طبابت یا تجارت؛ در بیمارستان‌های خصوصی چه می‌گذرد؟

به گزارش واحد اجتماعی خبرگزاری صبح اقتصاد سلامت بر اساس آخرین تعریف سازمان جهانی بهداشت شامل برخورداری و بهزیستی کامل جسمی، روانی و اجتماعی است و فقط به معنای نبود بیماری یا نداشتن ناتوانی نیست. در ایران برای تامین سلامت مردم، نظام خدمات بهداشتی و درمانی در دو حوزه کلی بهداشت و درمان به ارائه خدمت می‌پردازد.

خدمات بهداشتی عمدتا شامل خدمات پیشگیری از بروز بیماری‌های جسمی و روانی است که تقریبا ۱۰۰درصد آن در اختیار دولت و مراکز بهداشتی و درمانی وزارت بهداشت است که تا خانه‌های بهداشت روستاها گسترش یافته و به صورت رایگان یا با هزینه‌های اندک خدمات واکسیناسیون، مراقبت از کودکان، مادران، نوجوانان، میانسالان و .. را ارائه می‌کنند. بسیاری از خدمات این مراکز از جمله خدمات آموزش و مشاوره به بیماران حتی تعرفه‌گذاری هم نشده است؛ به همین علت ورود بخش خصوصی به این حوزه توجیه اقتصادی ندارد بنابرین حضور سرمایه‌داران خصوصی به این بخش در ایران ناچیز است.

اما خدمات درمان در ایران تعرفه دارد و عمده درآمد پزشکان و کادر درمان به ازای فروش خدمات سلامت به مردم در این بخش کسب می‌شود. با این حال، تامین سلامت مردم یک حق همگانی است و از آنجا که همه مردم توان تامین هزینه‌های درمان را ندارند، دولت موظف است با تاسیس و گسترش بیمارستان‌های دولتی با تعرفه دولتی و پوشش بیمه همگانی سلامت مردم را تامین کند.

فرق بیمارستان‌های دولتی با خصوصی

بیمارستان‌های دولتی و تامین اجتماعی با ارائه خدمات از طریق پوشش بیمه‌های پایه بخش عمده خدمات درمانی را به خصوص در بخش خدمات بستری به مردم ارائه می‌کنند. آمارهای رسمی نشان می‌دهد حدود ۸۰ درصد خدمات بستری بیماران در بیمارستان‌های دولتی ارائه می‌شود و بیمارستان‌های خصوصی حداکثر ۲۰ درصد این خدمات را به مردم ارائه می‌کنند. اگر چه در حوزه ویزیت و خدمات سرپایی این نسبت بر عکس است، با این حال حدود ۱۳ تا ۱۷ درصد تخت‌های بیمارستانی کشور از مجموع حدود ۱۶۰ هزار تخت بیمارستانی خصوصی هستند؛ بیمارستان‌هایی که با سرمایه بخش خصوصی بنا شده‌اند و با تعرفه‌هایی در حدود ۸ تا ۱۰ برابر تعرفه بیمارستان‌های دولتی به مردم خدمات‌رسانی می‌کنند.

اما هزینه اقامت و خدمات بیمارستان‌های خصوصی به قدری است که اکثر مردم توان مراجعه به این مراکز را ندارند. بر اساس تعرفه‌های مصوب خدمات بستری سال ۱۴۰۴ هزینه یک شب اقامت در بیمارستان‌های خصوصی درجه یک از ۹ میلیون تا ۱۸ میلیون تومان برای بخش NICU (بخش مراقبت‌های ویژه نوزادان) متغیر است؛ هزینه‌هایی که پرداخت آن از توان بیش از ۸۰ درصد مردم خارج است. بخش مهمی از مراجعان به این بیمارستان‌ها به پشتیبانی بیمه‌های تکمیلی به این مراکز مراجعه می‌کنند؛ بیمه‌های تکمیلی که با قراردادهای طلایی در دسترس اکثر مردم نیست.

