سی و دومین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران از چهارم تا چهاردهم اردیبهشت‌ماه در مصلای تهران میزبان علاقه‌مندان کتاب و کتاب‌خوانی بود. چند ناشر حاضر در نمایشگاه در گفت‌وگوهایی با ایسنا ارزیابی‌شان را از نمایشگاه امسال، میزان استقبال و میزان فروش بیان کرده‌اند. برخی از آنها در این بین به مسائل دیگری هم اشاره دارند؛ از جمله اینکه کاش به نمایشگاه نیایند تا به بقای کتاب‌فروشی‌ها کمک کنند یا وجه نمایشگاهی و نه بازاری نمایشگاه پررنگ‌تر باشد و بتوان ارتباط بهتری با مخاطبان برقرار کرد.
ناشران فاقد صلاحیت را از دور خارج کنند
عبدالرحیم جعفری – مدیر تولید نشر نو – با اعلام رضایت از استقبال بازدیدکنندگان از نمایشگاه کتاب می‌گوید: امسال استقبال خوبی از نمایشگاه شد. اما می‌بینیم که اوضاع نشر روز به روز خراب‌تر می‌شود و قیمت کاغذ و مواد اولیه کتاب بالاتر می‌رود. با این حال خوشبختانه مردم استقبال خوبی را از نمایشگاه کتاب نشان دادند.
او می‌افزاید: مسئولان گفته‌اند ناشران یک‌سری کتاب‌ها را به نمایشگاه نیاورند. به نظر من این کمی زیر سوال بردن خود سیستم است؛ چون وقتی خودشان مجوز داده‌اند و بعد برای چنین رویدادی بگویند کتاب‌ها را نیاوریم، جالب نیست. ما دو عنوان داشتیم که این اتفاق برای‌شان افتاد. البته ناشران دیگر هم درگیر این مسئله بودند.
جعفری سپس با اشاره به تاخیر در آماده‌سازی نمایشگاه کتاب بیان می‌کند: آماده‌سازی با تاخیر انجام شد و دستگاه‌های کارت‌خوان تا عصر روز اول وصل نبودند، که این هم به خود برگزارکنندگان ضربه می‌زند و هم به ناشران، چون خیلی‌ها می‌خواستند با بن‌کارت‌شان خرید کنند اما دستگاه قطع بود؛ این در حالی است که ممکن است هر کس فقط یک‌بار به نمایشگاه بیاید و دلیل هم ندارد که برگردد.
این فعال عرصه نشر همچنین با بیان اینکه مسئولان ارشاد باید کمی سنجیده‌تر مجوزهای ناشران را صادر کنند، اظهار می‌کند: در نمایشگاه کتاب‌هایی را می‌بینیم که اصلا مخاطب رغبت نمی‌کند به سمت آنها برود. ناشران در کشورهای پیشرفته مجموع‌شان به ۱۵۰ یا ۲۰۰ هم نمی‌رسد؛ این در حالی است که در ایران ۱۷ هزار ناشر داریم. شاید همه‌شان به نمایشگاه نیامده‌اند اما این تعداد برای کشوری مثل ایران فقط باعث لطمه به صنعت نشر است و علتش هم این است که ما در این‌جا کپی‌رایت نداریم. برای همین باید دقت بیشتری در صدور مجوز برای ناشران شود یا حداقل ناشران فاقد صلاحیت را از دور خارج کنند و به جای آنها ناشران واجد شرایط را وارد کنند.
انگار به یک حراجی بزرگ پا گذاشته‌اید!
همچنین بهرنگ کیائیان – از مسئولان نشر چشمه – درباره سی‌ودومین نمایشگاه کتاب تهران می‌گوید: امسال به لحاظ کیفیت برگزاری، نمایشگاه چندان تفاوتی با سال‌های قبل نداشت. فقط اینکه شاید به خاطر جلو افتادن زمان برگزاری، هماهنگی‌های ابتدایی همانند تبلیغات، راهنماها و اطلاع‌رسانی دیرتر انجام شد. اما با توجه افزایش قیمت کتاب، ما خودمان حدس می‌زدیم که تعداد مخاطب‌ها کمتر شود؛ متاسفانه بیشتر نشدند اما خوشبختانه کمتر هم نشدند. تعداد مخاطب برای ما همان تعداد پارسال بود.
