سنجش اثربخشی اقدامات دولتی/ ضرورت تحلیل داده‌ها و شناخت مسایل فرهنگی و اجتماعی
به گزارش واحد اجتماعی خبرگزاری صبح اقتصاد این نشست با حضور محمد فاضلی جامعه‌شناس و نویسنده، سلیمان پاک‌سرشت مدیر موسسه عالی پژوهش تامین اجتماعی، پویا علاءالدینی استاد دانشگاه و ارزشیاب پروژه‌های بین‌المللی و ابوتراب طالبی دبیر کمیسیون فرهنگی و اجتماعی دولت برگزار شد و شرکت کنندگان در این نشست دیدگاه‌های خود را درباره چالش‌ها و فرصت‌های اجرای پروژه‌ها با تمرکز بر شفافیت، مشارکت مردم و بهبود فرآیندهای ارزیابی مطرح کردند.
تاکید بر اهمیت شناخت اجتماعی و مشارکت مردم در پروژه‌ها
محمد فاضلی استاد جامعه شناس در این نشست گفت: اگر معدود مدیرانی چون احمد میدری در حال انجام طرحی مثل اصلاح نظام بنگاه‌داری یا پرداخت کالابرگ هستند، می‌توان با انجام ارزشیابی تاثیر به آن‌ها کمک کرد، اما نباید گمان برد که با ترویج ارزشیابی تاثیر پروژه‌ها، می‌توان نظام تصمیم‌گیری را بهبود بخشید.
به گفته وی، ارزشیابی تأثیر مرحله بسیار پیشرفته‌ای از فرآیندی است که ابتدا باید آغاز شود، به نتایجی برسد و سپس بخواهد ادامه پیدا کند.» حرف اصلی فاضلی این بود که معرفت در بستر روابط قدرت عمل می‌کند. «معرفتی که به تولید قدرت کمک نکند یا روابط قدرت را تغییر ندهد، اثرگذار نخواهد بود.
فاضلی به اهمیت نگاه علمی و پژوهشی در ارزیابی پروژه‌ها اشاره کرد و گفت که بدون تحلیل دقیق داده‌ها، نمی‌توان تاثیرات واقعی اجتماعی را سنجید. او افزود که بسیاری از پروژه‌ها با اهداف خوب اجرا می‌شوند، اما اثرات غیرمستقیم آن‌ها اغلب نادیده گرفته می‌شود و این موضوع می‌تواند سبب ناکارآمدی در بلندمدت شود. به گفته فاضلی، بررسی دقیق داده‌ها و مستندسازی نتایج، راهگشای اصلاح و بهینه‌سازی پروژه‌ها است.
وی ادامه داد: رسانه‌ها نقش کلیدی در اطلاع‌رسانی درباره تاثیرات پروژه‌ها دارند و می‌توانند کمک کنند تا جامعه از نتایج واقعی و ملموس پروژه‌ها آگاه شود. فاضلی تاکید کرد که شفافیت اطلاعات، اعتماد عمومی را افزایش داده و مشارکت جامعه را در حمایت از پروژه‌ها تقویت می‌کند. همچنین، اطلاع‌رسانی صحیح می‌تواند دیدگاه‌های غیرواقعی و برداشت‌های نادرست از اهداف پروژه‌ها را کاهش دهد.
فاضلی به اهمیت مشارکت مردم در طراحی و ارزیابی پروژه‌ها اشاره کرد و گفت که بدون در نظر گرفتن نظر و تجربه شهروندان، نتایج ارزیابی ناقص خواهد بود. او تصریح کرد که تجربه افراد درگیر پروژه، داده‌های ارزشمندی برای اصلاح و بهبود برنامه‌ها ارائه می‌دهد و می‌تواند به موفقیت بلندمدت کمک کند.
این جامعه شناس افزود که آموزش و توانمندسازی تیم‌های اجرایی پروژه‌ها یکی از شرایط اصلی موفقیت است و باید به شکل سیستماتیک در برنامه‌ریزی‌ها لحاظ شود. به گفته او، سرمایه‌گذاری بر توانمندسازی کارشناسان، بازخورد سریع و به‌کارگیری روش‌های علمی، امکان مدیریت بهتر پروژه‌ها و رسیدن به اهداف اجتماعی را فراهم می‌آورد.
وی همچنین به تجربه‌های بین‌المللی اشاره کرد و گفت که بسیاری از کشورها از همان مراحل اولیه پروژه‌ها ارزیابی تاثیرات اجتماعی را انجام می‌دهند تا اصلاحات لازم در زمان مناسب اعمال شود. او خاطرنشان کرد که این تجربه‌ها نشان می‌دهد بررسی مستمر و اصلاحرآیندها، مهم‌ترین عامل افزایش اثرگذاری پروژه‌ها است.
