البته  چهاردهم مرداد مصادف با سالروز صدور فرمان مشروطیت توسط مظفرالدین شاه قاجار است. در واقع فرمان مشروطه دستور تشکیل مجلس شورا در ایران و ثمره تلاش های آزادیخواهان وطن برای رهایی از استبداد مطلق شاهنشاهی بوده  است.

روز ۱۴ مرداد ماه ۱۲۸۵ هجری شمسی مظفرالدین شاه  قاجار با خواست چهارگانه متحصنین در قم و شهرری و… که شمار آنان به بیش از ده هزارتن رسیده بود موافقت کرد و دستور داد که کالسکه های سلطنتی و درشکه های موجود در تهران برای باز گرداندن متحصنین به شهرری فرستاده شوند و در تهران با عین الدوله رئیس الوزراء برای اجرای خواستهای خود مداکره کنند.این مذاکرات در ماه بعد ژانویه سال ۱۹۰۶ میلادی و به صدور فرمان تاسیس عدالتخانه مجلس شورا انجامید.

انقلاب مشروطیت با گران شدن قند و شکر به علت جنگ ژاپن و روسیه در خاور دور، آغاز شده بود و روی بهای سایر اجناس تاثیر گذاشته بود،

علاء الدوله حاکم تهران چند تاجر از جمله سید هاشم قندی را فلک کرده بود که چرا اجناس خود را گران فروخته است و همین امر باعث شد که بازاریان به روحانیون متوسل شده و زمینه  اعتراض و اعتصاب و تحصن  فراهم اید.

البته عبدالکریم سروش که در انگلیسی شدن و یا امریکایی شدنش با پیوستن به صف مخالفین نظام جمهوری اسلامی ایران در امریکا و انگلیس ابهامات فراوانی بوجود آمده است و مقالات او ریشه دار در جهت متهم نمودن اصل و اساس روحانیت نگاشته میشود، و به فرقانی شدن متهم است و برخی این دگر دیسی را به ازدواج دوم او با یک همسر شهید نسبت میدهند،  معتقد است عاشورای تاریخ معاصر ایران ، دوم تیر است؛ روزی که   چند جوان فُکلی این همه بر سر مرام و عقیدۀ خود پایداری کنند و ادعا کنند که فرزندان این سرزمین هستند و با صدای رسا، کلمۀ مشروطه و عدالت‌خانه و آزادی را فریاد کشیدند. آن روز محمدعلی شاه فرو ریخت؛ چون باورش نمی‌شد مردم هوای دیگری یافته اند.

هر چند که دوره استبداد صغیر محمد علی شاهی دوره سرکوب جنبش مشروطه بود، اما مجاهدت‌های سرداران و ملت مقاوم ایران از بختیاری‌های دلاور گرفته تا آذری‌های سلحشور در نهایت با تسخیر پایتخت به دست مشروطه خواهان پایان یافت و محمد علی شاه به سفارت روسیه پناهنده شد و به او امان داده شد تا از کشور خارج شده و به بندر ادسا در روسیه بگریزد.در این میان روحانیون با فروش زمین مجاور امامزاده سید ولی با اجازه شیخ فضل الله نوری به بانک روس مخالفت کردند و مردم باتخریب عمارتی که در آن زمین در حال احداث بود جرات بیشتری برای اعتراض کردن به دست آوردند و بر دامنه اعتراضات و اعتصابات افزوده شد تا به تاسیس مجلس ملی انجامید.اما مجلس در دوره ای با روحانیت و با خواست ملت اداره میشد تا زمینه برای اسلام گریزی نمایندگانی که با ساختن پشت پرده منویات دیگران را برآورده میکردند، فراهم شد.و در روحانیت موجب تفرقه گردید. تاریخ این تفرقه را بیش از اختلاف نظر علما فتنه ای که دشمن در خبر رسانی به بزرگان با اهداف تعریف شده تعبیر نموده است. در ایران هرگاه مراقب اطرافیان خود نبودیم اغفال شدیم . هرگاه نفوذ عوامل را تشخیص ندادیم گرفتار تایید و تقبحات ناروا شدیم و مردم که به روحانیت به چشم پیروی از پیامبر نگاه میکرده اند شرایط ناهنچار تعارض دیگاه روحانیت را در اعدام شهید بزرگوار شیخ فضل الله ناظر و شاهد بودند. لذاست که امام خمینی با همه تجارب گذشته میفرمایند وحدت کلمه در تبعیت از ولی فقیه است که همیشه در مقابل تشتت نظر خواهد ایستاد. ولایت فقیه راه نجات مشروطه از انحراف بود که پسندیده نشدو وفاق نیافرید. مسیر انحرافی مشروطیت که با علما اغاز گردید دیری نپایید که به حذف علما نجامید و همین ابتدای انحراف بود و بس.  والسلام

حمید رضا نقاشیان