چندی پیش روزنامه العرب قطر، خبر مهمی را منتشر کرد که مانند انفجار بمبی فضای سیاسی- اقتصادی منطقه را متاثر کرد، این روزنامه از واگذاری بندر مهم سوریه در مدیترانه، یعنی بندر لاذقیه به ایرانیها خبر داد و اکنون که ماجرای قرار گرفتن سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در لیست گروه‌های تروریستی از سوی ایالات متحده آمریکا در میان رسانه‌ها بحث‌برانگیز شده، خبرهای جدید حاکی از موافقت اصولی بشار اسد، با دراختیار قراردادن لاذقیه به مقامات ایران به گوش می‌رسد.
این اتفاق البته دو وجه مهم دارد؛ یک وجه اقتصادی و یک وجه امنیتی. اول در وجه اقتصادی باید گفت ایران با رسیدن به لاذقیه می‌تواند با امن کردن و در اختیار گرفتن یک خط مهم ترانزیتی که برخی آن را پروژه به‌روزشده «راه ابریشم» می‌نامند، مسیری در حدود ۴۵۰۰ کیلومتر از آسیای میانه تا غرب اروپا را به دست بگیرد و به سادگی هم به بازارهای عظیم واقع در این مسیر دست یابد و هم از دیگر مزیت‌های ترانزیتی این جاده استفاده کند.
لازم به ذکر است ایران و سوریه در سال ۹۷ قراردادهای مختلفی در زمینه‌های صنعتی، نظامی و انرژی با یکدیگر امضاء کردند. بر اساس یکی از این قراردها ساخت نیروگاه سیکل ترکیبی لاذقیه به ظرفیت ۵۴۰ مگاوات، ظرف مدت ٣٤ ماه از بهمن ۹۷ آغاز شده است و یک خط انتقال لوله گاز به طول ٧٥ کیلومتر از بانیاس به لاذقیه نیز توسط گروه مپنا ساخته خواهد شد.
گفته میشود قرارداد کنونی مدیریت بندر لاذقیه در اول اکتبر( ۹ مهرماه) به پایان می‌رسد و از این تاریخ ایران قادر خواهد بود کنترل مدیریت بندر لاذقیه را بدست بگیرد.
چرا در اختیار داشتن بندر لاذقیه پیروزی بسیار مهم و بزرگی برای ایران در زمینه‌های اقتصادی، سیاسی و نظامی خواهد بود ؟
برای دریافت پاسخ این سوال لازم است کمی اطلاعات خود را درباره سوریه بیشتر کنیم، در ادامه این گزارش بخوانید:
جمهوری عربی سوریه با مساحتی حدود ١٨۵١٨٠کیلومتر مربع، هشتاد وهفتمین کشور جهان از نظروسعت محسوب میشود. این کشور در جنوب غرب آسیا و ساحل شرقی دریای مدیترانه واقع گردیده و از شمال با ترکیه، از شرق با عراق و از جنوب با رژیم صهیونیستی و اردن، از غرب با لبنان و دریای مدیترانه هم مرز است. سوریه در منطقه خاورمیانه قرار دارد و از کشورهای مهم این منطقه به حساب می‌آید.
از نظر مختصات جغرافیایی، سوریه بین مدار ٣٢ و ۳۷ درجه شمالی و ۳۴-۴۲ شرقی قرار دارد. این موقعیت حالت جغرافیایی سبب گردیده است که سوریه یك موقعیت مهم راهبردی از نظر بازرگانی و سیاسی بدست آورد و محل اتصال سه قاره مهم آسیا، آفریقا و اروپا گردد. این کشور نقطه اتصال مراکز صنعتی و بازرگانی اروپا و مراکز تولید نفت در منطقه خلیج فارس می‌باشد. در صورت بهبود وضعیت عراق این کشور می‌تواند محل عبور لوله های نفتی و گازی برای صادرات نفت و گاز ایران و عراق به اروپا از طریق دریای مدیترانه باشد. چنانکه اتصال راه آهن این سه کشور می تواند اهمیت بازرگانی سوریه را افزایش دهد، زیرا تجارت از این طریق هم سریعتر خواهد بود و هم وارد کنندگان نفت مجبور به دادن مالیاتهای کانال سوئز نخواهند بود.
این کشور را می‌توان به دو منطقه جغرافیایی تقسیم نمود. کناره دریای مدیترانه که آب و هوایی مدیترانه‌ای دارد و قسمت شرقی که شامل دشت ها و مناطق بیابانی و خشک است که در نواحی مرزی اردن و عراق قرار دارد.
