صرافی‌های غیرمجاز، در حالی این روزها تنفس در هوای آلوده چهارراه استانبول تا فردوسی را سخت‌تر می‌کنند که نهادهای نظارتی دارای ابزار اجرایی، باید واکنش سریعتری نسبت به فعالیت آنها داشته باشند. به خصوص اینکه بازار ارز این روزها، پرتقاضاترین ایام سال را سپری می‌کند، ایامی که به پایان سال میلادی منتهی می‌شود و در آن، سفرهای خارجی و تسویه حساب شرکتهای بین المللی در ایران، رونق زیادی دارد. گشت و گذاری در فاصله چهارراه استانبول تا میدان فردوسی هم این را به خوبی نشان می‌دهد. جنب و جوش بازار را در برگرفته و متاسفانه در کنار همه صرافی‌های مجازی که در بازار فعالیت دارند، هستند غیرمجازهایی هم که تنفس هوای چهارراه استانبول تا میدان فردوسی را در این هوای آلوده پاییزی، سخت تر می کنند.

در این میان، بانک مرکزی بارها و بارها با نامه‌نگاری نسبت به توقف فعالیت صرافی‌های غیرمجاز به نهادهای نظارتی از جمله نیروی انتظامی که دارای ابزارهای اجرایی برای برخورد با غیرمجازها هستند، اقدام کرده است؛ اما هنوز هم هستند صرافی‌های غیرمجازی که فعالیت سمی خود را در بازار ارز ادامه می دهند و با تحرکات خود، همه چیز را به ضرر مردم و البته سیاستهای ارزی، تمام می کنند. به خصوص اینکه، سیاستگذار پولی، ابزار اجرایی در دست نداشته و نهادهای ناظر باید در برخورد قاطع با این صرافی‌ها، مصمم‌تر عمل کنند.

نحوه نظارت بانک مرکزی بر صرافی ها

درخصوص نظارت بانک مرکزی بر صرافی ها باید گفت نظارت بر صرافی‌های مجاز به صورت حضوری و غیرحضوری انجام می شود که در خصوص نظارت غیر حضوری با استفاده از سامانه نظارت ارز (سنا) آمار و اطلاعات مبادلات صرافی‌ها کنترل، پایش و به مقامات ارشد بانک گزارش می شود ضمن اینکه با استفاده از نتیجه های این نوع گزارش‌ها، بازرسی حضوری نیز انجام و عملیات صرافی مورد بررسی قرار می گیرد.

از دیگرسو و با برنامه ریزی های قبلی، از صرافی های دارای مجوز فعالیت بانک مرکزی، بازرسی حضوری برنامه ریزی شده (دوره ای) و یا موردی انجام و نتیجه بازرسی در پرونده صرافی درج و اگر عملیات صرافی دارای مغایرت هایی با مقررات مرتبط باشد در صورت نیاز، به صرافی تذکر یا اخطار داده می شود. در مواردی که صرافی دارای اخطارهای متعدد بوده و اصرار به ادامه فعالیت های برخلاف مقررات کند، با ارجاع گزارش عملکرد صرافی به کمیسیون مقررات و نظارت موسسات اعتباری، در خصوص تعلیق یا ابطال مجوز فعالیت صرافی، تصمیم گیری می شود.

در این میان ابزار بانک مرکزی برای برخورد قانونی با تخلفات صرافی ها، براساس ماده ۴۲ دستورالعمل اجرایی تاسیس، فعالیت و نظارت بر صرافی ها، صدور تذکر، اخطار، تعلیق فعالیت و در موارد تخلف های متعدد و شدید، ابطال مجوز فعالیت است.

برخورد با غیرمجازها

براساس بند ۲ و ۳ گام اول «برنامه جامع ساماندهی بازار غیرمتشکل پولی»، (مشهور به چهار گام) که نسخه ای از آن از سوی بانک مرکزی در اختیار نیروی انتظامی و دادستان کل کشور نیز قرار داده شده است، مقرر شده بانک مرکزی در صورت شناسایی نهادهای پولی و بانکی غیرمجاز، اطلاعات آن را به صورت مکتوب به نیروی انتظامی منعکس کند و همچنین نیروی انتظامی مکلف شده است نسبت به شناسایی تمام نهادهای پولی و بانکی غیرمجاز و سایر اشخاص حقیقی و حقوقی فعال در بازار پولی و بانکی در سطح کشور اقدام و مراتب را به صورت مکتوب به بانک مرکزی اعلام کند.

اما در این راه مساعدت و همکاری سایر نهادها از جمله قوه قضائیه، وزارت اطلاعات و نیروی انتظامی که در قوانین و مقررات ذیربط نیز به کرات ذکر شده، می تواند در کاهش و جمع آوری واحدهای صنفی غیرمجاز نقش به سزایی داشته باشد.

