«بهروز کمالوندی» روز شنبه در نشست خبری درباره جزییات گام سوم کاهش تعهدات برجامی گفت: دشمنان انقلاب که پیشرفت‌های ایران را نمی‌دیدند به خصوص در حوزه هسته‌ای شروع به کارشکنی و مشکلاتی را ایجاد کردند. اوج فعالیت‌های این صنعت تولید و غنی سازی اورانیوم ۴ درصد و ۲۰ درصد بود که زمانی که ۲۰ درصد را به ما ندادند خودمان شروع به تولید آن کردیم.

وی اضافه کرد: عملا از آغاز دهه ۹۰  در همه حوزه های صنعتی بخصوص در چرخه سوخت و نیروگاه های جدید بر اساس اسناد بالادستی توسعه نیروگاههای اتمی و برنامه غنی سازی با هدف رسیدن به ظرفیت یک میلیون “سو” طی ۱۵ سال در دستور کار قرار گرفت. البته برنامه ای پیش از برجام بود که در دستور کار سازمان انرژی قرار داشت.

سخنگوی سازمان انرژی اتمی گفت: در مذاکرات موسوم به برجام سازمان تلاش زیادی کرد زمان بندی‌هایی که برای پاسخگویی به نیاز نیروگاه‌های کشور که قرار است تعداد آنها افزایش یابد داشته باشد. بنابراین غنی سازی باید به نحوی باشد که پاسخگوی  نیازهای کشور باشد.

کمالوندی ادامه داد: بعد از برجام عملا ما با بدعهدی‌هایی مواجه شدیم و طرف مقابل تعهدات خود را انجام نداد و با مشکلاتی مواجه شدیم که اوج آن خروج آمریکا از اردیبهشت ماه سال گذشته است که فشار زیادی نه تنها بر جمهوری اسلامی بلکه بر کشورهای دیگر که با ایران ارتباط داشتند، شروع کرد.

سخنگوی سازمان انرژی اتمی اضافه کرد: بر این اساس نظام تصمیم گرفت در وضعیت عدم تعادل بین تعهدات و حقوق ما توازنی ایجاد کند که یا طرف مقابل به سمت تعهدات خود برگردد و حقوق ایران را محترم بشمارد یا اگر انجام نشد، جمهوری اسلامی با کاهش تعهدات خود موازنه ای در داد و ستدهای برجام ایجاد کند.

وی یادآورشد: متن برجام حدودا ۱۲۲ صفحه فارسی و ۱۶۰ صفحه نسخه انگلیسی است که ۵ ضمیمه دارد؛ ضمیمه ۱ و ۲ تعهدات ما و طرف مقابل است. ضمیمه ۳ همکاری های بین المللی، ضمیمه ۴ سازوکارهای مربوط به کمیسیون مشترک و ضمیمه ۵ زمان بندی است. بنابراین در زمینه کاهش تعهدات باید بر ضمیمه ۱ متمرکز شویم.

کمالوندی با اشاره به ۸ موضوع اصلی مطرح شده در ضمیمه ۱، تعهدات در رابطه با راکتور آب سنگین است وعدم بازطراحی و عدم اجرای راکتور قبلی و بازطراحی آن راکتور و تولیدات کارخانه‌های آب سنگین را از این موارد ذکر کرد و افزود: موضوع سوم بازفرآوری سوخت مصرف شده است که در اینجا هنوز سوخت مصرف شده به اندازه ای که بخواهیم برنامه های بازفراوری‌ داشته باشیم، عملا برای ما مطرح نیست.

وی غنی‌سازی در ظرفیت و سطح آن را مورد دیگر در این حوزه عنوان کرد و افزود: یک مورد از آن یعنی  سطح میزان ۳.۶۷ را در گام دوم کنار گذاشتیم. در گام اول هم عرضه مازاد ذخایر ۳۰۰ کیلو و ۱۳۰ تن به بازار را کنار گذاشتیم و تحقیق و توسعه موضوع گام سوم است.

