به گزارش خبرگزاری تسنیم، این هفته در صحن علنی مجلس شورای اسلامی طرحی مطرح شد که از توجه قانون‌گذاران کشور به ضرورت تأسیس پتروپالایشگاه‌ها حکایت دارد.
با موافقت نمایندگان مجلس شورای اسلامی کلیات طرح افزایش ظرفیت پالایشگاه‌های گازی و نفتی کشور تصویب شد و نمایندگان مردم با کلیات طرح افزایش ظرفیت پالایشگاه میعانات گازی و نفت خام با استفاده از سرمایه گذاری مردمی موافقت کردند.
سخنگوی کمیسیون انرژی در توضیح این طرح گفت: احداث پالایشگاه پاسخ هوشمندانه ایران به تحریم‌های نفتی، رونق تولید، اشتغالزایی و موضوع ارزش افزوده نفت است.
سکینه الماسی با بیان اینکه از ۶۵۰ پالایشگاه موجود در دنیا تنها ۴۰ پالایشگاه بر مبنای نفت ایران طراحی شده که زمان تحریم نفتی خرید نفت از ایران را کاهش می‌دهد، افزود: بنابراین راهکار اصولی ضدتحریمی برای مقاوم‌سازی احداث پتروپالایشگاه به‌اندازه نفت خام و میعانات گازی و تبدیل آن به فرآورده‌ها و صادرات بیش از ۵۰ نوع محصول است که به‌علت تنوع برای مشتریان قابل تحریم نیست.
وی گفت: یک پتروپالایشگاه طی ۴ سال ساخته می‌شود و امیدواریم این طرح کمک کند پتروپالایشگاه‌ها با استفاده از سرمایه‌های مردمی به‌مدت یک سال با استفاده از تسهیلات و تنفس خوراک ساخته شوند. هزینه این خوراک نیز به‌صورت اقساط ۱۲ساله با نرخ ۴ درصد و برگشت سرمایه است.
اما پتروپالایشگاه‌ها چیستند و چه‌نقشی در صنعت نفت ایفا می‌کنند؟ پتروپالایشگاه عبارت است از یک‌پارچگی بین مجتمع‌های پالایشی و پتروشیمی که با هدف تنوع در محصولات، کاهش قیمت تمام‌شده محصولات، بهینه‌سازی راندمان، افزایش سودآوری و بهینه‌سازی مصرف انرژی پایه‌ریزی شده است.
احمد صرامی عضو هیئت رئیسه اتحادیه صادرکنندگان فرآورده‌های نفتی می‌گوید: احداث پتروپالایشگاه‌ها یکی از مهمترین راهکار‌های جلوگیری از تأثیرپذیری شدید اقتصاد از نوسانات قیمت و دستیابی به حاشیه سود بسیار بالاتر و رونق اقتصادی است.
وی در توضیح بیشتر می‌افزاید: چند سالی است در دنیا برای تکمیل زنجیره نفت و گاز و ارزش‌آفرینی بیشتر، تعدادی از مجتمع‌های پتروشیمی را در مجاورت مجتمع‌های پالایشی ایجاد می‌کنند.
این فعال صنعت نفت معتقد است احداث پتروپالایشگاه‌ها می‌تواند سود حاصل از پالایش نفت را تا دو برابر افزایش دهد و این حاشیه سود فرآوری نفت عامل مهمی است که توجه به پتروپالایشگاه‌ها را ضروری می‌سازد.
علاوه بر حاشیه سود بیشتر، کاهش آلودگی هوا، کاهش هزینه‌های تأمین خوراک، مدیریت یکپارچه و هماهنگی میان واحد‌ها از مزایای دیگر ایجاد واحد‌های پتروپالایشگاهی است. از دیگر سو براساس اعلام شرکت توتال در سال ۲۰۲۰ رشد تقاضای جهانی برای محصولات پلیمری سه برابر تقاضا برای نفت خام خواهد بود. با در نظر گرفتن این موضوع، ایجاد یک سیستم ترکیبی از پالایش و پتروشیمی (پتروپالایشگاه) ضروری به‌نظر می‌رسد.
در همین رابطه سعید ساویز کارشناس حوزه نفت و انرژی معتقد است تقاضا برای نفت خام در جهان رو به کاهش است و تا چند سال آینده نفت خام بازاری نخواهد داشت.
