مطالعات و بررسی‌های محققان نشان می‌دهد ایران پتانسیل زلزله‌های بزرگتر از ۷.۵ را دارد، ضمن آنکه مشاهده نتایجی که روی ترانشه گسل‌ها دریافت شده و بر اساس اطلاعات مربوط به گسل‌ها و مطالعات تحلیل خطر زمینلرزه برای تهران، پتانسیل زلزله‌ای با بزرگای ۷.۲ وجود دارد.
به گزارش صبح اقتصاد دکتر شهریار سلیمانی آزاد، پژوهشگر لرزه‌زمین‌ساخت و پالئوسایزمولوژی سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور در افتتاحیه چهل و یکمین گردهمایی ملی علوم زمین با تاکید بر اینکه آگاهی، تعهدآفرین است، گفت: در این جلسه گسلش جنبایی و زمینلرزه‌ای شمال باختری ایران، ترکیه و پهنه انتقالی قفقاز با نگاهی به زمینلرزه‌های پی در پی خوی ایران و ترکیه مورد بررسی قرار می‌گیرد.
وی باتاکید بر اینکه در همه نقاط جهان زلزله رخ نمی‌دهد، اظهار کرد: عمده زمینلرزه‌ها در کمربند آلپ-هیمالیا است که با طول ۱۰ هزار کیلومتر از اروپا تا بخش آسیا ادامه دارد و دست کم در برگیرنده ۳ پهنه برخوردی است.
سلیمانی، این ۳ پهنه را شامل “بخش بین پلیت هندوستان در جنوب و اوراسیا”، “بخش مرکز بین پلیت عربی و اوراسیا در شمال” و “بخش باختری بین پلیت افریقا در جنوب و اوراسیا ” دانست که دائم در حال فشرده شدن قرار دارد و یادآور شد: این ۳ پهنه با سرعت‌های مختلفی در حال کوتاه شدگی هستند.
پژوهشگر لرزه‌زمین‌ساخت و پالئوسایزمولوژی سازمان زمین‌شناسی با اشاره به موقعیت آلپ-هیمالیا، اظهار کرد: ساختارهای اساسی شکل گرفته در این منطقه یک بخش باختری با گسل اساسی بحرالمیت مشخص می‌شود و بخش خاوری آن در کوه‌های زاگرس با فشردگی و برش همراه است و کمی شمال‌تر این منطقه، با شکستگی‌های گسل خاور آناتولی قرار دارد.
به گفته وی حرکت رو به شمال صفحه عربی باعث می‌شود که بخش گسل آناتولی و بخش شمال باختری ایران، به طرفین فرار تکتونیکی دارد که این امر اثر خود را در زلزله‌های آتی نشان می دهد.
سلیمانی با تاکید بر اینکه رخداد یک زلزله با بزرگای ۷ در میان کویر لوت اهمیت زیادی ندارد که یک زلزله با بزرگای ۶ در منطقه پر جمعیت رخ دهد، اضافه کرد: بررسی زلزله‌های بازه زمانی ۱۲۰ سال گذشته هم دستگاهی و هم تاریخی منطقه باختری ایران نشان می‌دهد که در این بازه زمانی در این منطقه که شهرهای پرجمعیتی چون ری و تبریز در آن قرار دارند، هیچ زلزله بزرگی رخ نداده است که این امر نشانگر طولانی بودن دوره بازگشت است.
این محقق سازمان زمین شناسی با اشاره به مطالعات ۲۵ سال اخیر که از سوی محققان اجرایی شده است، گفت: برای این منطقه دوره‌های بسیار طولانی را برای زمینلرزه‌های بسیار بزرگ دیدیم و این در حالی است که تمرکز جمعیت در این منطقه زیاد است، به گونه‌ای که ۴۵ درصد جمعیت کشور در این منطقه ساکن هستند.
زلزله‌های خوی
سلیمانی به زلزله اخیر خوی اشاره کرد و ادامه داد: این زمینلرزه در حاشیه خاوری پلیت عربی است. نیاکان ما در فلات خشک و نیمه خشک ایران همواره به دنبال آب بودند و در این تلاش‌ها خود را به رشته کوه‌ها نزدیک کردند، از این رو این مناطق دارای شرایط مساعدی برای تجمع جمعیت شدند.
وی یادآور شد: بر این اساس هم اکنون ما با شهرهای بزرگی مواجه هستیم که در کنار و یا بر روی گسل‌ها ساخت‌وساز کرده‌اند. این شرایط نشان می‌دهد که در گذر زمان ما خود را آسیب‌رسان‌تر کرده‌ایم و چون آسیب‌پذیر شدیم، خود را در مواجهه با ریسک بیشتری قرار داده‌ایم.
