به گزارش ایرنا، یکسال پس از «صبر راهبردی» ایران برای اجرای تعهدات طرف اروپایی برجام، هفته گذشته (۱۸ اردیبهشت) همزمان با سالگرد خروج آمریکا از توافق هسته‌ای و بازگرداندن تحریم‌ها، تهران فرصت ۶۰ روزه‌ای برای طرف‌های اروپایی تعیین کرد تا نسبت به انجام تعهدات برجامی خود بویژه در بخش اجرای سازوکار ویژه مالی اروپا و ایران (اینستکس) اقدام کنند.
از زمانی که دولت ترامپ از توافق هسته‌ای خارج شد، اروپایی‌ها راهکارهای مختلفی برای ادامه مبادلات تجاری با ایران را همچون «اعمال مقرارت مسدود کننده» و «فعال کردن بانک سرمایه‌گذاری اروپا (EIB) در ایران» مطرح کردند که هیچکدام عملیاتی نشد.
سرانجام اوایل مهر سال گذشته، طرف اروپایی در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل متحد در نیویورک در نشست با مسئولان کشورمان، اجرای سازوکار ویژه مالی اروپا و ایران (اینستکس) را برای حفظ منافع اقتصادی ایران در چارچوب برجام اعلام کردند که یک کانال مالی برای تسهیل پرداخت‌های مربوط به درآمد‌های نفتی و واردات ایران است.
با توجه به تقابل ایجاد شده میان آمریکا و اتحادیه اروپا بدلیل سیاست‌های یکجانبه‌گرایی تیم حاکم بر کاخ سفید، اینستکس نه فقط مسیری برای سهولت تجارت تهران با بروکسل قلمداد شده بلکه چشم‌اندازی برای استقلال اروپا از سلطه مالی دلار و آمریکاست.
ایران بارها تصریح کرده، اروپا باید در عمل نشان دهد که در برابر خروج آمریکا از برجام، تعهدات تعیین شده در توافق هسته‌ای را محقق می‌سازد اما در یکسال اخیر، رویکردی طرف مقابل چیزی جز وقت‌تلف کردن نبوده است.
با اولتیماتوم برجامی ایران به این رویکرد اروپا، شاهد واکنش‌های مختلفی از سوی سران قاره سبز بودیم که در این بین، اظهارات یک مقام دولت آلمان با زدن ساز ناکوک و تکرار بهانه‌های پیشین، این بار دلیل تحقق نیافتن کانال مالی بین ایران و اروپا را کوتاهی تهران در این زمینه اعلام کرد.
«ماریا ادبار» سخنگوی وزارت امور خارجه آلمان بخشی از مشکل تاخیر در آغاز به کار اینستکس را تحقق یک ساختار همانند در ایران اعلام کرده بود.
«اشتفان زایبرت» سخنگوی دولت آلمان نیز در نشستی خبری اعلام کرد که اجرایی شدن ایجاد کانال مالی میان ایران و اروپا طولانی‌تر از پیش‌بینی‌ها است.
وی گفته بود، همراه با شرکا در تلاشیم تا تجارت قانونی با ایران را بویژه از طریق ایجاد یک کانال مالی ممکن سازیم اما سازوکار ایجاد شده به دلیل پیچیدگی مشکل موجود و انتظارات طرف ایرانی هنوز تحقق نیافته است.
«اینستکس احتیاج به یک ساختار همانند در ایران دارد که باید از طرف آنها محقق شود. هر دو این ساختارها باید در زمینه مبارزه با پولشویی و تأمین مالی تروریسم، استانداردهای بین‌المللی را تضمین کنند.»
این بهانه در حالی از سوی طرف اروپایی مطرح شد که طبق برجام، اروپا متعهد و موظف به تضمین منافع اقتصادی حاصل از توافق هسته‌ای است؛ بنابراین هر اقدامی که ایران بر اساس اینستکس انجام می‌دهد، کمک به بروکسل است تا تعهداتش را بر طبق برجام انجام دهد.
در واقع طبق توافق انجام شده در برجام، طرف ایرانی موظف و متعهد به اقدام دیگری نیست، بنابراین نمی‌توان طرف ایرانی را برای اجرا نکردن تعهدات طرف دیگر سرزنش کرد.
** واکنش ایران به ادعای جدید اروپا
تکرار بهانه طرف غربی، با واکنش مدیرعامل سازوکار ویژه تجارت و تامین مالی ایران و اروپا (ساتما) همراه شد که در بانک مرکزی استقرار دارد.
«علی اصغر نوری» روز شنبه ۲۱ اردیبهشت ماه به ایرنا گفت: شرکت قرینه اینستکس در ایران را راه اندازی کرده‌ایم و اکنون توپ در زمین اروپاست که این سازوکار را اجرایی کند.
