پشت پرده قمار ترامپ در ونزوئلا؛ جنگ بر سر سه‌گانه نفت، طلا و عناصر کمیاب خاکی (بخش دوم)

به گزارش واحد بین الملل خبرگزاری صبح اقتصاد دونالد ترامپ به تازگی مدعی شد که همه نفتکش های تحریم شده را که وارد ونزوئلا می شوند و یا از آن خارج می شوند، «محاصره» خواهد کرد. وی همچنین خواستار بازگرداندن دارایی هایی شد که به ادعای او سال ها پیش از شرکت های نفتی آمریکایی مصادره شده بود؛ ادعایی که واکنش کنایه آمیز «گوستاو پترو» رئیس جمهوری کلمبیا را برانگیخت و وی با استناد بر یک سابقه تاریخی در روابط آمریکا و مکزیک ماجرای مناقشه ارضی آمریکا و مکزیک را پیش کشید.

این مناقشه به جنگ آمریکا و مکزیک در سال ۱۸۴۸ (معاهده گوادالوپ هیدالگو) مربوط می شود. به موجب این معاهده مکزیک نیمی از خاک خود را شامل کالیفرنیا، نوادا، یوتا، و بخش‌هایی از آریزونا، نیومکزیکو، کلرادو و وایومینگ به آمریکا واگذار کرد.

این کشمکش‌ها ناشی از الحاق تگزاس توسط آمریکا و جاه‌طلبی‌های ارضی آمریکا برای گسترش به سمت غرب بود که با پیروزی آمریکا در جنگ و معاهده صلح به پایان رسید و به تشکیل ایالت‌های جنوب غربی امروزی آمریکا منجر شد.

رئیس جمهوری کلمبیا با اشاره به اظهارات ترامپ که گفته بود «ونزوئلا دارایی هایی را که سال‌ها پیش از شرکت های نفتی آمریکا گرفته بود، باز گرداند» این مساله را مطرح کرد که: «تگزاس و کالیفرنیا را به ازای نفت» به صاحبان اصلی این سرزمین‌ها پس بدهید.

اما گذشته از ادعاهای ترامپ در مبارزه با قاچاق مواد مخدر و اعاده دارایی های شرکت های آمریکایی در ونزوئلا، منابع عظیم انرژی و معدنی این کشور آمریکای لاتین به یک عامل کلیدی در اختلافات ژئوپلیتیکی تبدیل شده است.

در گزارشی از روزنامه اسپانیایی ال پائیس که بخش نخست آن روز سه شنبه منتشر شد، به این موضوع پرداختیم که نفت، طلا و عناصر خاکی کمیاب مانند کولتان و توریم که در فناوری های نوین نقش مهمی دارند، منابع ارزشمندی هستند که به نظر می رسد ترامپ با سیاست های اخیر خود به بهانه مبارزه با قاچاقچیان مواد مخدر به آن ها چشم دوخته است.

در این بخش سابقه تصمیم دولت نیکلاس مادورو برای ایجاد یک منطقهٔ بزرگ معدنی در جنوب ونزوئلا را بررسی می کنیم.

رئیس جمهوری ونزوئلا در سال ۲۰۱۶، دستور ایجاد «قوس معدنی اورینوکو» را امضا کرد؛ منطقه‌ای به مساحت تقریبی ۱۱۲ هزار کیلومتر مربع و معادل ۱۲ درصد از خاک ملی این کشور که در جنوب رودخانه اورینوکو واقع بود. این منطقه در درجه اول به دلیل استخراج طلا و بعد استخراج الماس، کولتان، نیکل و عناصر کمیاب خاکی همزمان با قیمت های بین المللی مطلوب آنها، منطقه ای راهبردی محسوب می شود.

دولت ونزوئلا مدعی است که قوس معدنی اورینوکو حاوی بیش از هشت هزار تُن طلا است که ونزوئلا را در میان کشورهای دارای بزرگترین ذخایر این ماده معدنی جای می‌دهد.

