محک تاب‌آوری نظام سلامت در شرایط جنگی/ اصلاح ساختار درمان
به گزارش واحد اجتماعی خبرگزاری صبح اقتصاد سال نخست دولت چهاردهم برای وزارت بهداشت و درمان، و آموزش پزشکی سالی پرچالش و در عین حال سرنوشت‌ساز بود؛ کشور نه تنها با فشارهای اقتصادی و تحریم‌ها روبه‌رو بود بلکه جنگ ۱۲ روزه و پیامدهای امنیتی آن، ظرفیت نظام سلامت را در معرض آزمونی سخت قرار داد؛ در همین حال، مطالبات عمومی در حوزه بهداشت و درمان، از کاهش هزینه‌های درمانی و دسترسی عادلانه به خدمات گرفته تا ارتقای کیفیت بیمارستان‌ها و حمایت از بیماران خاص، بر دوش این وزارتخانه سنگینی می‌کرد.
تاب‌آوری نظام سلامت در شرایط جنگی
وقوع جنگ ۱۲ روزه در تابستان ۱۴۰۴ چالش بی‌سابقه‌ای برای حوزه سلامت بود؛ وزارت بهداشت برای حفظ آمادگی و استمرار خدمات درمانی، ابلاغ دستورالعمل شرایط جنگ را در دستورکار قرار داد و ظرف دو هفته از آغاز درگیری‌ها، دستورالعملی به همه مراکز درمانی کشور ابلاغ شد تا آمادگی ۱۰۰ درصدی اورژانس‌ها تضمین شود.
ابلاغ دستورالعمل مدیریت حوادث با تلفات انبوه (MCM) شامل آموزش گسترده کادر درمان و برگزاری وبینار با حضور بیش از ۲۸۰۰ نفر در دستورکار قرار گرفت همچنین مطابق با دستورالعمل توزیع تجهیزات حیاتی در بحران جنگ، تنها در حوزه دیالیز بیش از ۲۱ هزار صافی دیالیز به استان‌های مهمان‌پذیر ارسال شد.
در حوزه نظارت اضطراری، این وزاتخانه با تدوین شاخص‌های مدیریت بحران و چک‌لیست‌های میدانی، عملکرد مراکز درمانی را رصد کرد؛ هرچند کمبود نیرو و محدودیت بازدیدهای حضوری موانعی را جدی ایجاد کرد؛ این اقدامات نشان داد که نظام سلامت ایران ظرفیت تاب‌آوری در شرایط جنگی را دارد، ضعف زیرساخت‌ها، کمبود تجهیزات و مشکلات ارتباطی، همچنان تهدیدی جدی است.
در همین رابطه، محمدرضا ظفرقندی وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی با اشاره به اینکه در دوران جنگ ۱۲ روزه کمبود دارو تجهیزات پزشکی نداشتیم، گفت: در این برهه زمانی نیروهای سلامت به حدود ۵ هزار و ۷۰۰ مجروح رسیدگی کردند.
اجرای ۲ کلان پروژه پزشکی خانواده و نظام ارجاع
برنامه پزشکی خانواده و نظام ارجاع که سال‌هاست تنها در دو استان فارس و مازندران به صورت آزمایشی اجرا می‌شود، در دولت چهاردهم به صورت گام به گام از روستاها و شهرهای با کمتر از ۲۰ هزار نفر جمعیت نیز اجرایی می‌شود. اگرچه جنگ تحمیلی روند اجرای این کلان پروژه را با کندی مواجه کرده اما اجرای سطح دوم طرح پزشکی خانواده با هدف افزایش عدالت در سلامت امسال آغاز شده است. افزایش دسترسی به خدمات سرپایی تخصصی، مدیریت بهینه منابع، ارتقای پاسخگویی به نیازهای مردم از اهداف این طرح است که البته یکی از چالش های اجرای این طرح کمبود متخصص در مناطق محروم است.
اورژانس و کاهش تلفات جاده‌ای
نوروز ۱۴۰۴ به نقطه عطفی برای سازمان اورژانس تبدیل شد؛ وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی با راه‌اندازی پویش «نه به تصادفات» توانست میزان تلفات را کاهش دهد؛ آمار دقیق از شدت تروما و مرگ‌ومیر ناشی از تصادفات جمع‌آوری شد و با وجود افزایش بار کاری و کمبود نیرو در ایام نوروز، پوشش اورژانسی بهبود یافت؛ این طرح، مبنای تصمیم‌گیری‌های آینده در حوزه ایمنی جاده‌ها خواهد بود.