کشور سوریه دارای ١۴ استان یا به زبان عربی محافظه به شرح ذیل می‌باشد:
دمشق/ریف دمشق/قنیطره/درعا/سویداء/حمص/طرطوس/لاذقیه/حماه/ادلب/حلب/رقه/دیر الزور/حسكه
استان لاذقیه
این استان ساحلی که بندر اصلی سوریه نیز در آن واقع است در ٣۴٨ کیلومتری شمال غربی دمشق واقع شده و در ساحل شرقی مدیترانه قرار دارد، جمعیت این شهر بالغ بر ٧٠٠ هزار نفر میشود که دارای ادیان مختلف می‌باشند در این شهر مسلمانان (علوی و سنی) و مسیحان (روم ارتدوآس، روم آاتولیك مارونی ها و پروتستان) دوستانه در آنار هم زندگی می‌نمایند و این شهر از قدیم اینگونه بوده است.
استان لاذقیه در شمال غربی کشور سوریه و در ساحل دریای مدیترانه واقع شده‌است. این استان از سمت شمال دارای مرز مشترک با کشور ترکیه است و از جنوب به استان طرطوس محدود شده است. استان لاذقیه به کشورترکیه نیز نزدیک است و از طرفی با ساحل مدیترانه همسایه می باشد. همه این ویژگی های راهبردی موجب شده تا این استان از اهمیت خاصی برخوردار باشد.
پنج بندر استراتژیك لاذقیه، جبله، طرطوس، اروادو، بانیاس در خط ساحلی این استان‌ها قرار دارند. اما از نظر ژئوپلتیک و ژئواستراتژیک استان “لاذقیه” از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است. در اهمیت این استان همین اندازه کافیست بگوئیم که این استان اولین مناطقی بود که با حضور ارتش فدراسیون روسیه برای آزادسازی آن اقدام شد.
شرکت حمل و نقل نفت خام سوریه در حال حاضر دارای دو خط لوله عمده به شرح زیراست:
١- خط لوله انتقال نفت خام عراق به بانیاس و طرطوس سوریه در دریای مدیترانه. این خط لوله از شهر حمص می‌گذرد و دارای دو خط ٣٢ اینچی است. از آنجایی که در سال ٢٠٠٣ صدور نفت خام عراق از طریق سوریه متوقف شده، از امکانات فوق برای تغذیه پالایشگاههای حمص و بانیاس از نفت سوریه بهره‌برداری میشود.
٢- خط لوله طولانی شمال شرقی کراچوک به دریای مدیترانه. از این طریق نفت تولیدی مناطق شرقی به پالایشگاه و بنادر برای صدور منتقل می شود. همچنین یک مسیر انتقال برای فرآورد ههای نفتی وجود دارد که آن را به شهرهای حمص، لاذقیه، حلب و دمشق می‌رساند. در طول این مسیرها، پست های تقویت فشار تعبیه شده و خطوط احتیاطی برای تأمین مداوم نفت بین بنادر و پالایشگاهها احداث گردیده است.
اهمیت استراتژیک سوریه در منطقه
کشور سوریه در منطقه مدیترانه از موقعیت خاصی برخوردار است. می توان گفت این کشور پل ارتباطی سه قاره اروپا، آسیا و آفریقا می باشد. سوریه با ١٨۶ کیلومتر ساحل در دریای مدیترانه با کشور های حاشیه این منطقه ارتباط دارد. بخصوص که سوریه از طریق خط لوله نفت در بندر بانیاس، بخشی از نیازهای نفتی کشورهای حاشیه را تامین می کند و از این راه در معادلات منطقه نقش دارد.
موقعیت سوریه در خاورمیانه نیزقابل تأمل است. همسایگی با رژیم اشغالگر قدس، لبنان و عراق به این کشور موقعیت خاصی بخشیده است که بتواند در بازیهای سیاسی منطقه از جایگاه والائی برخوردار باشد. در میان کشورهای عربی خاورمیانه اکنون تنها سوریه است که سکاندار مبارزه با توسعه طلبی رژیم اشغالگر قدس می باشد. نزدیکی دیدگاه رهبران سوریه وجمهوری اسلامی ایران در این باره ودیگر معادلات منطقه ای و جهانی نیز به اهمیت نقش سوریه در میان کشورهای عرب منطقه افزوده است.
درگیری رژیم صهیونیستی با سوریه محور اهمیت نظامی و استراتژیک سوریه در منطقه می باشد. تمام تحلیلهای مقامات رژیم صهیونیستی براین موضوع اتفاق نظر دارند که سوریه به عنوان خطر استراتژیک برضد رژیم صهیونیستی در منطقه است. همچنین متفق القولند که نیروهای مسلح سوریه تنها نیروی مسلح عربی در منطقه است که می تواند امنیت رژیم صهیونیستی را در معرض خطر قرار دهد. تمام منابع رژیم صهیونیستی (حکومتی، تبلیغاتی و…) بر خطر سوریه تأکید می کنند و آن را از لحاظ سیاسی و نظامی به عنوان خطری بر ضد منافع رژیم صهیونیستی و اهداف آن در منطقه عربی دانسته‌اند. این اظهارنظرها پس از حضور نظامی سوریه در لبنان از شدت بیشتری برخوردار شد. کوشش های مستمر حکومت حافظ اسد با همکاری شوروی سابق در جهت تقویت بنیه نظامی سوریه سبب شد تا وضعیت ارتش سوریه در مرتبه نخست، از لحاظ حجم و توانائیها بین دیگر نیروهای نظامی عرب همجوار با رژیم صهیونیستی قرارگیرد.