فعالیت ۶۰۲ صرافی با مجوز بانک مرکزی

مراجعه به سایت رسمی بانک مرکزی حکایت از آن دارد که در حال حاضر تعداد ۶۰۲ شرکت صرافی (تضامنی و سهامی خاص) دارای مجوز فعالیت از بانک مرکزی هستند که فهرست و اطلاعات مربوط به این شرکت‌ها در پایگاه اطلاع رسانی بانک مرکزی به نشانی (www.cbi.ir) و در قسمت نظارت بانکی برای اطلاع و آگاهی عموم مردم در دسترس است.

درباره تعداد واحدهای صنفی غیرمجاز فعال در حوزه ارز در تهران و سایر شهرهای کشور، می توان گفت که براساس آخرین مرحله از مکاتبات با پلیس اطلاعات و امنیت عمومی ناجا تعداد ۴۲۷ واحد صنفی غیر مجاز فعال در حوزه ارز در تهران و سایر شهرهای کشور شناسایی و به منظور جلوگیری از فعالیت آنها به آن نیرو، معرفی شده اند.

از تاریخ ۲۸ مرداد ماه سال ۱۳۹۳ یعنی از زمان تصویب دستورالعمل اجرایی تأسیس، فعالیت و نظارت بر صرافی ها توسط شورای پول و اعتبار تاکنون تعداد ۸۹۷، ۲ درخواست تأسیس صرافی در سامانه بازار غیر متشکل پولی به ثبت رسیده است که از این تعداد، ۳۳۲ متقاضی با ارایه مدارک اولیه نسبت به تشکیل پرونده در اداره مجوزهای بانکی اقدام کرده اند. البته اجازه نامه فعالیت صرافی برای آن دسته از متقاضیانی که پس از تشکیل پرونده نسبت به تکمیل مدارک، مستندات و اقدامات لازم مطابق فرآیند فوق الذکر  اقدام نمایند صادر خواهد شد.

چگونه یک صرافی برای فعالیت خود از بانک مرکزی مجوز دریافت می کند؟

اما یک صرافی چگونه از بانک مرکزی مجوز فعالیت دریافت می کند، براین اساس و در گام نخست، تمام متقاضیان تأسیس صرافی می توانند با مراجعه به سامانه بازار غیر متشکل پولی به آدرس (nbfi.cbi.ir) نسبت به مطالعه و آگاهی از دستورالعمل اجرایی تأسیس، فعالیت و نظارت بر صرافی ها و قوانین مرتبط با فعالیت صرافی نسبت به ثبت تقاضای تأسیس صرافی و اخذ کد رهگیری از سامانه مزبور اقدام کنند.

پس از آن و در دومین گام متقاضی باید نسبت به تهیه و تکمیل مدارک و مستندات اعلامی و ارسال آنها به اداره مجوزهای بانکی بانک مرکزی مبادرت کند. در صورت کامل بودن مدارک و مستندات متقاضی، اداره مجوزهای بانکی نسبت به تشکیل پرونده اقدام کرده و در ادامه بررسی هایی را در زمینه صلاحیت فردی شرکا، اعضای هیأت مدیره و مدیرعامل، صلاحیت اعتباری مبنی بر نداشتن سابقه چک برگشتی در شبکه بانکی کشور و همچنین نداشتن بدهی غیر جاری به مؤسسات اعتباری برای تمام شرکا، اعضای هیأت مدیره و مدیرعامل از جمله این موارد است.

 از دیگر موارد در این باره می توان به بررسی وضعیت مالیاتی به منظور تعیین تکلیف بدهی قطعی مالیاتی، اخذ گواهینامه مهارت های انجام عملیات صرافی از مؤسسات مورد تأیید بانک مرکزی برای اعضای هیأت مدیره و مدیرعامل صرافی های تضامنی و صدور گواهی تودیع کامل مبلغ سرمایه توسط بانک ها  و مؤسسات اعتبار دارای مجوز فعالیت از بانک مرکزی اشاره کرد.

در گام چهارم اجازه نامه تأسیس شرکت تضامنی صرافی توسط بانک مرکزی پس از ارسال تأییدیه هایی که در بالا به آنها اشاره شد و نیز تودیع کامل مبلغ سرمایه نزد یکی از مؤسسات اعتباری صادر می شود. سپس ضمانت نامه بانکی حسن اجرای تعهدات به میزان ۵۰ درصد سرمایه ثبت شده در مرجع ثبت شرکتها ارایه می شود ور در نهایت مجوز فعالیت صرافی صادر می شود.