پویش «نه به تصادف» به‌عنوان برنامه‌ای حداقل سه‌ساله، در سه مرحله طراحی شده است. وزارت بهداشت به‌عنوان متولی اصلی سلامت مردم، نقش خود را ایفا کرده و آغازگر این جریان شد. در نوروز امسال صرفاً فاز اول این پویش کلید خورد؛ مرحله هشدار، آگاهی‌بخشی و جلب توجه عمومی. بی‌تردید از یک پویش ۲۰روزه نمی‌توان انتظار داشت که کیفیت جاده‌ها، خودروها و میزان نظارت به شکل مؤثر تغییر یابد.
پویش «نه به تصادف» توانست توجه مسئولان و مردم را تا حدودی به اهمیت این بحران جلب کند و در سطح دولت، عزمی جدی در این زمینه شکل گرفت. شخص رئیس‌جمهور نیز در این‌باره دستوراتی صادر کرد و برخی نهادها نیز مصوباتی داشتند. این اقدامات ابتدایی امیدبخش باید به حرکتی مداوم و فراگیر تبدیل شوند.
بهبود فرآیندهای بیمارستانی
وزارت بهداشت،درمان و آموزش پزشکی در سال گذشته تلاش کرد تجربه بیماران در بیمارستان‌ها را بهبود بخشد و به موضوعاتی از جمله ارتقای کیفیت مراقبت‌های ترخیص از طریق استقرار فرآیند یکپارچه، ساختاریافته، استاندارد و کارآمد برای ترخیص بیماران، افزایش رضایتمندی بیماران و خانواده آنها از فرایند ترخیص، کاهش وقوع خطاها و ناهماهنگی های مراقبتی، کاهش زمان ترخیص بیماران و جلوگیری از تاخیر در خروج بیمار از بیمارستان، کاهش ازدحام و بار کاری در واحد ترخیص و مدارک پزشکی توجه شود با این حال می‌توان گفت کمبود نیروی انسانی و موانع فرایندی از جمله موانع و مشکلات اجرایی این حوزه بوده است.
کاهش روند مهاجرت پزشکان نتیجه حمایت دولت است
صیانت از شأن و کرامت جامعه پزشکی، اصلاح روند تعرفه‌ها، کاهش روند مهاجرت نخبگان و تسهیل فضای کسب‌وکار پزشکان جوان از مهم‌ترین اقدامات سازمان نظام پزشکی در دوره هشتم با حمایت‌های موثری دولت چهاردهم است. این اقدامات تأثیر عمیقی بر جامعه پزشکی داشته و می‌تواند مسیر اصلاحات ساختاری در نظام سلامت را هموار کند.
علاوه بر این، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در اقدامی ساختاری، سطح‌بندی تخت‌های بیمارستانی، تجهیزات سرمایه‌ای و مراکز جراحی محدود را آغاز کرد این اقدامات با هدف توزیع عادلانه منابع به ویژه در مناطق محروم انجام شد.
یکی از اقدامات تحولی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی تدوین آیین‌نامه‌های خدمات پزشکی از راه دور بود. اهداف این طرح شامل افزایش دسترسی عادلانه مردم به خدمات پزشکی، کاهش مراجعات غیرضروری به بیمارستان‌ها،کاهش هزینه‌های مستقیم و غیرمستقیم درمان و افزایش رضایت بیماران بوده است و در این میان نبود اینترنت پایدار در مناطق محروم و عدم پوشش بیمه‌ای، دو مانع اصلی برای اجرای کامل طرح هستند.
جوانی جمعیت و سلامت مادران و توسعه مراکز درمان ناباروری
اجرای ماده ۵۰ قانون جوانی جمعیت همچنان محور سیاست‌های بهداشتی است و اقداماتی از جمله خدمات زایمان طبیعی رایگان در بیمارستان‌های دولتی، کلاس‌های آمادگی رایگان برای مادران،توسعه روش‌های بی‌دردی در زایمان و پایش مستمر روند کاهش سزارین در این خصوص انجامشده است.
این طرح‌ها با اهداف کاهش پرداخت از جیب، ارتقای سلامت مادران ونوزادان، کاهش سزارین و ترویج فرزند آوری، افزایش سواد سلامت مادران باردار و خانواده ها، کاهش پرداخت از جیب، ارتقای سلامت مادران ونوزادان، کاهش ترس مادران از زایمان طبیعی، خوشایند سازی فرایند زایمان طبیعی و ترویج فرزندآوری و بهبود کیفیت خدمات در بخش زایمان و ارتقای سلامت مادران و نوزادان بوده است؛ با وجود این، فرهنگ غالب سزارین و کمبود متخصص بیهوشی، چالش‌های مهم این حوزه است.