سخنگوی سازمان انرژی اتمی تاکید کرد: به جز مسائل طرح شده در گام‌های قبل، موضوعات دیگر در پرونده فردو، میزان ذخایر و نظارت و دسترسی‌های آژانس بین المللی انرژی اتمی یا شفاف سازی است. در مورد شفاف‌سازی بنا نداریم که تغییری ایجاد کنیم. بنابراین تا امروز از ۷ موضوع باقی مانده دیگر ما، ۴ و نیم موضوع را انجام گذاشتیم. آن نیم مورد هم برای این است که سطح غنی سازی را کنار گذاشته ایم اما ظرفیتش به تعداد سانتریفیوژ ها برمی گردد و موضوعات باقی مانده بسیار مختصر هستند.

وی گفت: این نشان می دهد که به لحاظ فنی در مذاکرات نحوه تعهدات به گونه ای بوده است که مشکلی ایجاد نکند. همانطور که علی اکبر صالحی بارها گفته اند و متاسفانه برخی ها به دلایل سیاسی به این نکته غفلت می کنند، این است که صنعت هسته ای ما حتی در قالب برجام به راحتی به اهداف بلند مدت خود خواهد رسید کما اینکه ما ابتدای برجام برنامه۱۵ ساله را ارائه کردیم.

کمالوندی اضافه کرد: مقام معظم رهبری شرط کرده بودند در انتهای کار مشخص باشد که غنی سازی کشور پاسخگو هست به حداقل ۱۹۰ هزار سو خواهد بود، آن را با۲۷۰ هزار سو ارائه دادیم با قابلیت افزایش به یک میلیون سو بود.

سخنگوی سازمان انرژی اتمی گفت: اتفاقی که امروز رخ داده، این است که با تغییرات در تحقیقات و توسعه، تحقق آن برنامه را به سمت یک میلیون سو تسهیل خواهد کرد. یعنی ما ۲۷۰ هزار سو را به راحتی با همین برجام موجود می توانیم محقق کنیم. اما این که چه زمانی یک میلیون سو را محقق خواهیم کرد بستگی به اقدامات آینده ما در تحقیق و توسعه دارد.

وی در بخش دیگری از سخنانش گفت: در مورد تحقیق و توسعه که بندهای ۳۲ تا ۴۳ و یک بند ۸۱ را شامل می شود، بند ۸۱ در مورد روش های غنی سازی غیر از سانتریفیوژهای گازی صحبت می کند- در حال حاضر عمده کار اقتصادی دنیا برپایه سانتریفیوژهای گازی انجام می‌شود اما روش‌های دیگری که در دنیا انجام می شود که لزوما اقتصادی نیست، اما به هر حال جمهوری اسلامی ایران در برجام پذیرفته بود فعلا فقط از سانتریفیوژهای گازی استفاده کند.

کمالوندی درخصوص بندهای ۳۲ تا ۴۳ هم گفت: در این بندها ۸ موضوع مورد بحث ما است که چهار موضوع الان انجام شده است و آژانس مراجعه خواهد کرد و تایید خواهد شد که چهار اقدام انجام شده و چهار۴ اقدام دیگر هم با فاصله زمانی انجام خواهد شد.

وی افزود: نکته مهم این است که در مسیر غنی سازی، برخلاف آن چیزی که بعضا بعضی طرح می کنند، ما می‌توانیم بگوییم که عملا محدودیتی وجود نداشته است. به این دلیل که برنامه ها بر اساس یک برنامه بلند مدت وبا روش‌های جدید، دیده شده بود.

سخنگوی سازمان انرژی اتمی یادآورشد: روش قدیم روش مهندسی معکوس بود. مانند ماشین های ۱IR ماشینی نبود که در ایران ساخته شده باشد، در هلند ساخته شده بود که به پاکستان رفته و از آن جا به ایران آمده بود. اما ماشینی که شما خودتان می سازید حتما به مستندسازی دانش نیاز دارد وگرنه شما مسیری را می روید و چون آدرس را مشخص نکرده اید، دفعات بعد با مشکلاتی مواجه می شوید.

کمالوندی با تاکید براهمیت مستند سازی ادامه داد: مستند سازی دانش یکی از کارهایی است که در دنیا انجام می شود. بر اساس آن ما هزاران سند برای هر کدام از این سانتریفیوژها درست کرده ایم که کار بسیار عمیق  و بزرگی  است یعنی اگر یک مقدار زمان برای رسیدن به اهداف بلند مدت بیشتر شده، کیفیت افزایش یافته است.