او در ادامه می‌افزاید: رفتار مخاطبان در میان کتاب‌خوان‌ها به نسبت کسانی که کالای لوکس مصرف می‌کنند متفاوت است. تصور بر این است اولین چیزی که افراد کتاب‌خوان ممکن است از سبدشان بیرون بگذارند، کتاب است. اما آنها نشان دادند که با کتاب همانند کالای لوکس رفتار نمی‌شود یعنی خیلی‌ها نمی‌توانند کتاب نخوانند. اما چون قرار است قیمت کاغذ و مواد اولیه جهش داشته باشد پس قیمت کتاب هم رشد خواهد داشت و همانند اغلب صنایع، صنعت نشر هم اوضاع خوبی نخواهد داشت اما باید ببینیم چه پیش می‌آید.
کیائیان با بیان اینکه مشکل فضا در نمایشگاه هرساله وجود داشته و امسال هم بوده است، اظهار می‌کند: هر چند که غرفه ما به نسبت بقیه بزرگ‌تر است اما باز هم برای ما کوچک است و روزهای عادی خصوصا تعطیلات جمیعت زیادی در غرفه جمع می‌شد و برای همین خیلی‌ها داخل نمی‌آمدند چون نمی‌خواستند در فضای خفقان‌آور داخل غرفه قرار بگیرند و ما خیلی از مخاطبان‌مان را به خاطر اینکه مردم رغبت نمی‌کنند داخل غرفه بیایند از دست می‌دهیم. از طرفی هدف نمایشگاه فقط شده فروش کتاب. انگار که به یک حراجی بزرگ پا گذاشته‌اید. اما ما خودمان ترجیح‌مان بر این است که نمایشگاه حالت جشنواره داشته باشد و ما ارتباط بیشتری با مخاطبان‌مان داشته باشیم.
او در پاسخ به اینکه چرا با وجود خسارت‌هایی که قاچاق کتاب به ناشران وارد کرده، پوستری برای حمایت از نخریدن کتاب قاچاق در غرفه‌شان نصب نکردند، می‌گوید: ما از این کمپین پیش از انجامش هیچ اطلاعی نداشتیم و برای اجرای آن هیچ مشورتی با ناشران نشده بود. بعد از نصب پوسترها بود که از آن مطلع شدیم.
آرزو می‌کنم اصلا به نمایشگاه نیایم!
سورنا عمیدی – مدیر نشر ماهی – نیز درباره وضعیت استقبال مردم از نمایشگاه کتاب امسال اظهار می‌کند: استقبال به نسبت نمایشگاه پارسال بیشتر و بهتر بود ولی برآورد ما تا آمارهای‌مان را بررسی کنیم بعد از نمایشگاه مشخص می‌شود. البته حسی هم مبنی بر این داریم که زمزمه‌های مبنی بر افزایش قیمت کتاب که واقعی هم هست باعث شده تا ولعی کاذب برای خرید کتاب در نمایشگاه برای مردم ایجاد شود. مخاطب کتاب سعی کرد آن کتاب‌هایی را که نیاز داشت در نمایشگاه تهیه کند تا به موج گرانی کاغذ و کتاب برنخورد. از نظر ریالی هم البته آن‌چه شاهد بودیم بیش از سال گذشته بود. اما چون کتاب به طور متوسط ۳۷ درصد گران شد این درآمد برای ناشران با توجه به افزایش چندین‌برابری هزینه‌ها درآمد معقولی نیست. شاید اگر چند سال پیش چنین افزایش درآمدی رخ می‌داد، ناشران را نجات می‌داد، اما در حال حاضر نه.