حمایت اجتماعی و حقوق کودکان
یکی از برنامه‌های جدید وزارت بهداشت و درمان، و آموزش پزشکی، پروژه ملی تربیت سوپروایزر مددکاری اجتماعی برای پیشگیری از بدرفتاری با کودکان است؛ در این خصوص راه اندازی پروژه تربیت سوپروایزری کشوری مددکاری اجتماعی در حیطه پیشگیری از بدرفتاری با کودکان در سراسر کشور انجام شده و ۳۶ سوپروایزر آموزشی و ۱۳۵ سرپرست اجرایی تربیت شدند و بیش از ۳۰ هزار نفر-ساعت آموزش تخصصی برگزار شده است.
این اقدام نخستین گام برای ورود نظام سلامت به حوزه حمایت اجتماعی کودکان محسوب می‌شود اما عدم تناسب نیروی مددکار اجتماعی به تخت جهت پیشبرد برنامه و عدم تخصیص منابع مالی از جمله مشکلات این حوزه است.
نظارت بر موسسات و مراکز درمانی
راه اندازی سامانه رضایت سنجی گیرندگان خدمت، تشدید نظارت بر تعرفه موسسات و مراکز درمانی، تدوین برنامه نظارتی دارو و تجهیزات موسسات و مراکز درمانی، ساماندهی کمیسیون های تعزیرات و ماده ۱۱ وزارت و دانشگاههاف نظارت بر مراکز آموزشی فاقد مجوز و متخلف در حیطه سلامت و درمان، بازنگری فرآیند رسیدگی به شکایات از موسسات و مراکز درمانی، تدوین شاخص های نظارتی مدیریت بحران براساس سنجه های اعتباربخشی در جنگ ۱۲ روزه، هماهنگی تامین دارو و ملزومات مصرفی بیمارستان ها و مراکز درمانی در جنگ ۱۲ روزه ونظارت بر مراکز درمانی در جنگ ۱۲ روزه از جمله اقدامات مثبت این وزارتخانه در حوزه نظارت بر موسسات و مراکز درمانی بوده است.
در سال جاری شفافیت و نظارت در نظام سلامت امسال جدی‌تر شد و ثبت وقایع ناخواسته و تحلیل خطاهای درمانی،راه‌اندازی سامانه جامع نظارت بر درمان،تشدید نظارت بر تعرفه‌ها و مقابله با زیرمیزی، راه‌اندازی سامانه رضایت‌سنجی بیماران، بازنگری فرآیند رسیدگی به شکایات انجام شد و این اقدامات نشان‌دهنده عزم وزارت بهداشت برای بازگرداندن اعتماد عمومی است.
حمایت از بیماران خاص و صعب‌العلاج
بیماری‌های خاص و صعب‌العلاج دسته‌ای از بیماری‌ها هستند که روند درمانی ویژه‌ای را دنبال می‌کنند به این معنی که دارای سختی درمان هستند، بر این اساس دولت برای حمایت از این بیماران امسال ۱۲ میلیارد و ۵۰۰ میلیون تومان اعتبار با هدف پرداخت هزینه‌های دارویی و درمانی به صندوق حمایت از بیماران خاص و صعب‌العلاج اختصاص داده است.
وزارت بهداشت امسال به طور ویژه به بیماران خاص پرداخت و بر این اساس افزایش مراکز درمانی برای بیماران CF بزرگسال،تأمین ۲۲۷ دستگاه دیالیز جدید، آغاز درمان پروفیلاکسی برای بیماران هموفیلی، ارتقای خدمات توانبخشی و دندانپزشکی بیماران تالاسمی و هموفیلی را در دستور کار قرار داد؛ این اقدامات با وجود مشکلات مالی و تحریم‌ها، برای کاهش فشار بر خانواده‌های بیماران حیاتی بوده است.
گردشگری سلامت
دولت چهاردهم با صدور مجوزهای جدید IPD و اتصال به سامانه جامع گردشگری سلامت، تلاش کرد سهم بیشتری از بازار درمان منطقه را جذب کند، هرچند تهدیدات امنیتی و مشکلات تعرفه‌ای مانع توسعه سریع این بخش است و در این راستا سید رضا صالحی امیری وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی اعلام کرده است: یک میلیون و ۲۰۰ هزار نفر گردشگر خارجی پارسال از مراکز درمانی کشور استفاده کردند که قرار است در برنامه پنج ساله هفتم این عدد به ۲ میلیون گردشگر سلامت با ۶ میلیارد دلار درآمد برسد.
وزیر بهداشت نیز معتقد است: دیپلماسی و گردشگری سلامت یک گزینه جانبی نیست بلکه ضرورتی برای گسترش دوستی و سلامت در سطح جهان است و در واقع سلامت، زبان مشترک ملت‌هاست و دست دوستی و مهربانی را به سمت همه کشورها دراز می‌کنیم.
- منبع خبر : ایرنا
