با افزایش فشارهای دولت آمریکا بر ایران طی ماه های پس از روی کار آمدن ترامپ به عنوان رئیس جمهور این کشور، تهران همواره واشنگتن را به نقض توافق هسته ای انجام شده میان ایران و ۱+۵ متهم کرده و خواستار پایبندی دولت آمریکا به برجام شده است.

از سوی دیگر، دولت ایالات متحده و «نیکی هیلی» نماینده این کشور در سازمان ملل متحد ضمن تاکید بر ناکافی بودن سختگیری های لازم در نظارت بر فعالیت های هسته ای ایران، سعی کرده اند تا طی ماه های اخیر، سایر شرکای غربی خود را برای افزایش تحریم های جدید علیه ایران به بهانه فعالیتهای موشکی و مسائلی واهی همچون نقض حقوق بشر متقاعد سازند.

در همین راستا، مقام های ارشد بسیاری از قدرت های اروپایی همچون امانوئل ماکرون، آنگلا مرکل و ترزا می ضمن تاکید بر پایبندی اتحادیه اروپا به برجام، خواستار بازبینی ایران در برنامه های موشکی خود نیز شده و این دست فعالیتهای ایران را نگران کننده توصیف کرده اند، فشارهایی که واشنگتن امیدوار است بتواند با همگام کردن شرکای غربی خود، از آن برای تحمیل تحریم های جدید علیه تهران استفاده کند.

در همین راستا گفتگویی با «مارک فیتزپاتریک» انجام شده است که در ادامه می آید. فیتزپاتریک مدیر فعلی برنامه خلع سلاح و منع اشاعه موسسه بین المللی مطالعات استراتژیک (IISS) بوده و سابقه حضور در وزارت خارجه آمریکا در پست معاونت وزیر را دارد.

*هیأت آمریکایی در نشست اخیر شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در وین طی بیانیه ای اعلام کرد که هرگونه نگرانی قابل اعتنایی در مورد برنامه هسته‌ ای ایران باید بررسی شود. در این بیانیه آمده است: آمریکا از بیانیه «یوکیا آمانو» مدیر کل آژانس مبنی بر اینکه آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به ارزیابی اعلامیه‌های ایران ذیل پروتکل الحاقی ادامه داده و بازرسی‌های مبتنی بر دسترسی تکمیلی از سایت‌ها و دیگر اماکن ایران انجام می‌دهد، استقبال می ‌کند. معنای بازرسی های مبتنی بر دسترسی تکمیلی به سایت ها و اماکن (هسته ای) چیست؟ آیا این دسترسی چیزی فراتر از پروتکل الحاقی است؟

دسترسی تکمیلی در واقع یک ابزار تایید بسیار مهم است که در پروتکل الحاقی آمده است. تکمیلی به این معناست که دسترسی به سایت های ایران بر اساس مقررات ایمنی استاندارد تکمیلی است. این موضوع به آژانس بین المللی انرژی اتمی اجازه می دهد تا به تمامی ساختمانهای ایران در سایت های هسته ای دسترسی داشته باشد. امریکا در بیانیه ای از آژانس بین المللی انرژی اتمی خواست تا از ابزار تحقیقی که پیشتر استفاده می کرده استفاده کند.

 *چرا آمریکا سعی دارد تا موضوع ابعاد نظامی احتمالی برنامه هسته ای ایران (PMD) را بار دیگر به آژانس ببرد؟

بسیاری از آمریکایی ها از جمله دولت ترامپ بر این باور هستند که موضوع پی ام دی در سال ۲۰۱۵ به طور رضایت بخش مختومه نشده است. در آن زمان آژانس معتقد بود که پاسخ ایران در مورد هدف از وجود ساختمانی در سایت نظامی پارچین ساختگی بوده و در واقع ایران برنامه هسته ای نظامی را دنبال کرده بود.