نقش سوریه درلبنان براهمیت استراتژیک سوریه افزوده است. لبنان برای سوریه حکم منطق های را دارد که دشمنان سوریه به هدف ضربه زدن به منافع منطقه ای و بین المللی دمشق و یا به شکست واداشتن هر گونه طرح و برنامه ریزی سیاسی و نظامی دمشق، از آن طریق اقدام خواهند کرد و تحولات بعد از ترور منابع رژیم صهیونیستیی معتقدبودند با تکمیل عقب نشینی رژیم صهیونیستی از سرزمین های لبنان، سوریه به اقدامات تدریجی نظامی در لبنان روی خواهد آورد و بر اقداماتی از قبیل مسلح نمودن و بسیج نیروهای خود و توزیع و جابجائی آنان درمواقع لزوم تأکید خواهد نمود. بطور مثال از دیدگاه رژیم صهیونیستی، این امکان وجود دارد که سوریه در صورت نیاز نیروهای خود را به منطقه جولان که از نظر رژیم صهیونیستی و سوریه منطقه استراتژیک و امنیتی تلقی می شود، گسیل بدارد که از نظر رژیم صهیونیستی اقدامی خطرناک تلقی می شود.
سوریه در بین کارشناسان سیاسی بزرگترین کشور کوچك جهان نامیده می شود شاید دلیل آن این است که این کشور کوچك اهمیت فوق العاده ای در منطقه استراتژیك خاورمیانه دارد.
با توجه به مطالب فوق در خصوص عوامل ژئوپولتیك بودن سوریه می توان به موارد ذیل اشاره نمود:
الف واقع شدن این کشور در منطقه راهبردی خاورمیانه
اگر به مسائل مطرح جهان نگاهی بیفكنیم متوجه می شویم حادترین مسائل و بحرا نهای جهان در این منطقه است و این منطقه همواره در جهان خبرساز و توجه جهانیان را به خود جلب می نماید حال این مسئله روزی جنگ های اعراب و رژیم صهیونیستی روز دیگر پیروزی شکوهمند انقلاب اسلامی و روز دیگر تجاوز رژیم صهیونیستی به لبنان، جنگ تحمیلی عراق علیه ایران، صلح خاورمیانه، حمله عراق به کویت، درگیریآمریکا و عراق و اشغال این کشور توسط آمریکا می باشد. همه این موارد نشان از راهبردی بودن این منطقه و اهمیت آن در جهان دارد. سوریه در اکثراین بحرا نها دارای نقش محوری بوده است.
ب واقع شدن سوریه بر کناره شرقی دریای استراتژیك مدیترانه
این کشور حدود ١٨٣ کیلومتر ساحل در کنار دریای مدیترانه دارد. این ساحل سوریه را به عنوان یك کشور حوزه دریای مدیترانه قرار داده است. وجود سوریه در این منطقه در واقع پل ارتباطی سه قاره آسیا، آفریقا و اروپا به حساب می آید و با توجه به برنامه های دولت سوریه می تواند یكی از مراکز مهم انتقال انرژی (نفت و گاز) به اروپا به حساب آید.
ج همسایگی در آنار رژیم صهیونیستی، لبنان، ترآیه و عراق
موقعیت ویژه‌ای را به این کشور داده و چنانكه در بالا اشاره شد می تواند تاثیرات زیادی در این کشورها گذاشته و به عنوان بازیگر عمده منطقه ای به حساب آید. این تنها سوریه است که در میان کشورهای منطقه در حال بازی کردن نقش عمده است در حالی که سوریه هنوز به اردوگاه آمریكا و غرب وارد نشده و علیرغم فشارهای زیادی که از سوی غرب و همپیمانان این کشور علیه سوریه وارد می شود این سوریه است که هنوز نقش تعیین کننده ای را در منطقه چه لبنان، چه عراق و چه فلسطین الغاء می نماید. تنش در روابط با رژیم صهیونیستی یا بهتر گفته شود عدم دستیابی به صلح بین سوریه و این رژیم می تواند از چالش های مهم منطقه برای آمریكا به حساب آید. رژیم صهیونیستی بارها بر این مسئله تأکید کرده است که تنها ارتشی عربی که می تواند امنیت رژیم صهیونیستی را در معرض تهدید قرار دهد ارتش سوریه است کوشش های بشار اسد در تقویت ارتش این آشور به سلاحهای پیشرفته به خصوص روسی بارها مورد اعتراض آمریكا و رژیم صهیونیستی قرار گرفته است.
حسینی مفرد
- منبع خبر : علم و فناوری استان بوشهر
