رئیس کمیته ملی موزه‌ها در ایران با طرح پیشنهاد ثبت جهانی «تخت فولاد» اصفهان، گفت: دفن در این مکان به اشتباه متوقف شده است. این آرامگاه بیش از هزار نفر از مشاهیر ایران‌زمین را در خود دارد و روایتگر سرگذشت تلخ و شیرین اصفهان در دوره‌های مختلف تاریخی است.
به گزارش ایسنا، احمد محیط طباطبایی در رویداد «نشست تخصصی نقش و جایگاه آرامستان تخت فولاد در گردشگری معنوی و تعالی‌بخش» که در هفدهمین نمایشگاه بین‌المللی گردشگری تهران برگزار شد، گفت: تخت فولاد یکی از فضاهای فرهنگی شهر اصفهان است که آثاری از دوره‌های مختلف تاریخی را در خود دارد و باید مقدمات ثبت جهانی‌اش فراهم شود.
رئیس ایکوم ایران (کمیته ملی موزه‌ها) اظهار کرد: در بیشتر نقاط کشور، حتی در معاونت‌های شهری شهرداری‌ها، گورستان را جزو خدمات شهری دسته‌بندی می‌کنند، اما گورستان یکی از مهمترین فضاهای فرهنگی در شهرهاست. در واقع گورستان مکان تعلق و حلقه اتصال ساکنان با گذشتگان، برای تداوم حیات در یک جامعه است.
او ادامه داد: دوران شکوفایی اصفهان یک بار در قرن چهارم هجری قمری (آل‌بویه) و یک بار در دوره سلجوقیان و پس از مغول، در زمان صفویه دوران بسیار شکوفایی را طی می‌کند و تخت فولاد هم همین سیر و زندگی را داشته است.
محیط طباطبایی افزود: هر گورستانی حول محور یک فرد شکل می‌گیرد. این فرد می‌تواند عارف، شخصیت سیاسی و غیره باشد. در تخت‌فولاد هم وجود مقبره «یوشع نبی» نشان از زیست و تاریخ اصفهان به‌عنوان شهر یهودیه دارد. تخت فولاد پس از آن رشد کرد. وجود مزار «بابارکن‌الدین» مربوط به دورانی است که عرفا جایگاه مهمی پیدا می‌کنند و افراد دیگر هرکدام نماینده دوره‌های دیگر زیست اصفهان هستند.
رئیس ایکوم ایران گفت: باید مدیریت یکپارچه به مجموعه تخت فولاد به عنوان یک فضای فرهنگی شهری برگردانده شود و مقدمات پلان مدیریتی که آن را کاندیدای ثبت جهانی می‌کند، فراهم شود. در اصفهان بعد از محور صفویه، مجموعه جلفا و اصفهان سلجوقی، چهارمین بخش شاخص فرهنگی تخت فولاد است، با این تفاوت که چه اصفهان صفوی، چه یهودیه و چه دوران آخر ساسانیان و صدر اسلام همه در تخت فولاد نمایندگانی دارند. گویی تخت فولاد موزه‌ای است که روایتگر سرگذشت تلخ و شیرین این شهر در دوره‌های مختلف تاریخی است.
محیط طباطبایی افزود: تخت فولاد علاوه‌بر اینکه آرامگاه بیش از هزار نفر از مشاهیر ایران‌زمین را در خود دارد، به عنوان یک سایت موزه گردشگری شامل آثاری از سنگ مزار با نقوش متنوع انسانی، جانوری، گیاهی و مشاغل است. همچنین بناهای آرامگاهی ویژه‌ای در آن وجود دارد که از نظر تاریخی، معماری، زیباشناسی و هنری این مکان را در زمره مهمترین گورستان‌های جهان جای داده است.
این پژوهشگر تاریخ با بیان اینکه سالهاست نگاه به قبرستانها متفاوت شده است، اظهار کرد: اشتباهی دفن در این مکان، متوقف شده است، در حالی که با رعایت سلسله مراتبی می‌توانیم قبرستان را دوباره پویا نگه داریم.
محیط طباطبایی در ادامه این بحث، درباره زاینده‌رود، گفت: در بهار که گوسفندان بچه به دنیا می‌آورند، شیر گوسفندان مختص بره‌هاست. اگر اضافه بود، از آن کره و ماست و پنیر می‌گیرند. آب رودخانه زاینده‌رود هم اول حق خود رودخانه است، نه برای خوردن، نه صنعت و نه کشاورزی. بزرگ‌ترین میراث شهر اصفهان همین زاینده‌رود است که وجودش اکوسیستمی را شکل داده و شهر از سرآب تا گاوخونی را به وجود آورده است. باید همه توجه کنند که بزرگ‌ترین تهدید برای حیات شهر اصفهان و گردشگری، نبود زاینده‌رود است.
اصغر منتظرالقائم ـ استاد تاریخ دانشگاه اصفهان ـ نیز با اشاره به وسعت عناصر تخت فولاد، یادآور شد: دانشنامه تخت‌فولاد از ۲۰ سال پیش با همت ۱۳۰ پژوهشگر تدوین شد. در این کار بزرگ محققان بسیاری از شهرهای گوناگون و خارج از کشور ما را همراهی کردند و در آن صدها مدخل در معرفی مشاهیر تخت فولاد وجود دارد. تدوین چهارجلد دانشنامه برای یک گورستان امری بی‌نظیر بوده است و تخت فولاد تنها گورستانی است که دانشنامه دارد.
این استاد تاریخ گفت: سنگ قبرها خود موزه‌ای گویا هستند. اشعار زیبا و خوشنویسی در کنار ماده تاریخ‌ها، سخنگوی فرهنگ هستند. حجاری‌های سنگ‌ها نیز با نقوشی از فرشتگان، انسان‌ها و گیاهان زیبایی فراتر از وصف به این مکان داده‌اند.
او ادامه داد: علاوه بر بزرگان علمی و هنری، تخت فولاد میراث ناملموسی هم دارد که باید مورد توجه قرار بگیرد و همین امروز هم آیین‌هایی در این مکان جاری است که از مهمترین آنها می‌توان به برگزاری دعای کمیل اشاره کرد. همچنین در روزهای مختلف به خصوص در شبهای جمعه، مردم به صورت گسترده در تکیه‌ها حضور دارند.
مدیر دانشنامه تخت فولاد گفت: تخت فولاد از دوران پیش از اسلام و تا اکنون پابرجاست و مکانی برای تعالی‌بخشی است. مردم در طول زندگی خود مشکلات روحی و روانی فراوانی دارند که با آمدن به این مکان معنوی به درمان آن می‌پردازند و ارتباطی با عالم معنا برقرار می‌کنند.
مجموعه تاریخی، فرهنگی و گردشگری تخت فولاد در تاریخ ۲۶خرداد ۱۳۷۵ در فهرست میراث ملی ایرانیان ثبت شده و کالبدی شامل مزارها، مقابر، تکایا، مساجد، آب‌انبارها، کاروانسرا، فضای سبز، کتابخانه، موزه و بخش‌های متنوع است.