دولت ترامپ نگران است چنین فعالیت هایی را بعد از پایان محدودیت های برجام دوباره از سر گیرد. به طور خلاصه مطرح کردن دوباره موضوع «پی ام دی» فقط یک دلیل دارد و آن این است که امریکا به ایران اعتماد ندارد و تا زمانی که این موضوع روشن نشود مسئله به قوت خود باقی خواهد ماند.

 *«یوکیا آمانو» با تاکید بر اینکه آژانس در حال حاضر هیچ گونه نگرانی درباره بند T برجام ندارد، در نشست اخیر شورای حکام آژانس گفته است که آژانس در حال راستی آزمایی پایبندی ایران به بندهای مربوط به فعالیت های هسته ای ازجمله بند T  بوده است. به نظر می رسد پیام یوکیا آمانو تا حد زیادی نزدیک به سخنان نیکی هیلی، سفیر آمریکا در سازمان ملل شده است. نظر شما چیست؟

موضع آمانو متفاوت از موضع سفیر هیلی است. خانم هیلی می خواهد آژانس دسترسی به سایت های نظامی ایران را دنبال کرده تا بداند دلیلی برای سوء ظن وجود دارد یا خیر؟ آمانو می خواهد به سایت های ایران دسترسی داشته باشد، همانطور که در برجام آمده است، زیرا وی دارای یک سری مدارک است که باید مورد بررسی قرار گیرند.

اما او نمی تواند موضع نیکی هیلی را نادیده بگیرد. او طبیعتا مجبور است به نظرات او گوش داده و از سوی دیگر به نظرات همه دولتهای عضو از جمله روسیه که موضع قوی در پیش گرفته مبنی بر اینکه آژانس بین المللی انرژی اتمی هیچ مجوزی جهت رسیدگی به بندT ندارد، گوش دهد.

به اعتقاد بنده قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل متحد از آژانس می خواهد تمامی ابعاد برجام که مرتبط با برنامه هسته ای ایران است را مورد بررسی قرار دهد. این قطعنامه بند T  برجام را مستثنی نکرده است. لذا این موضوع مغایر با تفسیر روسیه است. وقتی آمانو می خواست نقش آژانس در ارتباط با بند T  روشن شود، در واقع با روسیه صحبت می کرد نه با ایران.

*رضا نجفی، سفیر ایران در آژانس تاکید کرده که دولت آمریکا با محدودسازی بهره برداری ایران از توافق هسته ای هم متن برجام را نقض کرده و هم روح آن را؛ به ویژه درخصوص مفاد ۲۶، ۲۸ و ۲۹ توافق هسته ای، این اقدام آمریکا اجرای موفق برجام را زیر سوال برده است. این بیانیه در حالی مطرح می شود که آمریکا تحریم های جدیدی به بهانه تروریسم و حقوق بشر علیه ایران وضع کرده است. در صورتیکه توان بهره برداری ایران از منافع حاصل توافق هسته ای محدود شود، چه بر سر برجام خواهد آمد؟

من می توانم سرخوردگی ایران را درپی اظهارات مقامات امریکایی که منطبق با برجام نیست،  درک کنم. اما اظهارات مقامات امریکایی نقض مواد برجام نیست. هر چند برخی از شرکت های خارجی جهت امر سرمایه گذاری و تجارت با ایران در پی احتمال لغو برجام بی میل شده اند، ابهام در سیستم بانکی و ساختار قانونی ایران نیز از دلایل بی میلی آنها جهت سرمایه گذاری در ایران است.

به هر حال ایران از برجام به طور قابل توجهی نفع می برد از جمله فروش بدون محدودیت نفت. اگر فروش نفت ایران بار دیگر محدود شود، من فکر می کنم برجام خاتمه یابد و شرایط پر تنش گذشته ( قبل از آغاز جدی مذاکرات هسته ای ایران در سال ۲۰۱۳) بار دیگر بر روابط امریکا با ایران سایه افکند. اگر تحت این شرایط ایران غنی سازی اورانیوم ۲۰ درصد را از سر گیرد و اجرای پروتکل الحاقی را متوقف کند، دوباره جنگ گزینه ای قابل توجه خواهد بود.