امروز نشست کمیته مشترک وزارتی نظارت بر توافق کاهش عرضه نفت اوپک و غیراوپک، میزبان وزرای نفت و انرژی کشورهای عضو اوپک و غیر اوپک است. البته در بین همه این افراد، جای بیژن زنگنه، وزیر نفت ایران خالی است و حسین کاظم پور اردبیلی، نماینده ایران در اوپک، عهده‌دار این حضور در این نشست است.

مدتی است رسانه های غربی تلاش دارند تا با فضاسازی غلط درباره عواقب کاهش صادرات نفت ایران، اوضاع بازار را عادی جلوه داده و در این فضاسازی از پتانسیل کاذب نفت کشورهایی نظیر عربستان، امارات متحده عربی و تا حدی روسیه کمک بگیرند. این در حالی است که کارشناسان صنعت نفت به اتفاق معتقدند که صفر شدن صادرات نفت ایران محال است و حتی با کاهش این صادرات، بی شک بازار با شوک افزایش قیمت رو به رو می شود. از سویی دیگر طی بررسی همه جانبه اوضاع عربستان به عنوان گزینه ای که می تواند کمبود صادرات ایران را در بازار حفظ کند، مطرح کرد که با چنین امری به ویژه در طولانی مدت ممکن نیست.

کمیته وزارتی نظارتی حق تصمیم گیری ندارد

بیژن نامدار زنگنه، وزیر نفت هفته گذشته طی مصاحبه ای با موسسه خبری پلاتس و خبرگزاری بلومبرگ در پاسخ به پرسش خبرنگار رسانه مذکور درباره موضع ایران درباره نشست الجزیره گفت: اعتقاد ما این است که کمیته مشترک وزارتی نظارت بر توافق کاهش عرضه نفت اوپک و غیراوپک (JMMC) هیچ حق تصمیم‌گیری ندارد.

وی می‌افزاید: این کمیته اختیار قانونی ندارد و از نظر حقوقی دارای صلاحیت نیست که درباره هیچ مسئله‌ای به تصمیم برسد. نظارت‌ آن هم تعیین کننده نیست. این نهاد تنها نظارت و بررسی می‌کند و به نشست وزارتی گزارش ارائه می‌دهد. این کمیته حق تصمیم گیری ندارد.

به گفته زنگنه، اکنون موضوعی کلی را درباره اوپک می‌گویم؛ آنها چیزی به نام بیانیه همکاری(Declaration of Cooperation)ایجاد کرده‌اند که ما از آن قدردانی می‌کنیم و برای آن ارزش زیادی قائل هستیم. به‌ویژه کشورهای غیر عضو اوپک که در ۲ سال گذشته به ما ملحق شده اند، به‌ویژه مکزیک و روسیه، که با ما کار کرده‌اند و به ما کمک کرده‌اند که بازار را تا حد زیادی تثبیت کنیم، اما قرار نیست بیانیه همکاری جای اوپک را بگیرد.

او می‌گوید: اوپک قربانی جریان خزنده است که همزمان نتیجه همکاری با آمریکا و ترس از قانون ضد اوپکی مطرح شده در کنگره آمریکا، نوپک (NOPEC) است. آنها اوپک را قربانی می‌کنند و به آهستگی، بدون اعلام علنی این مسئله، آنها قصد دارند تعداد زیادی از کشورهای تولیدکننده را گردهم آورند و مجمعی ایجاد کنند تا جای اوپک را بگیرد.

در این رابطه، فریدون برکشلی، رئیس دفتر مطالعات انرژی وین در گفتگو با خبرنگار مهر در توضیح فضای کلی حاکم بر نشست الجزیره گفت :اجلاس مشترک کشورهای عضو و غیر عضو اوپک که امروز(یکشنبه-اول مهرماه) برگزار می شود، به منظور نحوه تقسیم سهمیه‌ای که احتمالا جمهوری اسلامی ایران از دست خواهد داد، نیست؛ چرا که درحقیقت، میزان کاهش سهمیه ایران مشخص نیست.

وی با تاکید بر اینکه خریداران نفت ایران در مورد جایگزینی این میزان تولید به جمع‌بندی نرسیده اند، تصریح کرد: تقریبا هیچ خریداری با قاطعیت در مورد نوع نفت خام جایگزین، مبدا و قیمت و بسیاری از جزئیات دیگر، هنوز به قرار و مدارهای قطعی نرسیده است؛ بنابراین بحث اینکه در الجزیره، وزرای نفت کشورها در مورد نحوه و مکانیسم تقسیم سهمیه تحت تحریم ایران بحث و بررسی کنند، تقریبا خارج از موضوع است. البته برخی اعضای عرب سازمان اوپک، این موضوع را به عنوان یک اهرم سیاسی به میان کشیده‌اند.