وی با بیان اینکه ممکن است نفت یک کالای استراتژیک باقی بماند، اما این به‌معنای مشتری داشتن این کالا در بازار جهانی نیست، می‌گوید: به‌عقیده من سرنوشت طلا در انتظار نفت نیز هست و همان‌طور که طلا کالایی استراتژیک باقی مانده است، اما عملاً نمی‌توان کشوری را با فروش طلا اداره کرد، در آینده همین اتفاق برای نفت خواهد افتاد و نمی‌توان کشوری را به‌صرف فروش نفت اداره کرد.
این کارشناس معتقد است: حالا که بازار نفت درحال خالی شدن از متقاضی است پس باید کاری کرد تا بتوان منابع نفتی را همچنان به بازار عرضه کرد و بهترین راه تولید زنجیره‌ای از محصولات با ارزش افزوده از نفت خام است.
ساویز در واکنش به گفته برخی مخالفان که معتقدند برای ایران که ذخایر گازی زیادی در اختیار دارد ساخت پتروشیمی‌های خوراک مایع یا پتروپالایشگاه‌ها کاری بی‌نتیجه است و وقتی خوراک ارزانی مثل گاز در اختیار مجتمع‌های پتروشیمی ایران قرار دارد، رفتن به‌سمت تولید محصولات پلیمری از نفت خام منطقی به‌نظر نمی‌رسد، می‌گوید: هرچند احداث پتروشیمی بر مبنای خوراک گاز در مقطع کنونی مزایای اقتصادی مشخص‌تری دارد، اما مسئله اینجاست که نفت خام درحال ازدست دادن بازار کنونی است و اگر امروز فکری برای این مسئله نشود فردا نمی‌توان به فروش نفت امیدوار بود.
وی می‌افزاید: تلاش برای کاهش آلودگی هوا، استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر و توسعه سوخت‌های غیرفسیلی باعث کاهش تقاضا برای نفت خام شده و درمقابل فراگیر شدن استفاده از محصولات پتروشیمی در کشور‌های در حال توسعه و جوامع پرجمعیت تقاضا برای محصولات تولیدشده در پتروپالایشگاه‌ها را به‌شدت افزایش داده است؛ بنابراین پتروپالایشگاه‌ها امکان حضور پررنگتری با توجه به محبوبیت محصولات پتروشیمی به تولیدکنندگان در مقایسه با تنها پالایشگاه می‌دهد که باعث می‌شود تا علاوه بر کامل‌تر شدن چرخه‌های پایین‌دستی هیدروکربن و همچنین حفظ بیشتر انرژی و بالا رفتن راندمان، حضور پرسودتر و پررنگتری در بازار داشته باشند و به‌کلام ساده به‌صرفه‌تر تولید کنند.
از دیگر سو تأسیس پتروپالایشگاه‌ها و تنوع‌بخشی به محصولات و فرآورده‌های نفتی و پتروشیمیایی می‌تواند نقش مهمی در مقابله با تحریم‌های نفتی و مقاوم‌سازی صنعت نفت ایران ایفاکند.
سید حمید حسینی از فعالان صنعت نفت و صادرکننده فرآورده‌های نفتی می‌گوید: در شرایط فعلی که صادرات نفت ما تحریم شده و ما در فروش نفت و میعانات گازی با مشکل مواجه‌ایم، اما روزانه بیش از ۶۰۰ هزار بشکه فرآورده صادر می‌کنیم. این مسئله نشان می‌دهد که تبدیل نفت خام به فرآورده و محصولات پتروشیمیایی و صادرات مویرگی آنها می‌تواند به‌عنوان راهکاری برای مقابله با تحریم‌های نفتی به‌کار گرفته شود.
عضو اتحادیه صادرکنندگان فرآورده‌های نفتی با بیان اینکه توسعه صنعت پالایش امروزه در دنیا مورد توجه قرارگرفته است و نمونه‌هایی از این رویکرد در کشور‌های مختلف مانند ژاپن، روسیه، عربستان، مالزی و سنگاپور قابل مشاهده است می‌گوید: روسیه یکی از بزرگترین تولیدکنندگان گاز دنیاست، اما صنعت پتروشیمی خود را با رویکرد یکپارچه و مبتنی بر خوراک‌های مایع و گازی توسعه داده است و این مسئله از نقش پتروپالایشگاه‌ها در آینده صنعت نفت حمایت دارد.