به گفته این استاد جامعه شناس، معرفت در بستر روابط قدرت عمل می‌کند. پیامدهای معرفتی و تأثیرگذاری آن‌ها وابسته به تغییر در روابط قدرت است. معرفتی که به تولید قدرت کمک نکند یا روابط قدرت را تغییر ندهد، اثرگذار نخواهد بود. به همین دلیل، اینستاگرام در ایران تأثیر بسیار بیشتری نسبت به ارزیابی تأثیر داشته است
فاضلی تاکید کرد که بدون نگرش علمی، استفاده از داده‌های واقعی و توجه به بازخورد جامعه، برنامه‌های اجتماعی ممکن است اثرات منفی غیرمنتظره‌ای به همراه داشته باشند و این موضوع نشان‌دهنده ضرورت توجه جدی به ارزیابی و مستندسازی است.
سیاست‌های اجتماعی بدون تحلیل داده‌ها موفق نخواهند بود
سلیمان پاک‌سرشت مدیر موسسه عالی پژوهش تامین اجتماعی نیز در ادامه این جلسه گفت که معیارهای کمی و کیفی باید به طور همزمان در نظر گرفته شوند تا تصویر کامل و واقع‌بینانه‌ای از تاثیرات پروژه‌ها حاصل شود. او توضیح داد که صرفا بررسی بودجه و منابع، نمی‌تواند نشان‌دهنده موفقیت اجتماعی پروژه‌ها باشد و نیاز است اثرات انسانی و فرهنگی نیز به طور دقیق سنجیده شود.
وی افزود که بسیاری از پروژه‌ها تنها از نظر تامین منابع مالی و امکانات اجرایی مورد ارزیابی قرار می‌گیرند، در حالی که اثرات اجتماعی و انسانی آن‌ها بخش مهمی از موفقیت پروژه‌ها را تشکیل می‌دهد. پاک‌سرشت تاکید کرد که این امر می‌تواند در تصمیم‌گیری‌های آتی برای بهینه‌سازی پروژه‌ها تاثیرگذار باشد و جلوی اتلاف منابع را بگیرد.
پاک‌سرشت بر ضرورت ایجاد سامانه‌های پایش مستمر پروژه‌ها تاکید کرد و گفت که جمع‌آوری داده‌های به‌روز و دقیق می‌تواند فرآیند تصمیم‌گیری را ساده‌تر و سریع‌تر کند. او یادآور شد که بدون نظارت دقیق و ابزارهای تحلیل، پروژه‌ها به شکل کاملا علمی ارزیابی نمی‌شوند و فرصت اصلاحات مهم از دست می‌رود.
وی افزود که همکاری بین دستگاه‌های دولتی، دانشگاه‌ها و سازمان‌های مردم‌نهاد برای جمع‌آوری داده‌ها و تحلیل اثرات ضروری است.
پاک‌سرشت گفت که تنها با تعامل بین بخشی می‌توان داده‌های جامع و قابل اتکا برای تصمیم‌گیری فراهم کرد و برنامه‌ها را به شکل بهینه اجرا نمود.
پاک‌سرشت به نقش فناوری در ارزیابی پروژه‌ها اشاره کرد و توضیح داد که ابزارهای دیجیتال می‌توانند فرآیند جمع‌آوری، تحلیل و گزارش‌دهی داده‌ها را سریع‌تر و دقیق‌تر کنند. او تاکید کرد که استفاده از نرم‌افزارهای تخصصی و پایگاه‌های داده آنلاین، باعث کاهش خطا و افزایش شفافیت در نتایج ارزیابی خواهد شد.
وی یادآور شد که ارزیابی تاثیرات اجتماعی نباید تنها محدود به تهیه گزارش‌ها باشد و نتایج آن باید در برنامه‌ریزی‌های آتی و اصلاح پروژه‌ها اعمال شود تا اثرات مثبت پروژه‌ها حداکثر شود و جامعه از آن بهره‌مند گردد.
ارزیابی دقیق پروژه‌های بین‌المللی، کلید موفقیت برنامه‌هاست
پویا علاءالدینی استاد دانشگاه و ارزشیاب پروژه‌های بین‌المللی هم با اشاره به اهمیت ارزش‌گذاری پروژه‌های بین‌المللی، گفت: پروژه‌ها باید تاثیر واقعی خود را بر جوامع محلی و گروه‌های هدف نشان دهند. او تاکید کرد که بسیاری از پروژه‌ها از نظر بودجه و منابع موفق هستند، اما اثرات ملموس اجتماعی ندارند و این امر نیازمند بازنگری در فرآیند طراحی و ارزیابی پروژه‌ها است.