این وضعیت طی سال‌های اخیر تداوم داشته است. به گزارش ایرنا، شهریورماه ۱۳۹۸ بود که «ایرج حریرچی» معاون کل وزیر بهداشت در این مورد اظهار داشت: ۸۰درصد مردم توان مراجعه به بیمارستان خصوصی را ندارند. تنها ۱۵ تا ۱۷ درصد مردم با استفاده از بیمه تکمیلی و ۳ تا ۴ درصد مردم با خیال راحت و خرج خودشان به بیمارستان‌های خصوصی مراجعه می‌کنند. بنابراین جامعه هدف این بیمارستان‌ها عموم مردم نیست.

بررسی‌های کارشناسی و شواهد مردمی نشان می‌دهد، هدف بسیاری از بیمارستان‌های خصوصی حداکثرسازی سود است. مراجعات مردم به این مراکز به روشنی نشان می‌دهد که برای بیماران و مراجعه‌کنندگان به این مراکز خدمات متنوع و حتی غیر ضروری زیادی تجویز می‌شود.

در این مراکز انواع مشاوره‌های تخصصی، آزمایش‌ها و خدمات پاراکلینیکی لوکس با دستگاه‌ها و تجهیزات پزشکی برند عرضه می‌شود که در نهایت هزینه‌های آن در زمان ترخیص بیمار در فاکتور بیمارستان به دست همراهان بیمار داده می‌شود و بیماران و مراجعه کنندگان بدون آنکه بپرسند یا بدانند چه بخشی از این هزینه‌ها ضروری بوده، هزینه‌های آن را از جیب خود یا از طریق بیمه تکمیلی پرداخت می‌کنند.

نکته جالب در خدمات بیمارستان‌های خصوصی، میزان بالای خدمات القایی و غیر ضروری است. صاحبان این مراکز با این توجیه که مراجعه‌کنندگان به این مراکز مشکل مالی ندارند یا بیمه تکمیلی هزینه‌ها را پرداخت می‌کند، با گشاده دستی انواع خدمات ضروری و غیرضروری را با لبخند رضایت به مشتریان خود ارائه می‌کنند.

مراکز درمانی خصوصی و مساله خدمات القایی

علی شهروند اهل کرج که کارگر یک مجموعه خصوصی است، می‌گوید: من یک کارگر معمولی در یک شرکت خصوصی هستم. چندی پیش پسر پنج‌ساله‌ام دچار دل درد شدید شد، به طوری که به شدت به خودش می‌پیچید. ابتدا به یک درمانگاه نزدیک منزل مراجعه کردیم، گفتند پزشک متخصص نداریم و باید به بیمارستان مراجعه کنید. چون بیمارستان دولتی نزدیک منزلمان نبود و پسرم درد شدید داشت، مجبور شدم به اولین بیمارستان نزدیک منزل که یکی از بیمارستان‌های خصوصی معروف کرج است، مراجعه کنیم. بعد از مراجعه وارد درمانگاه بیمارستان شدیم. پزشکان این درمانگاه گیج و سردرگم مانده بودند و نمی‌توانستند تشخیص درستی بدهند. یکی از پزشکان متخصص این بیمارستان به ما گفت که روده پسرتان در هم پیچیده و باید به سرعت جراحی و بستری شود و گر نه بسیار خطرناک است.

علی می‌افزاید: خیلی ترسیده و واقعا گیج مانده بودم که چه کار کنم. بعد از چند دقیقه یک مقدار درد شکم پسرم کم شد و فرصت پیدا کردم از طریق یکی از آشنایان به مطب یک پزشک فوق تخصص گوارش اطفال در تهران مراجعه کنم. به سرعت خودمان را به تهران و مطب این دکتر رساندیم. پزشک حاذقی بود که در یک بیمارستان دولتی نیز فعالیت می‌کرد. خیلی با آرامش پسرم را معاینه کرد و با قاطعیت گفت که هیچ نیازی به جراحی نیست، یک بیماری ویروسی است که اخیرا شایع شده و خیلی زود دردش هم از بین می‌رود، اگر امشب استراحت کند احتمالا فردا هیچ دردی نخواهد داشت. اگر لازم بود، داروهایی که تجویز می‌کنم، در چند نوبت مصرف کند.