وی با تأکید بر اینکه پتروپالایشگاه‌ها به‌دلیل احداث در حجم کم می‌تواند سرمایه بخش خصوصی را جذب این صنعت کند می‌گوید: با تأسیس پتروپالایشگاه‌ها تحول بزرگی در اقتصاد کشور ایجاد می‌شود؛ هم تحریم‌های نفتی بی‌اثر می‌شود و هم نقدینگی به حوزه تولید ارزش افزوده هدایت می‌شود.
حسینی در پاسخ به این موضوع که ممکن است در دوران تحریم، عدم تأمین مالی وهمچنین وجود مشکلاتی در بخش تأمین تجهیزات و فناوری راه‌اندازی این واحد‌ها را با مشکل مواجه کند، می‌گوید: تجربه طرح و توسعه پروژه‌های پالایشگاهی نظیر پالایشگاه ستاره خلیج فارس و افزایش روبه‌رشد شرکت‌های دانش‌بنیان و همچنین صدور مهندسان ایرانی متخصص به بسیاری از پالایشگاه‌های پیشرفته دنیا دلایلی است که نشان می‌دهد در ساخت واحد‌های جدید پالایشی مشکلی از لحاظ تأمین تجهیزات و راه‌اندازی وجود نخواهد داشت. تجربه‌های موفق خرید دانش فنی (لایسنس) از شرکت‌های چینی و ژاپنی و بعضاً شرکت‌های آلمانی نشان داده که این عامل هم مانعی سر راه خودکفایی و تأمین فناوری نیست. اما همان‌طور که جدول زیر طرح‌های بر زمین مانده پالایشی سال‌های اخیر را نشان می‌دهد، بزرگترین مانع موجود، تأمین مالی پروژه‌های احداث واحد‌های پالایشی است که همواره به‌عنوان عامل محدودکننده در پیشرفت پروژه‌های مشابه رفتار کرده است. برای این مشکل نیز دولت می‌تواند با فروش اوراق مشارکت و جذب سرمایه‌های سرگردان، منابع مالی مورد نیازبرای احداث پتروپالایشگاه‌ها را تأمین کند.
این کارشناس حوزه نفت و انرژی یکی دیگر از راهکار‌ها برای تأمین منابع مالی موردنیاز برای احداث پتروپالایشگاه‌ها را تأمین مالی از طریق صندوق توسعه ملی می‌داند و می‌گوید: علاوه بر این راهکار‌ها دولت نیز می‌تواند بااعمال تخفیف در خوراک این مجتمع‌ها و همچنین حمایت‌های زیرساختی، سرمایه گذاران را به احداث پتروپالایشگاه‌ها تشویق کند.
به‌عنوان مثال وزارت نفت می‌تواند به‌مدت یک سال نفت را به‌صورت امانی در اختیار پتروپالایشگاه تازه‌تأسیس قرار داده یا تخفیفی بیشتر از ۵ درصد که هم‌اکنون به‌روی نفت خام تحویلی به پالایشگاه‌ها اعمال می‌شود، برای پتروپالایشگاه‌ها در نظر بگیرد که می‌تواند راه‌حلی برای جذاب کردن طرح‌های پالایشی با هدف جذب سرمایه‌های مردمی باشد.
به این ترتیب به‌نظر می‌رسد احداث پتروپالایشگاه‌ها با وجود داشتن مخالفانی جدی به‌عنوان یک راهکار عملیاتی و قانونی با هدف مقاوم‌سازی اقتصاد نفت، در دستور کار قرارگیرد. اما ضروری است در احدث پتروپالایشگاه‌ها و توسعه صنعت پالایشی کشور، به تمامی ابعاد موضوع توجه شود.
برخی از این توصیه‌ها که در گزارش اخیر مرکز پژوهش‌های مجلس برای توسعه پتروپالایشگاه‌ها بدان‌ها اشاره شده شامل، یکپارچه شدن مالکیت‌ها در ساخت پتروپالایشگاه‌ها به‌منظور افزایش سودآوری، بالا بردن بهره‌وری و کاهش هزینه‌ها، یکپارچه بودن نظام سیاستگذاری و تنظیم‌گری دو صنعت پالایش و پتروشیمی، تجدید ساختار نظام سهامداری مجتمع‌های پتروشیمی و پالایش فعال در کشور و ایجاد جذابیت لازم جهت سرمایه‌گذاری در بخش پتروپالایشگاه با تنظیم قیمت خوراک گاز و مایع است.