وی توضیح داد که ارزشیابی پروژه‌ها باید شامل اثرات کوتاه‌مدت و بلندمدت باشد و تنها نتایج فوری نباید ملاک موفقیت قرار گیرد. علاءالدینی افزود که توجه به اثرات طولانی‌مدت می‌تواند از اقدامات غیرموثر جلوگیری کرده و اثرات مثبت پایدارتری ایجاد کند.
وی بر تعامل با ذی‌نفعان و دریافت بازخورد از افراد درگیر پروژه تاکید کرد و گفت که این فرآیند باعث اصلاح روش‌ها و بهبود نتایج می‌شود. به گفته او، مشارکت فعال ذی‌نفعان، هم برای برنامه‌ریزی بهتر و هم برای افزایش اعتماد جامعه اهمیت دارد.
علاءالدینی به استانداردهای بین‌المللی نیز اشاره کرد و گفت که پیروی از این معیارها می‌تواند کیفیت ارزیابی و مقایسه پروژه‌ها را بهبود بخشد و امکان مقایسه تجربیات با دیگر کشورها فراهم شود. او افزود که استفاده از تجربیات جهانی، دید جامع‌تری برای اصلاح پروژه‌ها ایجاد می‌کند.
وی همچنین یادآور شد که بهبود فرآیندهای ارزیابی نیازمند آموزش مداوم کارشناسان و تیم‌های اجرایی است تا اثرات واقعی پروژه‌ها بهتر شناسایی شود و تصمیمات علمی و مبتنی بر داده اتخاذ گردد.
علاءالدینی تاکید کرد که تنها با یک نگرش جامع، علمی و مشارکتی می‌توان پروژه‌های بین‌المللی را به شکلی مدیریت کرد که اثرات مثبت اجتماعی آن‌ها پایدار و ملموس باشد و اهداف انسانی پروژه تحقق یابد.
توجه به مسائل فرهنگی و اجتماعی، محور تصمیم‌گیری‌های دولت است
ابوتراب طالبی دبیر کمیسیون فرهنگی و اجتماعی دولت نیز به نقش سیاست‌گذاری در موفقیت پروژه‌های اجتماعی اشاره کرد و گفت که بدون چارچوب قانونی و سیاست‌های حمایتگر، اثرات پروژه‌ها محدود و کوتاه‌مدت خواهد بود. او افزود که سیاست‌گذاری صحیح می‌تواند مسیر اجرای پروژه‌ها را هموار کرده و اثرگذاری آن‌ها را افزایش دهد.
وی توضیح داد که هماهنگی بین نهادهای دولتی و سازمان‌های غیردولتی برای مدیریت پروژه‌ها می‌تواند از دوباره‌کاری و اتلاف منابع جلوگیری کند و بهره‌وری را افزایش دهد. طالبی تاکید کرد که تعامل بین بخشی برای رسیدن به اهداف اجتماعی و فرهنگی الزامی است.
او به اهمیت شاخص‌های اجتماعی و فرهنگی در ارزیابی پروژه‌ها اشاره کرد و گفت که این شاخص‌ها به اندازه شاخص‌های اقتصادی اهمیت دارند و در بسیاری از پروژه‌ها مورد غفلت قرار می‌گیرند. طالبی افزود که توجه همزمان به این شاخص‌ها باعث افزایش اثرگذاری واقعی پروژه‌ها می‌شود.
وی همچنین بر ایجاد مکانیسم‌های بازخورد و مشارکت جامعه در طراحی و اجرای پروژه‌ها تاکید کرد و گفت که این فرآیند باعث افزایش اعتماد عمومی و بهبود کیفیت پروژه‌ها می‌شود. به گفته طالبی، مشارکت فعال جامعه، عنصر کلیدی موفقیت پروژه‌هاست.
طالبی بر ضرورت شفافیت در ارائه نتایج پروژه‌ها تاکید کرد و گفت که انتشار این نتایج برای عموم باعث ایجاد اعتماد و حمایت اجتماعی می‌شود و امکان اصلاح برنامه‌ها را فراهم می‌آورد.
باور دارم که روابط قدرت تعیین‌کننده هستند، اما گاهی توجیهات عجیب‌وغریبی برای اعمال قدرت ارائه می‌شود. فهم از قدرت در جامعه ما معمولاً ماکیاولیستی نیست. سیاست‌گذاران و حکمرانان با توجیهات الهیاتی یا غیرالهیاتی به قدرت رنگ‌ولعاب دیگری می‌دهند، اما در نهایت، قدرت کار خودش را می‌کند.
او خاطرنشان کرد که برنامه‌های اجتماعی و فرهنگی تنها زمانی موفق خواهند بود که نگرش جامع، علمی و مشارکتی در طراحی و اجرا وجود داشته باشد و تمامی ذی‌نفعان از ابتدای پروژه در جریان روند ارزیابی و اصلاحات قرار گیرند.
- منبع خبر : ایرنا