سخنگوی سازمان انرژی اتمی اظهار کرد: در گذشته به دلیل اهمیت سرعت و از طرفی با توجه به مهندسی معکوس، عملا وارد فرآیند مستندسازی که زمان‌بر هست، نشده‌اند؛ همه تحقیقات به هر شکل ممکن مستند و با همدیگر مقایسه شود؛ این سندها در کنار هم قرار گیرد و به دانش فنی تبدیل شود.

کمالوندی ادامه داد: امروز چهار اقدام امروز انجام شد؛ درباره بند ۳۹  تولید محصول غنی سازی و ماشین‌های نسل جدید عدم اختلاط پسماند و محصول این زنجیره ها که بسیار موضوع مهمی است. به عبارت دیگر قبل از کاهش تعهدات اگر هرکدام از ماشین های پیشرفته وقتی در عمل غنی‌سازی می کردند، محصول و خوراک را دوباره خوراک و محصول را قاطی می‌کردند و به صورت اتوماتیک به اورانیوم طبیعی تبدیل می شد. از این به بعد این اتفاق نمی‌افتد. یعنی ماشین های سانتریفیوژ ما همانطور که تحقیق و توسعه می کنند، به انباشت ذخایر ما هم کمک می کنند.

کمالوندی گفت: اگر این را هم در نظر بگیریم که ظرفیت این ماشین‌ها چندین برابر ماشین‌هایی است که فعلا نصب شده است به معنی این است که در بعضی جاها صدها و شاید بیشتر از هزار ماشین به  افزایش ذخایر ما کمک کند، این از دیروز انجام و امروز به آژانس اعلام شد و از امروز تولیدات تحقیقاتی به ذخایر ما افزوده می شود.

وی گفت: ماشین «آی آر ۶» قرار بود در ابتدای سال یازدهم عملا گازدهی شود، IR۶ “ساب” که قرار بود در آن موقع گازدهی شود، ماشینی غیر از ماشین «آی آر ۶» است که گازدهی آن را هم شروع کردیم.

وی اضافه کرد: راه اندازی زنجیره ۲۰ ماشین «آی آر ۴ »که موضوع بند ۳۵ ضمیمه ۱ است، این هم قرار بود ابتدای سال ۱۱ انجام شود که آن هم الان عملا انجام شده است. که ما راه اندازی زنجیره ۲۰ تایی ماشین «آی آر ۴ »را شروع کردیم و تولیداتش به ذخایر اضافه می شود.

کمالوندی افزود: «آی آر ۶ »به صورت زنجیره ۲۰ ماشین- البته قرار بود بعد از آبان ماه به دو زمان مساوی تقسیم می شد، دو زمان مساوی آبان ماه به بعد است- دیروز شروع کردیم و زنجیره ۲۰ تایی گازدهی شد و زنجیره ۳۰ تایی نیزعلاوه بر ۱۰ و ۲۰ تایی غیر از آنها که اکنون کار می کنند، زنجیره ۲۰تایی را هم  برنامه بعدی داریم.

کمالوندی، با بیان اینکه این ۴ موضوع چهار اقدامی است که عملا انجام شده، گفت: اگر ۴ اقدام دیگرانجام دهیم عملا در حوزه غنی سازی هیچ تعهد دیگری باقی نمی ماند.

وی گفت: دو مورد از این اقدامات در یک ماه ‌آینده انجام خواهد شد؛ یکی راه اندازی زنجیره میانی ماشین «آی آر ۲ ام» موضوع بند ۳۲ ضمیمه ۱ است که باید ۶ سال دیگر- انجام می‌شد؛ اقدام دیگر ما، راه اندازی زنجیره ۱۰ ماشین سانیتریفیوژ «آی آر ۵ » و گازدهی به آن است؛ این هم از مواردی است که باید سال یازدهم اتفاق می‌افتاد.

سخنگوی سازمان انرژی اتمی گفت: نیاز ما الان ۲۰ درصد نیست و اگر بخواهیم زمانی ۲۰ درصد تولید کنیم؛ ترجیح ما این است که ابتدا یک پله پیش رویم و ذخایر۴.۵ درصد به اندازه کافی داشته باشیم و بعد شروع به تولید ۲۰ درصد کنیم.