پژوهشگر لرزه‌زمین‌ساخت و پالئوسایزمولوژی سازمان زمین‌شناسی، زلزله‌های به ثبت رسیده در ایران را زلزله‌های کم ژرفا توصیف کرد و گفت: این زلزله‌های کم عمق محیط کوچکتری را تحت تاثیر قرار می‌دهد، ولی اثر آنها قوی‌تر است و نیاز است که سرمایه‌گذاری بیشتری برای جبران اقدامات صورت گیرد تا به ایمنی برسیم.
وی افزود: زمانی که به سمت تبریز و خوی می‌رویم، سامانه گسلی به نام “سیه چشمه-خوی- تبریز” داریم که طول آن قریب به ۶۰۰ کیلومتر است و در تمامی این مناطق (خوی، تبریز و سیه چشمه) زلزله‌های تاریخی را تجربه کرده‌اند و بر اساس علم روز دنیا جایی خطرناک است که در گذشته زلزله‌های بزرگ را تجربه کرده است، چون چنین مناطقی پتانسیل تجربه کردن زلزله‌های بزرگ را دارد.
سلیمانی، اضافه کرد: این سامانه گسلی همچنین شامل پهنه‌هایی از شکستگی‌ها است و منطقه تبریز در یک بازه ۲۱۳ ساله، حدود ۵ رخداد بزرگ زلزله‌ای داشته است که از سمت خاور به سمت باختر رخ داده است.
وی ادامه داد: چنین رخداد زلزله‌های پی در پی در بخش‌های دیگر ایران مانند بخش خاوری ایران بوده است که نمونه آن زلزله دشت بیاض است که مجروحان این زلزله به شهر دیگری به نام “فردوس” منتقل می‌شود، ولی با فاصله چند ساعت از زلزله دشت بیاض، به دلیل تنشی که ایجاد شده، گسل بعدی فعالیت می‌کند و زلزله دیگری در فردوس رخ می‌دهد که همان مجروحان در بیمارستان فردوس جان خود را از دست می‌دهند.
سلیمانی تصریح کرد: بر اساس این شواهد، ایران پتانسیل‌های لازم برای چنین رخدادهایی را می‌تواند داشته باشد.
اقدامات مهندسی در ۳ رخداد لرزه‌ای در خوی
پژوهشگر لرزه‌زمین‌ساخت و پالئوسایزمولوژی سازمان زمین‌شناسی با اشاره به زلزله‌های ۳ گانه خوی، گفت: اولین زلزله با بزرگای ۵.۴ در روز ۱۳ مهر سال جاری رخ داد که طی آن گفته می‌شود ۱۵ هزار واحد مسکونی خراب شد. رویداد دوم در ۲۸ دی ماه با بزرگای ۵.۴ و در عمق ۸ کیلومتری به ثبت رسید و زلزله سوم با بزرگای ۵.۹ در ۸ بهمن رخ داد.
وی با بیان اینکه این سازه‌ها با زلزله ۷.۸ فرو نریخته اند، بلکه با زلزله ۵.۴ بوده است، این امر را مورد توجه مهندسان دانست و افزود: در بازدیدهایی که از منطقه داشتیم، مشاهده کردیم ترک‌هایی با طول ۲.۵ کیلومتر ایجاد شده بود.
سلیمانی ادامه داد: ما با منطقه‌ای مواجه هستیم که تخریب این چنینی رخ داده، ولی مساله اصلی آن است که میدان تنش منطقه را به هم زده است. زمانی که میدان تنش منطقه‌ای از طریق زلزله‌ای به هم ریخته می‌شود، بسته به بزرگای خودش می‌تواند تغییرات کوچک و یا بزرگ ایجاد کند. تصور کنید در زلزله ۷.۸ ترکیه چه میدان تنشی ایجاد شده و چه اثری بر روی گسل همجوار خواهد داشت.
سؤالات اساسی درباره تهران
سلیمانی با طرح این سوال که آیا ما پتانسیل تجربه کردن چنین زمینلرزه‌های بزرگتر از ۷.۵ در ایران را داریم یا خیر، توضیح داد: سال ۲۰۱۳ زمینلرزه سراوان با بزرگای ۷.۷ و ۷.۸ رخ داد و نشان می‌دهد که ایران چنین پتانسیلی را دارد، خوشبختانه اگرچه زلزله سراوان مساحت زیادی را لرزاند، ولی با توجه به تنکی جمعیت و ژرفای زیاد، خسارت زیادی مشاهده نشد، اما آیا این موضوع در مورد شمال و شمال باختر ایران نیز صدق می‌کند؟
وی با اشاره به گسل شمال تبریز، گفت: مطالعات ما در این منطقه نمایانگر برخی از ویژگی‌ها است که نیاز به تعمق و دقت دارد.
سلیمانی به وضعیت لرزه‌خیزی تهران اشاره کرد و یادآور شد: مشاهده نتایجی که روی ترانشه گسل‌ها دریافت کردیم و بر اساس اطلاعات مربوط به گسل‌ها و مطالعات تحلیل خطر زمینلرزه برای تهران، پتانسیل زلزله‌ای با بزرگای ۷.۲ وجود دارد.
- منبع خبر : ایسنا
