روش های سفر به عتبات عالیات برای برگزاری مراسم زیارت اباعبدالله در روز اربعین حسینی (ع) در سال جاری یک تغییر جدید نسبت به سال های گذشته دارد و آن اینکه امسال برای زواری که بخواهند مسیر ریلی را برای رسیدن به کربلا انتخاب کنند، خط آهن تهران ـ کرمانشاه و سپس اعزام با اتوبوس به مهران افزوده شده است.

این در حالی است که شبکه ریلی ایران تا مرز شلمچه زیرساخت ریلی دارد و در خاک عراق نیز از بصره تا کربلا خط آهن کشیده شده و تنها ۳۲ کیلومتر برای اتصال این دو شبکه ریلی به یکدیگر- که حدود ۱۵ کیلومتر آن بر روی روخانه اروند است- باید احداث شود و در سال های گذشته بارها بر اجرای این ۳۲ کیلومتر تأکید شده است.

با این حساب زائران و علاقه مندان به زیارت اماکن مقدسه عراق امسال هم باید مانند سال های گذشته میان سختی سفر زمینی، گرانی سفر هوایی و مشکلات پیچیده سفر ترکیبی «ریلی ـ جاده ای» یکی را برگزینند. در حالی که می شد این زوار با استفاده از یک قطار و بدون توقف از تهران تا کربلا را سفر کنند.

اگرچه احداث راه آهن «شلمچه ـ بصره» بارها از زبان مسئولان شرکت راه آهن و وزارت راه و شهرسازی در دولت های مختلف به عنوان موضوعی استراتژیک و مسیری راهبردی که تکمیل آن از اهمیت بالایی برخوردار است، مطرح شده، اما تا کنون اقدامی برای تکمیل آن انجام نشده است.

سال های گذشته زائران چگونه با قطار به عتبات عالیات می رفتند؟

جواد دلاوری، معاون هماهنگی امور زائران استانداری قم ماه گذشته در گفت و گو با یکی از رسانه ها اعلام کرد: با توجه به جایگاه ویژه ای که آیین اربعین حسینی در فرهنگ تشیع دارد و استقبال چشمگیر مسلمانان در روزهای منتهی به اربعین برای مشرف شدن به کربلا، سال گذشته برای نخستین بار قطار قم – کربلا راه اندازی شد تا گامی در راستای رفاه زائران اربعین برداشته شود.

وی تاکید کرد: امسال اقدام های مناسبی برای تقویت زیرساخت های راه آهن در مرز شلمچه و خرمشهر انجام شده و آماده راه اندازی مجدد این قطار هستیم.

همچنین معاون امور هماهنگی و مدیریت زائران استانداری خراسان رضوی نیز سال گذشته گفته بود: امکان سفر ترکیبی از مشهد تا خرمشهر و مرز شلمچه با قطارهای داخلی و از بصره تا نجف به وسیله قطارهای کشور عراق صورت فراهم شده است.

پورسیدآقایی در سال ۹۵: اعزام اولین قطار ترکیبی تهران-کربلا از مرز شلمچه

از سوی دیگر سید محسن پورسیدآقایی که در سال ۹۵ مدیرعامل وقت راه آهن بود، درباره راه اندازی اولین قطار تهران ـ کربلا اظهار داشت: اولین قطار از تهران به مقصد کربلا با انقطاع ۳۰ کیلومتری حرکت می‌کند؛ وی در توضیح این خبر گفت: قطار ابتدا خط تهران ـ شلمچه را طی می‌کند، از آنجا مسافران با اتوبوس مسیر ۳۰ کیلومتری تا بصره را می‌روند و سپس با قطار از بصره به کربلا مشرف می‌شوند.

شلمچه ـ بصره حلقه مفقوده اتصال ریلی ایران به عراق

بر اساس این گزارش، پیش بینی تأمین قطارهای مسافری از مبادی مختلف در ایران به مقصد کربلا (به صورت مسافرت ترکیبی ریلی ـ جاده ای) همزمان با ایام اربعین در ۳ سال گذشته در حالی صورت می‌گرفت که تنها ۳۲ کیلومتر خط ریلی میان شلمچه و بصره لازم بود تا شبکه ریلی میان ایران و عراق را به طور دائمی متصل کند.

وعده هایی که هیچ گاه محقق نشد

اولین وعده احداث این خط آهن (شلمچه ـ بصره) را حسن روحانی رئیس جمهوری اسلامی ایران در سال ۹۴ و در مراسم آغاز عملیات اجرایی برقی شدن راه‌آهن تهران ـ مشهد اعلام کرد؛ وی اظهار داشت: راه‌آهن جمهوری اسلامی ایران در آینده به کشورهای آذربایجان و عراق متصل خواهد شد و با اتصال راه‌آهن کشور به شهر بصره در عراق، امیدوارم مردم عزیز و زائران اباعبدالله‌الحسین (ع) در اربعین سال آینده (سال ۹۵) با قطار به زیارت مرقد مطهر امام سوم شیعیان شرفیاب شوند.

با گذشت یک سال از این وعده رئیس‌جمهور و هم‌زمان با ایام اربعین سال ۹۵ حسن روحانی در سفر استانی به البرز به اقدامات انجام‌شده در خصوص تسهیل شرایط برای عبور و مرور مردم جهت شرکت در مراسم اربعین اشاره کرد و گفت: فهرست بلندبالایی از اقدامات از سال گذشته تا قبل از شروع حرکت زائران به عتبات عالیات در سال جاری (سال ۹۵) انجام‌شده است و امیدواریم به‌زودی راه‌آهن ایران به راه‌آهن عراق متصل شود تا مردم کشورمان بتوانند در تمام ایام زیارتی سال به عتبات عالیات مشرف شوند و حتی در طول سال بتوانند در قالب سفرهای گردشگری به کشور همسایه مسافرت کنند.

