بارها شنیده ایم و خوانده ایم که سهم نفت و نفتی ها از درآمدهای نفتی چیست؟ و همه هم اذعان دارند که سهم نفت – به معنای صنعت نفت – و نفتی ها – به معنای کارکنان نفت – و مناطق نفتی – به معنای مناطقی که نفت و گاز از آنها تولید می شود […]
بارها شنیده ایم و خوانده ایم که سهم نفت و نفتی ها از درآمدهای نفتی چیست؟ و همه هم اذعان دارند که سهم نفت – به معنای صنعت نفت – و نفتی ها – به معنای کارکنان نفت – و مناطق نفتی – به معنای مناطقی که نفت و گاز از آنها تولید می شود – از درآمد حاصل از فروش نفت کم است. اما در این میان یک نکته هم هست که کمتر مورد توجه قرار گرفته و آن هم نیاز تجهیزات قدیمی صنعت نفت به نوسازی است.
ناگفته پیداست که صنعت نفت ایران بسیار قدیمی است و فرسودگی در اغلب تاسیسات و تجهیزات آن، بویژه در تاسیسات نفت و پتروشیمی در نقاط مختلف خوزستان به دردی مزمن تبدیل شده است. این فرسودگی را می توان در خطوط لوله قدیمی انتقال نفت و سایر تاسیسات مربوطه در نقاط دیگر کشور هم لمس کرد. برخی تاسیسات و تجهیزات صنعت نفت آنقدر قدیمی است که می توان آنها را به بمب ساعتی توصیف کرد. بمبی که هر لحظه آماده انفجار است و خسارات جانی و مالی آن قابل تخمین نیست.
دو سال پیش علیرضا اصل عربی، مدیرکل راهبردی نظام نگهداری، تعمیرات معاونت امور مهندسی وزارت نفت گفته بود ۳ درصد از درآمد صنعت نفت صرف هزینه‌های خوردگی میشود چراکه صنعت نفت ما بخصوص در حوزه بالادستی عمر بالایی داشته و فرسوده است بطوری که سال گذشته صنعت پتروشیمی به دلیل مسائل تعمیراتی ۱۰ درصد افت راندمان داشته است. برای اینکه بتوانیم صنعت را نگهداری کنیم ۱۰ میلیارد دلار هزینه نوسازی نیاز داریم تا تجهیزات را بروز کرده و مسائل خوردگی را رصد کنیم. او همچنین گفته بود که سهم بودجه نفت کفاف فعالیت‌های جاری را نمی‌دهد. به گفته وی هزینه‌ای که بابت ضدخوردگی می‌دهیم بالاست ما باید سرمایه گذاری کنیم و از قبل کاهش خوردگی ظرف ۲ تا ۳ درصد هزینه‌ها بازگشت خواهند داشت در این راستا بند (ل) ماده ۱۲ قانون رفع موانع تولید کاهش ضایعات را دیده است لذا کارگروهی برای ارائه طرح به بخش خصوصی تشکیل داده‌ایم.
از سوی دیگر وزیر نفت نیز از زمانی که به نفت بازگشته، بر ضرورت نوسازی تجهیزات فرسوده تاکید داشته و بارها به این موضوع پرداخته است. آخرین بار هم هفته گذشته بود که در سفر به گچساران که یکی از قدیمی ترین تاسیسات نفتی کشور در آن واقع شده، نوسازی تجهیزات نفت را نیازمند ۱۰ میلیارد دلار دانست و گفت: از عمر این تأسیسات بیش از ۶۰ سال می گذرد و تأسیسات ما مستهلک شده است. وی همچنین گفت که روزانه ۲۰ مورد سوراخ لوله‌های نفت به ما گزارش میشود.
آنچه آشکار است، اذعان مسوولان نفت به فرسودگی تجهیزات نفتی و لزوم نوسازی آن است که خود یک گام به جلو محسوب می شود. اما واقعیت آن است که طی سالهای اخیر گامی برای تامین مالی به منظور رفع این نیاز برداشته نشده است. این که برای نوسازی تجهیزات فرسوده صنعت نفت چه باید کرد طبیعتا راهکارهای متعددی دارد. از بهره گیری از توانمندی های بخش خصوصی تا یافتن روشهای تامین مالی جدید تا این نیاز ۱۰ میلیارد دلاری برطرف شود. اما نکته ای که نمی توان نادیده گرفت، ضرورت قطعی و بدیهی این نوسازی است که اگر به همین منوال سپری شود، باید در انتظار حوادث متعددی در صنعت نفت باشیم.
به نظر می رسد نقش دولت در این زمینه بسیار مهم و اثرگذار است. بخش مهمی از موفقیتهای دولت در سالهای اخیر در حوزه اقتصاد، حاصل موفقیتهای صنعت نفت بوده است. از افزایش درآمدهای ارزی گرفته تا ارتقا عدد رشد اقتصادی و حتی انعقاد مهمترین قرارداد سرمایه گذاری – و نه خرید – در پسابرجام، که همگی در صنعت نفت رخ داده نشاندهنده نقش مهم این صنعت در اقتصاد کشور و کمک آن به تحقق بخشی از وعده های اقتصادی دولت است. در چنین شرایطی قرار نیست دولت به صنعت نفت صرفا به چشم یک گاو شیرده بنگرد که از محصول آن استفاده کند اما برای نگهداری آن خود را مسوول نداند. تشخیص این که دولت برای نیل به این مهم باید چه راهکاری اتخاذ کند، در صلاحیت بنده نیست اما تصور می کنم مشخص کردن درصد مشخصی از درآمد نفتی کشور به نوسازی تجهیزات نفتی، که آن هم با هدف رشد همان درآمدهای نفتی – به طور عام – در سالهای آتی صورت می گیرد می تواند گام مهمی در رفع این مشکل باشد. فراموش نکنیم هر سال تاخیر در عملیاتی ساختن این کار، به معنای افزایش طول عمر و فرسودگی تجهیزات نفتی و به تبع آن نیاز به مبالغی بیشتر برای نوسازی آن است. امید که وزارت نفت جدیت بیشتری در تحقق این هدف و اقناع دولت نشان دهد و دولت نیز با درک مناسبی، مسیر را هموار سازد.
حمیدرضا شکوهی
