توافق بروکسل- واشنگتن؛ آمریکا پیروز ژئوپلیتیک ماجرا

به گزارش واحد بین الملل خبرگزاری صبح اقتصادزمانی که فون در لاین رئیس کمیسیون اروپا اواخر ماه ژوئیه (اوایل مرداد) در زمین گلف ترامپ در ترنبریِ اسکاتلند با رهبر آمریکا دیدار کرد، نتیجه دیدار یک توافق ناقص و یک‌جانبه بود. اندیشکده شورای روابط خارجی (Council on Foreign Relations، CFR) در این زمینه نوشت که بروکسل پذیرفت بیشتر تعرفه‌های خود بر کالاهای صنعتی آمریکایی را لغو کند و همچنین متعهد شد ۶۰۰ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری خصوصی جدید و ۷۵۰ میلیارد دلار خرید انرژی از ایالات متحده را تضمین کند. در مقابل، واشنگتن پذیرفت سقف تعرفه‌های جدید خود بر واردات اروپایی را به ۱۵ درصد محدود کند؛ نیمی از رقمی که ترامپ در اوایل تابستان تهدید کرده بود. بخش اول این گزارش پیشتر در ایرنا منتشر شده است و در بخشی از قسمت دوم به تحلیل منتشر شده در اندیشکده مطالعات بین المللی و اسرتراتژیک (CSIS) اشاره می‌کنیم که آمریکا را پیروز ژئوپلیتیک این توافق ارزیابی کرد.

اتحادیه اروپا علاوه بر کاهش تعرفه‌های آمریکا در توافق با ترامپ از ۳۰ درصد به ۱۵ درصد، تعهد سرمایه‌گذاری ۶۰۰ میلیارد دلاری در ایالات متحده داد؛ مشابه تعهدی که ژاپن ارائه کرد و بر ۵۵۰ میلیارد دلار سرمایه گذاری در آمریکا تاکید نمود.

به عقیده تحلیلگر گروه بانکی سوئیسی (Julius Baer) در واقع نرخ ۱۵ درصد تعرفه و تعهدات سرمایه‌گذاری در مقیاس بزرگ، در حال تبدیل شدن به ویژگی های شاخص راهبرد تجاری ایالات متحده هستند. در این میان، اگرچه تعرفه‌های جدید هزینه‌های اقتصادی قابل توجهی برای کسب و کارها و مصرف کنندگان به دنبال خواهد داشت، اما تغییر اروپا به سمت افزایش تقاضای داخلی می‌تواند به کاهش اثرات آن کمک کند.

این توافق برای کسب و کارها در مقایسه با رژیم تعرفه قبل از آغاز دولت دوم ترامپ، هزینه‌های اقتصادی و چالش‌های قابل توجهی دارد. بدین ترتیب که از یک سو رقابت‌پذیری شرکت‌های اروپایی لطمه می‌بیند و از دیگر سو، مصرف‌کنندگان آمریکایی باید انتظار رشد قیمت‌ها و کاهش قدرت خرید را داشته باشند. این وضعیت به ویژه برای بخشی از جامعه ایالات متحده که انتظار کاهش تورم و بهبود شرایط اقتصادی را در دولت دوم ترامپ داشتند، دردناک و با افزایش هزینه‌های زندگی همراه خواهد بود.

احتیاط در سیاست پولی اروپا

بانک مرکزی اروپا اگرچه پس از اعلام تعرفه‌های ترامپ، نرخ بهره را بدون تغییر باقی گذاشت، زیرا تورم در محدوده هدف قرار دارد و رشد اقتصادی بهتر از حد انتظار در حال وقوع است، اما در عین حال اذعان دارد که اختلافات تجاری با آمریکا تهدیدهای ضدتورمی ایجاد می‌کند.