او با بیان اینکه همیشه یک‌سری کاستی‌ها در برگزاری نمایشگاه کتاب وجود دارد، می‌گوید: برای خود ما هم سوال است که چطور بعد از ۳۲ سال برگزاری، همچنان این مشکلات وجود دارد و هر سال هم می‌گویند که «درست می‌شود» اما اتفاق خاصی نمی‌افتد. ایراداتی که به ذهن ما می‌رسد نبود یک‌سری زیرساخت‌ها مثل نبود کابل شبکه و اختلالاتی در دستگاه کارت‌خوان است. ما یک روز و نیم اول نمایشگاه اینترنت و دستگاه کارت‌خوان نداشتیم در حالی که این قبل از نمایشگاه باید تحویل داده می‌شد؛ نه اینکه تازه دو روز بگذرد و بعد بخواهند آن را درست کنند.
عمیدی می‌افزاید: در مورد تخصیص غرفه به ناشران هم اجحاف‌هایی می‌شود و معلوم نیست چرا فضا کمتر می‌شود. ما کمبود جا داریم. آیتم‌هایی هم که برای تخصیص غرفه در نظر می‌گیرند اصلا واضح و روشن نیست. یعنی انگار همه چیز پشت پرده اتفاق می‌افتد و هیچ کاری هم انجام نمی‌شود. منِ ناشر نباید هر بار بنشینم و استرس این را داشته باشم که ای داد بیداد غرفه‌ام چند متر و چقدر کوچک‌تر از پارسال است و دست آخر هم دست رد به سینه‌ام بزنند. به همین علت انگیزه‌ام برای حضور در نمایشگاه کم می‌شود. در عین‌حال من آرزو می‌کنم اصلا به نمایشگاه نیایم. چون هدف همه ما این است که کتاب‌فروشی‌ها حفظ شوند. بسته‌های حمایتی به کتاب‌فروشی‌های محلی و نه شهر کتاب‌ها، چون شهر کتاب‌ها از دید منِ ناشر بنگاه اقتصادی است که اولویت آخرش کتاب است، داده شود تا کتاب‌های ما را عرضه کنند. نه اینکه ما ۱۰ روز به نمایشگاه بیاییم و موجی ایجاد شود و بعد دوباره وارد یک دوره چهارماهه رکود شویم.
جو بازاری و رقابتی
از سوی دیگر، امید، متصدی نشر ژرف در نمایشگاه کتاب که غرفه‌ای به نسبت کوچک در جایی که خیلی در معرض دید مخاطبان نبود، داشت درباره وضعیت استقبال مخاطبان از نمایشگاه کتاب می‌گوید: عده زیادی به نمایشگاه می‌آیند و به ظاهر استقبال خوب است اما این رفت‌وآمد و ارتباط تعاملی نیست. وضعیت نشر هم طوری شده که خرید کتاب اولویت چندانی برای مردم ندارد؛ در نتیجه نمایشگاه بیشتر کتاب‌ها را در معرض دید گذاشته و کیفیت بازدید و استقبال را پایین آورده است.
او می‌افزاید: جوی که در نمایشگاه حاکم است جوی بازاری و رقابتی است که باعث می‌شود ناشران به نسبت کوچک‌تر نتوانند با توجه به موضوع، کتاب‌های‌شان را ارائه کنند. ناشران کالایی با قضیه برخورد می‌کنند و هرجور کتابی را هم منتشر می‌کنند.
این فعال عرصه نشر با بیان اینکه شکل کلی چیدمان نمایشگاه باید تغییر کند، اظهار می‌کند: نمایشگاه شکلی شبیه به یک بازار بزرگ دارد و در این حالت چندان تعاملی با مخاطب برقرار نمی‌شود. در حال حاضر راهروها خیلی یکنواخت است و این مسائل برای ما در این ۱۰ روز که کتاب عرضه می‌کنیم به چشم می‌آید. البته طراحی خود غرفه هم تاثیرگذار است که هزینه زیادی برای ما دارد.
- منبع خبر : ایسنا