کاراکاس همچنین از احتمال بهره‌برداری تا یک میلیون قیراط الماس، ۱۲ هزار تن نیکل، ۳۵ هزار تن کولتان و ذخایر قابل توجه مس صحبت کرده است.

تارنمای ال پائیس مدعی شد با گذشت یک دهه، قوس معدنی اورینوکو، به جای تبدیل شدن به یک قطب توسعه ای به کانون خطرناکی از جرم و جنایت، فساد سیاسی و نظامی و قاچاق تبدیل شده است، که همه این موارد در پس‌زمینه یک فاجعه بزرگ زیست‌محیطی قرار دارد.

این رسانه نوشت: «چاویسمو» (نظام سیاسی و ایدئولوژی تأسیس‌شده توسط هوگو چاوز) در تجارت طلا، با ترکیه و آفریقای جنوبی همکاری داشته است. اما در تولید، شبکه‌ ای از «اتحادهای استراتژیک» را با شرکت‌های نزدیک به نخبگان حاکم، تحت نظارت شرکت معدن ونزوئلا، اداره می‌کند. این اتحادها با بازیگرانی مانند گروه چریکی کلمبیایی ارتش آزادی‌بخش ملی (ELN)، مخالفان فارک و باندهای جنایتکار همزیستی دارند. پیش‌بینی‌های رسمی از طرح معدن دولت نشان می‌دهد که تا سال ۲۰۲۵ باید ۷۹ تن طلا در این منطقه تولید شود. با این حال، داده‌ها مبهم و تأیید آنها دشوار است.

در سال ۲۰۲۳، دولت ونزوئلا کاسیتریت، نیکل، رودیوم، تیتانیوم و سایر مواد معدنی کمیاب را به عنوان منابع استراتژیک برای اکتشاف، استخراج و تجاری‌سازی این مواد اولیه کلیدی برای صنعت فناوری اعلام کرد. «ماسه‌های سیاه» (black sands) به عنوان بازاری که ادعا می شود عمدتاً تحت سلطه چین است، به عنوان امتیاز دیگری در حال ظهور هستند و رئیس جمهوری آمریکا امیدوار است از طریق فشاری که بر منابع ونزوئلا اعمال کرده است، آن را از چنگ پکن به عنوان رقیب تجاری خارج کند.

ال پاییس در پایان مدعی شد: تحقیقی که رسانه وئزوئلایی «آرماندو اینفو» Armando.info در ماه نوامبر (آبان) با عنوان «دنیای زیرزمینی آمازون» منتشر کرد، نشان داد که اگرچه سوابق رسمی از صادرات عناصر خاکی کمیاب از طریق بنادر ونزوئلا وجود دارد، اما بخش قابل توجهی از مواد معدنی استخراج شده در گویان (Guayana) به طور غیرقانونی به کلمبیا منتقل می‌شود و با تغییراتی که برای مخفی کردن منشا آن ها صورت می گیرد به شرکت های چینی پیشرو در حوزه فرآوری و تصفیه عناصر نادر در جهان فروخته می شود.

بنابراین گزارش ال پائیس بر این موضوع صحه می گذارد که بحران ونزوئلا دیگر برخلاف توجیهات دولت آمریکا در مبارزه با قاچاقچیان مواد مخدر و به بهانه حفظ امنیت نیست، بلکه به نبردی ژئوپلیتیکی بر سر سه منبع حیاتی نفت، طلا و عناصر کمیاب خاکی تبدیل شده است به ویژه این که عناصر کمیاب خاکی (مانند کولتان و توریم) به دلیل نقش حیاتی در فناوری‌های نوین و صنایع دفاعی، به کانون رقابت جهانی تبدیل شده اند.

به عبارتی ترامپ با ایجاد بحران ساختگی در ونزوئلا از آن به‌عنوان ابزاری برای ورود به رقابت ژئوپلیتیکی بر سر منابع حیاتی استفاده می کند.