این کارشناس ارشد نفت افزود: همین حالا پنج کشور تولید کننده نفت، کمتر از سهمیه های قانونی خود تولید می کنند؛ ولی هرگز بحثی در مورد اینکه کدام کشورها، فقدان تولید آنها را جبران کنند، مطرح نشده است. در حال حاضر لیبی، اکوادور، آنگولا، گابن و البته ونزوئلا، کمتر از ظرفیت تخصیصی خود تولید می کنند.

تاریخ تکرار می شود/اوپک و غیر اوپک تا ۲۰۲۰ م پاسخگو نیاز هستند

بر اساس گفته های برکشلی، در واقع شرایط کنونی تولید کنندگان اوپک و غیر اوپک نوعی شناوری جمعی است که سازمان اوپک در دهه ١٩٨٠ تجربه کرده بود؛ اما اینکه پتانسیل برای جایگزینی وجود دارد، معتقدم تا ٢٠٢٠ میلادی، اوپک و غیر اوپک با ظرفیت موجود می توانند پاسخگوی تقاضای جهانی باشند. این در شرایطی است که امروز تقاضای جهانی نفت به ١٠٠ میلیون بشکه درروز رسیده است و تمام تولیدکنندگان، تقریبا با تمام ظرفیت تولید می‌کنند؛ این در حالی است که پیش بینی می شود در سال ٢٠٢٠ میلادی، تقاضای جهانی درسطح ١٠٣ الی  ۱۰۳.۴ میلیون بشکه در روز خواهد رسید و آن هنگام، امریکا باید بهای مدیریت عرضه جهانی نفت از طریق مکانیسم اعمال تحریم را بپردازد.

رئیس دفتر مطالعات انرژی وین  در پاسخ به اینکه روابط عربستان و روسیه را در اجلاس الجزیره و به طور کلی در بازار جهانی نفت را چگونه ارزیابی می کنید، اظهار داشت: تحت شرایط کنونی بازار جهانی نفت، روسیه بزرگترین برنده بازار است؛ این در حالی است که روسیه برای رسیدن به این روز بیش از بیست سال صبر و تلاش کرد.

وی معتقد است که روسیه امروز نیازی به اوپک ندارد؛ بلکه این کشور، عربستان و امریکا، طرف های اصلی نفتی خود می داند. شاید تا پنج سال اینده عراق هم به این اوپک بزرگ بپیوندد. در واقع روسیه به دنبال تاسیس یک اوپک جدید است، اوپکی که در آن، برای ریزه ماهی‌ها جایی نیست.

روس ها سرمست قدرت/عدم حضور زنگنه نشان نارضایتی است

وی تصریح کرد: روسیه به یک ابر قدرت نفتی تبدیل شده و عربستان هم، البته این موقعیت را از قبل داشت؛ به نحوی که عربستان ٢٠ درصد تولید ناخالص داخلی منطقه خاورمیانه را در اختیار دارد و ٣۵ درصد کل حجم معاملات بورس خاورمیانه نیز از آن این کشور است؛ بنابراین روسیه و عربستان در موقعیت ممتازی قرار دارند.

در سازمان اوپک بر خلاف بانک جهانی یا صندوق بین المللی پول، قدرت و موقعیت کشورها منبعث از سهم آنان در سازمان ها نیست؛ در اوپک، همه اعضا دارای حق رای برابرند اما بدیهی است که قدرت اصلی در اختیار کشورهایی است که ظرفیت تولید بالاتری دارند.

برکشلی درباره عدم حضور وزیر نفت ایران در این نشست، گفت: در اجلاس های اوپک، متداول است که بعضا وزرابه دلایل مختلف در اجلاس ها حضور پیدا نمی کنند و نمایندگان خود را اعزام می کنند. این رویه در سال‌های مختلف در مورد ایران و سایر کشورها هم اتفاق افتاده است. البته با توجه به شایعات مربوط به اینکه احتمالا در این اجلاس ممکن است بحث تقسیم سهمیه جمهوری اسلامی ایران مطرح شود، عدم حضور وزیر نفت ایران نوعی نارضایتی را نشان دهد.البته ایران و روسیه روابط نفتی خود را به نوعی روابط دو جانبه کشانده اند و قواعد بازار جهانی میان آن ها کمتر خودنمایی می کند.