الهه شهروند دیگر ساکن ملارد کرج به پژوهشگر  می‌گوید: پسر من از سن سه سالگی دچار ناراحتی مغزی است. به پزشکان مختلفی در بخش خصوصی مراجعه کردم. یکی از جراحان مغز و اعصاب بعد از مشاهده ام آر آی مغز پسرم گفت، نمی‌توانم با قطعیت بگویم که کیست است یا تومور مغزی اما قطعا باید جراحی شود. برای جراحی هم به جز هزینه‌های بیمارستان، ۴۰ میلیون تومان قبل از پذیرش بیمارستان به حساب من واریز کنید. هزینه‌های بیمارستان خصوصی که معرفی می‌کنم هم جدا است. بعد از آن به یک جراح معروف دیگر مراجعه کردیم. گفت احتمال اینکه فقط یک لخته خون باشد زیاد است و فعلا نیازی به عمل جراحی نیست. از آن زمان تاکنون سه سال گذشته و پسرم هنوز جراحی نشده است و با دارویی که متخصص مغز و اعصاب برایش تجویز کرده، مشکل جدی ندارد.

مصادیق و مثال‌های این چنینی و موارد مشابه متعدد است. بسیاری از مردم که توان پرداخت هزینه‌های ده‌ها میلیون تومانی بیمارستان‌های خصوصی را ندارند، تجربه‌های زیادی از خالی شدن جیب‌هایشان در مراجعه به بیمارستان‌های خصوصی دارند. مواردی که حتی به فروش خودرو و خانه و وام‌های سنگین برای نجات جان عزیزی منجر شده و حتی گاهی آن عزیز جان داده و همراه او مانده با عزای عزیزش و ده‌ها میلیون تومان بدهی که روی دستش مانده است. این تفاوت نگاه دو مرکز درمان دولتی و خصوصی است؛ یکی شلوغ و پر ازدحام اما با نگاه طبیبانه و در بسیاری مواقع آرامش‌بخش و دیگری با رویکرد و نگاه دیگری که الزاما اولویت آن توجه به وضعیت بیماران و مردم و بهبود سلامت آنها نیست.

اگر از مردمی که چنین داغی را چشیده‌اند، بپرسی شاید با صراحت بیشتر و با واژه‌های تلخ‌تری از تجربه خود بگویند؛ واژه‌هایی که بیان آن ممکن است به کام سرمایه‌گذاران بیمارستان‌های خصوصی خوش نیاید اما واقعیتی غیر قابل انکار است. نظام درمانی و خدمات لوکس آن که بخش قابل توجهی از آن خدمات القایی و غیرضروری است و شامل مواردی می‌شود که بیمار نیاز به بستری ندارد. در بسیاری از این بیمارستان‌ها به محض ورود بیمار به پذیرش بیمارستان و حتی قبل از ویزیت پزشک، بیمار به بخش ارجاع داده و بستری می‌شود و البته هزینه حداقل یک شب اقامت و هتلینگ بیمارستان خصوصی پیش پیش در همان واحد پذیرش گرفته می‌شود.

بر این اساس، گزاره‌ای گزاف و دور از واقعیت نیست اگر بگوییم اولویت بیمارستان‌های خصوصی سود بیشتر و تجارت است و سلامت مردم و طبابت در اولویت دوم آنها است. شاید هم حق داشته باشند، هیچ عاقلی بدون اینکه به فکر سود خود باشد، در هیچ صنعت و حوزه خدماتی سرمایه‌گذاری نمی‌کند؛ مراکزی که هزینه ایجاد هر تخت آن به ۱۰ میلیارد تومان رسیده است. در این میان آنچه مورد سوال است، رعایت اصول اخلاقی و انصاف است که شاید در لابه لای خدمات ضروری و القایی در بیمارستان‌های خصوصی گم می‌شود.