این نهاد مالی همچنین نگران خطر اختلال در زنجیره تامین است که می‌تواند خود منجر به رشد قیمت‌ها شود. علاوه بر این تغییر مسیر تجارت چین با آمریکا به سوی کشورهای دیگر از جمله اروپا باعث فشار نزولی بر قیمت‌ها در این مناطق می‌شود. با توجه به این ارزیابی ریسک، بانک مرکزی اروپا قبل از کاهش نرخ بهره، باید شواهد بیشتری مبنی بر اینکه اختلاف تجاری، برای منطقه یورو تورم‌زدا است، بدست آورد.

تحلیلگر گروه بانکی سوئیسی Julius Baer با وجود تمامی موارد یاد شده، معتقد است که اقتصاد اروپا همچنان مقاوم است. در گزارش این گروه مالی آمده است: اگرچه تعرفه‌ها برای اروپا چالش برانگیز خواهند بود، اما اقتصاد آن به اندازه کافی مقاوم است تا در برابر تبعات چنین جنگی تاب بیاورد.

براس این تحلیل، تقاضای داخلی در اروپا پس از چندین سال ضعف، به تازگی نشانه‌هایی از رشد را نشان داده است، به ویژه به دلیل سیاست مالی انبساطی‌تر در آلمان. ضمن آنکه با افزایش تقاضای داخلی، وابستگی اروپا به تولید مبتنی بر صادرات رو به کاهش است و خود لطمه‌های ناشی از تعرفه ها را می‌کاهد.

پیروزی واشنگتن در زمین گلف

فردریکو استاینبرگ از مرکز مطالعات بین المللی و اسرتراتژیک (CSIS) و استاد اقتصاد دانشگاه مادرید، توافق تجاری ایالات متحده و اتحادیه اروپا را «یک پیروزی ژئوپلیتیک» برای واشنگتن توصیف کرد که در عین حال برای اقتصاد ایالات متحده عدم قطعیت به همراه دارد.

به نوشته این تحلیلگر اقتصادی، اساسا در اقتصاد جهانی قطعیت‌های کمی وجود دارد. اما یکی از آنها آن است که ترامپ تصمیم گرفته است میانگین تعرفه واراتی کالاهای اروپایی به ایالات متحده را حدود ۱۵ درصد تعیین کند، که نزدیک به ۱۰ واحد بالاتر از قبل از آغاز به کار دولت دوم او است.

به باور این تحلیلگر، اگرچه برخی از بخش‌های آمریکا احتمالا از این افزایش تعرفه منتفع می‌شوند، اما چنین سیاستی در کل برای ایالات متحده بد خواهد بود زیرا دیر یا زود، تعرفه‌ها باعث تورم می‌شوند.

براساس گزارش دفتر بودجه کنگره ایالات متحده (CBO) تعرفه‌ها ممکن است تا حدودی به تامین مالی بدهی عمومی هنگفت و فزاینده دولت فدرال آمریکا کمک کند، به ویژه که این بدهی در طول دهه آینده و پس از تصویب قانون «لایحه بزرگ و زیبا (One Big Beautiful Bill Act)» ترامپ، به بیش از پنج تریلیون دلار خواهد رسید.

استاینبرگ در ادامه با اشاره به توافق فون در لاین با ترامپ در ترنبریِ اسکاتلند می گوید برای ارزیابی این معامله می توان از دو منطق متفاوت استفاده کرد: ژئوپلیتیک و اقتصادی.

امتیاز منفی برای بروکسل

به اعتقاد وی، اتحادیه اروپا از منظر ژئوپلیتیک عملکرد بدی در این معامله داشته است، زیرا خود را ضعیف نشان داده و نتوانسته رهبری یک ائتلاف بین‌المللی از کشورهای همفکر را برای ایستادگی در برابر سیاست تجاری جدید ایالات متحده برعهده گیرد.

این امر به ویژه با توجه به آنکه اتحادیه اروپا اصلی‌ترین بلوک تجاری آنسوی آتلانتیک است و چین دیگر غول بزرگ اقتصادی، با ایالات متحده مقابله کرد، امتیاز منفی برای بروکسل بشمار می‌رود.

