نقش بانک مركزی در اقتصاد

واحد تحلیلی  صبح اقتصاد  در این مقاله به نقش بانک مركزی در اقتصاد می پردازد، در کشورهای توسعه‏ یافته بانک مرکزی مستقل عمل کرده و اختیارات کاملی در قبال سیاست‌های پولی دارد. این سیاست‌های پولی به‌طور خلاصه و در دراز‏مدت تعیین‌کننده ارزش پول ملی، میزان تورم و اشتغال و در نهایت میزان رشد اقتصادی هستند. 

سیاست‌های پولی به‌طور‏کلی به دو دسته انبساطی و انقباظی تقسیم می‌شوند:

چنانچه اقتصاد دچار رکود بوده و نرخ بیکاری رو به افزایش باشد، بانک مرکزی قادر است با اتخاذ سیاست‌های انبساطی از جمله افزایش نقدینگی در اقتصاد، افزایش وام‏دهی به شرکت‌ها، دولت و واحدهای تولیدی، و از همه مهم‌تر کاهش نرخ بهره بانکی به اقتصاد رونق ببخشد . این سیاست‌ها سبب می‌شوند تا تقاضا برای کالاها و خدمات در اقتصاد افزایش یافته و لذا گاها سبب افزایش تورم نیز می‌شوند. بالعکس زمانی که اقتصاد پررونق باشد، تقاضا برای کالاها و خدمات آنقدر زیاد باشد که تورم بیش از از اندازه شدت بگیرد، بانک مرکزی قادر است با اتخاذ سیاست‌های انقباظی از شیوع بیش از حد تورم جلوگیری کند.

در ایران و در طی یک‌سال گذشته و با حضور ریاست جدید در بانک مرکزی پیشرفت‌های زیادی در خصوص استقلال بانک مرکزی صورت گرفته و ریاست جدید موفق شد با ارتباط شفاف با فعالان بازار و با صدایی مفرد آرامش را به بازار برگرداند . البته برای قضاوت نهایی در مورد عملکرد بانک مرکزی هنوز زود است چرا که باید منتظر ماند و دید که صحبت‌های ریاست جدید تا چه اندازه با حقیقت در تطابق هستند. اما نکته‌‌ای که همچنان مورد انتقاد نگارنده است طرز تقابل با مسئله تورم در اقتصاد کشور است که کماکان وزن آن نزد سیاست‌گذاران بانک مرکزی و همچنین دولت بیش از اندازه سنگینی می‌کند.

ترس از افزایش قیمت‌ها در مورد موارد کوچک و بزرگ و حتی در مورد مواردی که بخش ناچیزی از تولید ناخالص ملی را تشکیل می‌دهند مانند سیب‏زمینی یا پیاز، بیش از حد پر‏رنگ بوده و همواره با هیاهوی زیاد رسانه‌ای می‌شوند. این در حالی است که در اقتصاد کلان متغیرهایی نظیر رشد اقتصادی و نرخ بیکاری کمتر قابل لمس هستند و کمتر به چشم می‌آیند، اما در درازمدت به مراتب دارای اهمیت بیشتری هستند.

شیوع تورم در کشورمان بیش از آنکه نتیجه سیاست‌های انبساطی در اقتصاد باشد، به دلیل معضلات ساختاری در اقتصاد نظیر نقش بیش از حد پررنگ دولت، بازارهای بسته و غیر‏رقابتی و از همه مهم‌تر تعداد کم عرضه‌کنندگان کالا و خدمات در اقتصاد پدیدار می‏شود.‏ بنابراین بانک مرکزی می‏بایست با اتخاذ سیاست‌های انبساطی از بازگشت رکود به اقتصاد جلوگیری کرده که اینها البته همزمان نیازمند انجام سایر اصلاحات ساختاری در اقتصاد نظیر اصلاحات در نظام بانکی، کوچک‌سازی دولت و ایجاد بازارهای آزاد و رقابتی در کشور هستند. در غیر این‌صورت اتخاذ سیاست‌های انبساطی سبب سرازیر شدن نقدینگی به مقاصد معیوب و ادامه روند تقسیم نابرابر ثروت در اقتصاد خواهند شد.

سید‏عادل میرزاده