بودجه تخصیص یافت ولی عراقی ها به قول خود عمل نکردند

یکی دیگر از اقداماتی که در خصوص احداث این خط آهن انجام شد، تخصیص منابع این پروژه در قانون بودجه سال ۹۵ به مبلغ ۱۵۰ میلیارد تومان برای احداث پل این خط آهن بر روی رودخانه اروند بود؛ اما به دلیل آنکه طرف عراقی به تعهد خود عمل نکرد، اجرای فاز عملیاتی ساخت این خط آهن ۳۲ کیلومتری متوقف ماند.

کلنگ زنی پروژه با حضور آخوندی در بصره در فروردین ۹۴

عباس آخوندی، وزیر راه و شهرسازی نیز در تاریخ ۲۴ فروردین ۱۳۹۴ در سفری که به بصره داشت همراه با استاندار بصره، احداث این خط آهن را کلنگ زنی کردند. در این سفر مقرر شد ایران بخش پل رودخانه اروند را احداث کند و فرآیند ریل گذاری در خاک عراق نیز از سوی خود عراقی ها و با سرمایه گذاری این کشور انجام شود.

تفاهم نامه هایی که اجرا نشد

احداث محور ریلی شلمچه ـ بصره در سال‌های ۹۰ و ۹۳ موضوع دو تفاهم‌نامه میان ایران و عراق بوده است. طبق این تفاهم‌نامه‌ها ایران متعهد به طراحی و ساخت یک پل بر روی اروند و طرف عراقی موظف به احداث ۳۲ کیلومتر خط آهن از مرز شلمچه تا ایستگاه راه‌آهن بصره در خاک عراق شد.

باوجود گذشت ۴ سال از امضای آخرین تفاهم‌نامه میان دو کشور، عملیات اجرایی این پروژه به دلیل محدودیت منابع مالی عراق هنوز آغاز نشده است. عملیاتی که به گفته وزیر راه و شهرسازی هزینه احداث آن تنها ۵۰ میلیون دلار بوده و در کمترین زمان امکان ساخت و بهره برداری از آن وجود دارد.

کارشناس صنعت حمل و نقل ریلی: ضرورت اتصال ریلی به عراق/ اهمیت مسافری و صادراتی

سید میثم لاجوردی مدیر گروه حمل و نقل مرکز مطالعات اقتصادی دانشگاه علم و صنعت درباره لزوم احداث این خط آهن محدود میان ایران و عراق گفت: ایجاد امنیت نسبی در عراق با درنظر گرفتن وجود اماکن زیارتی دو کشور نظیر عتبات عالیات در عراق و آستان‌قدس رضوی (ع) درایران، در کنار سایر جاذبه‌های گردشگری باعث افزایش چشم‌گیر تعداد سفرها تا مرز ۹ میلیون تردد درسال بین دو کشور شده است.

وی افزود: علاوه بر این، صادرات ۱۵ میلیون تنی کالا از ایران به عراق، موضوع حمل‌ونقل را به یکی از الزامات مهم توسعه روابط فرهنگی ـ اقتصادی دوکشور تبدیل کرده‌است. بنابر آمار منتشر شده از سوی سازمان راهداری استان خوزستان تنها در سال ۹۵ بیش از ۵ میلیون و ۳۰۰ هزار تن کالا فقط از دو پایانه مرزی شلمچه و چزابه به عراق منتقل شده است. طبق این آمار بار عبوری از این دو مرز جنوبی کشور در سال ۹۶ بیش از یک‌سوم کل بار صادراتی ایران به عراق بوده است.

این کارشناس صنعت حمل و نقل تصریح کرد: براین اساس و با در نظر گرفتن سهم قابل توجه مرزهای جنوبی ایران و عراق (مرز شلمچه و چزابه) در جابه جایی کالا و مسافر و همچنین حجم پایین عملیات عمرانی و هزینه اندک لازم برای ساخت این محور ریلی، نتیجه گرفته می‌شود که تکمیل و ساخت خط ریلی شلمچه ـ بصره نسبت به دیگر زیرساخت های اتصال زمینی به عراق از اولویت بالاتری برخوردار است.

کلید حل مشکل در دست بخش غیردولتی

کارشناس صنعت زیرساخت ریلی یادآور شد: با توجه به اعلام آمادگی طرف عراقی برای واگذاری پروژه به سرمایه‌گذار ایرانی پیشنهاد می‌شود دستگاه دیپلماسی با ورود فعالانه به این موضوع، در راستای اخذ تضامین لازم از طرف عراقی برای سرمایه گذاری در این پروژه اقدام کند.

وی ادامه داد: این تضمین می‌تواند تهاتر نفت عراق به سرمایه‌گذار بخش غیردولتی ایران، در عوض پرداخت هزینه‌های اجرای این پروژه باشد.

لاجوردی با تأکید بر اینکه وظیفه اصلی پیگیری این پروژه که برخلاف وعده های مقامات مسئول مختلف در این مدت اجرایی نشده برعهده وزارت راه‌وشهرسازی است، اظهار داشت: این پرسش مطرح است که عملکرد وزارت راه‌وشهرسازی برای تسهیل ورود بخش غیردولتی به این پروژه و سرعت بخشیدن در شروع عملیات اجرایی آن چه بوده است.