستانم نسبت به کودکان ایرانی و خانواده‌هایشان تعصب داریم و همیشه سعی کرده‌ایم جلوی الفاظ نادرست را در هنگام دوبله انیمیشن‌های کودکانه بگیریم.
۵۰ سال با این دغدغه‌ها بزرگ شدم
این دوبلور و مدیر دوبلاژ قدیمی تلویزیون با اشاره به اینکه اولین و بهترین وایراستار می‌تواند خود مدیر دوبلاژ آشنا به کودکان باشد، افزود: ۵۰ سال با این دغدغه‌ها بزرگ شدم و می‌دانم بچه‌های این سرزمین چه ذائقه‌ای دارند؛ چه چیزهایی را باید ببیند و بشنود و چه چیزهایی نباید! در واقع اولین و بهترین وایراستا خود مدیردوبلاژی است که کودک را بشناسد. کسی که کودک کار نکرده کمتر از خطرات باخبر است و به این دغدغه‌ها توجه کند.
مقصر یا مقصرین چه کسانی‌اند؟
وی درباره مقصر یا مقصرین این ضعف‌ها، گفت: نمی‌توان به این دوبلورها و دوبله‌های غیررسمی ایراد گرفت مدیران مربوطه باید پاسخگو باشند که مراقب این نابسامانی‌ها نیستند. آن فقدان نظارتی که اگر باشد می‌تواند جلوی این رویه اشتباه را بگیرد. جالب است بدانید برخی از این دوبلورها به تلویزیون آمدند و امتحان دادند و حالا جزو تازه‌واردهای این عرصه به شمار می‌روند.”خطرِ دوبله‌های زیرزمینی برای کودکان”
این دوبلور پیشکسوت تأکید کرد: باید نظارت‌ها را دقیق‌تر و این استعدادها را پرورش داد تا روزگار بهتری را در دوبله شاهد باشیم. عرصه دوبله و گویندگی هیچ‌وقت بی‌در و پیکر نبوده و همه‌چیز روی حساب و کتاب است. فقط باید دوبله از راهش اتفاق بیفتد نه به طور غیررسمی که برخی ضعیف و بی‌کیفیت ارائه‌اش می‌دهند.
اشرافی که باید مدیران مربوطه داشته باشند
او با اشاره به اینکه مشغولِ دوبله انیمیشن‌های نوروز ۱۴۰۰ هستند، گفت: این روزها خوشبختانه کارهایی را در دست داریم که نویدِ روزهای خوبی را در ایام نوروز می‌دهد. این مشکل با اشراف خوبِ مدیران این عرصه بر حوزه کودک و مدیر دوبلاژ خوب و مشرف به این کار حل می‌شود. به نظرمن شناخت حوزه کودک در این عرصه به کار می‌آید.
او در پایان خاطرنشان کرد: من و دوستانم با تعصب در این عرصه کار می‌کنم؛ امکان ندارد انیمیشن و کارهای کودکانه را سرسری بگیریم. کودک باید برای همه اهمیت داشته باشد تا شاهد این معضلات نباشیم که هر روز بیشتر می‌شود.