علاوه بر این، اگر بروکسل گمان می‌کند که با این توافق به عدم قطعیت در روابط دو سوی آتلانتیک پایان داده، احتمالا اشتباه می‌کند. چراکه دولت ترامپ احتمالا در فصل پاییز استدلال خواهد کرد که به دلایل امنیت ملی، تعرفه‌های بخش داروسازی و شاید حتی نیمه‌رساناها را بیشتر کند و وقتی که فکر کند می‌تواند به پیروزی سیاسی دست یابد، ممکن است بار دیگر از اهرم قبلی استفاده کند. همه اینها در نهایت به ترسیم این تصویر از اروپا منجر می شود که دست نشانده آمریکا است.

توافق از منظر اقتصادی

اما از نقطه نظر اقتصادی، چنانچه دریابیم که توافق انجام گرفته از سوی اتحادیه اروپا همان کاری است که کتاب‌های درسی اقتصاد توصیه می کنند، یعنی عدم پاسخ به تعرفه‌ به اعمال تعرفه‌های متقابل، شاید درک آن آسانتر باشد.

این تصمیم به ویژه تحت تاثیر منافع صنعت آلمان قرار گرفت که بسیار بیشتر از سایر کشورها متاثر از بازار ایالات متحده است. در واقع خودروهای اروپایی به ویژه خودروهای آلمانی، با تعرفه ۱۵ درصدی وارد بازار ایالات متحده خواهند شد. در حالی که در ماه‌های اخیر ۲۵ درصد مالیات بر آنها اعمال می‌شد و تمام محصولات اروپایی تعرفه‌هایی برابر یا کمتر از سایر کشورهای جهان خواهند داشت، به جز بریتانیا که چند ماه پیش توافق کمی بهتری را به دست آورد. لذا از آنجایی که اتحادیه اروپا بار دیگر تلاش کرده است تا همبستگی خود را با آلمان نشان دهد، منصفانه است که برلین نیز در صورت لزوم، با تمهیداتی از جمله با انتشار اوراق قرضه مشترک یورو برای تامین مالی کالاهای ضروری اروپا، این همبستگی را جبران کند.

استاینبرگ باور دارد که عدم واکنش اروپا در برابر ترامپ، اگرچه از نظر منطق ژئوپلیتیک ناکافی است، اما از افزایش قیمت‌ها در اروپا جلوگیری کرد و به بانک مرکزی اروپا این امکان را داد تا نرخ بهره را پایین نگه دارد و بخشی از تعرفه را با کاهش ارزش یورو جبران کند.

انتخاب میان بد و بدتر

در نهایت، تعهدات اروپا برای خرید گاز، سرمایه‌گذاری و هزینه کردن برای دفاع، امتیازات قابل توجهی برای اروپا نیستند و علاوه بر این، می‌توانند همچنان بی‌اهمیت باقی بمانند. نه کمیسیون اروپا و نه کشورهای عضو نمی‌توانند به شرکت‌های خود دیکته کنند که کجا سرمایه‌گذاری کنند. اتحادیه اروپا در حال حاضر گاز بیشتری از ایالات متحده می‌خرد و اروپا برای ادامه حمایت از اوکراین باید از ایالات متحده سلاح بخرد.

اما آنچه که بی شک در مسیر مذاکرات با آمریکا برای بروکسل روشن شده، آن است که اتحادیه اروپا باید به سرعت قابلیت‌های نظامی خود را برای دستیابی به استقلال استراتژیک بیشتر افزایش دهد. این امر باید با توافق‌نامه‌های جدید تجارت آزاد و تعهد قاطع به افزایش سرمایه‌گذاری و کاهش موانع بازار داخلی ترکیب شود تا پویایی اقتصاد اروپا تقویت شود.

تحلیلگر CSIS در پایان بار دیگر خاطرنشان کرده است که مذاکرات تجاری میان اتحادیه اروپا و ایالات متحده یک پیروزی ژئوپلیتیک برای واشنگتن بود که در آن بروکسل در نهایت مجبور شد میان بد و بدتر یکی را انتخاب کند تا پس از آرام نمودن تنش‌های تجاری به سوی قطع وابستگی راهبردی گام بردارد.