وی تصریح کرد، برای کمک به طرف اروپایی، اقدام به تاسیس شرکت «سهامی خاص سازوکار ویژه تجارت و تامین مالی ایران و اروپا(ساتما)» کردیم که قرینه اینستکس اروپاست و اگر همین امروز، اروپا حاضر باشد، هیچ مشکلی برای انجام فرایندهایی که باید در ایران صورت بگیرد، نداریم.
وی درباره بهانه «انجام استانداردهای بین‌المللی درخصوص پولشویی و تامین مالی تروریسم» نیز اعلام کرد که قوانین مربوطه این موضوع نیز اکنون نیز در سیستم بانکی اجرایی شده و قوانین مکمل نیز در فرایند خود در حال انجام است.
** درخواست فرصت ۱۲۰ روزه برای تکرار وقت‌کشی
اتحادیه اروپا در حالیکه در نخستین واکنش به اولتیماتوم ۶۰ روزه ایران، در بیانیه‌ای اعلام کرد که آن را به رسمیت نمی‌شناسد، اما به یکباره فاز جدید دیگری برای وقت‌کشی را رقم زد و درخواست کرد که این ضرب‌الاجل به ۱۲۰ روز افزایش یابد.
«ناتالی توچی» مشاور «فدریکا موگرینی» مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا به رادیو سی بی اس گفته بود: اروپا مانند آمریکا اهداف پنهانی ندارد و حداقل ۱۲۰ روز زمان نیاز است تا بتواند حسن نیتش درباره پایبندی به تعهدات برجام را به ایران نشان دهد.
هرچند که «محمدجواد ظریف» وزیر امور خارجه کشورمان در واکنش به بیانیه اتحادیه اروپا به صراحت اعلام کرد: اروپا به جای درخواست از ایران برای پایبندی یکجانبه به یک توافق چندجانبه، باید به تعهداتش از جمله عادی سازی روابط اقتصادی با ایران عمل کند.
وی تاکید کرد: نخستین کاری که اروپایی‌ها می‌توانند انجام دهند این است که مکانیسم مالی موسوم به اینستکس را که به ایران اجازه می‌دهد بدون تاثیرپذیری از تحریم‌های امریکا، مکانیسم مالی خود را در روابط تجاری با اروپا داشته باشد، راه‌اندازی و اجرایی کنند.
با توجه به جدیت ایران در برابر لفاظی‌های طرف غربی درباره مهلت ۶۰ روزه و گام‌های متقابل تهران طبق توافق هسته‌ای، اندیشکده شورای روابط خارجی اتحادیه اروپا، به گذر سیاست برجامی ایران از «صبر راهبردی» به «اقدام راهبردی» اشاره و به سران این قاره هشدار داد، به اولتیماتوم برجامی ایران توجه جدی داشته باشند.
این اندیشکده تصریح کرد، اقدام برجامی جدید ایران تلاشی برای حفظ آن است و نه پایان دادن به این قرارداد بزرگ بین المللی؛ ایران برای دوره ای «صبر راهبردی» پیشه کرد و به قدر کافی در انتظار عمل مشخصی از سوی اروپاییان برای حفظ برجام باقی ماند اما با انفعال سیاسی اروپا، ایران، کاهش تعهدات برجامی خود را به عنوان بخشی از «اقدام راهبردی» جدید خود به نمایش گذاشت.
«تهران تصمیم خود را یک پاسخ منطقی به اراده سیاسی ناکارآمد و ضعیف اروپا می‌داند اما اتحادیه اروپا و سه کشور عضو توافق برجام، جواب مشخصی به اولتیماتوم تهران نداده فقط به توصیه‌ها و ابراز نظرهای کلی سیاسی اکتفاء و ایران را به خویشتنداری بیشتر دعوت کردند.»
این اندیشکده در ادامه تصریح کرده که «حفظ کرامت(maintaining dignity) ایران در تعاملات سیاست خارجی و فشار اقتصادی سنگینی که ایران با مواجه است، یک سلسله از اقدامات فوری و جدی از سوی اتحادیه را ضروری ساخته است.»
«طبق برجام، اروپا متعهد به ارائه مزایای اقتصادی قابل توجهی در روابط با ایران است، بنابراین باید به سرعت گسترش روابط تجاری و اقتصادی با تهران را در دستور کار قرار دهد.»
با توجه به انفعال سیاسی اروپا در اجرای تعهدات، این اندیشکده نیز بر تسریع اجرای سازوکار مالی بین دو طرف تاکید کرده است: «یکی از اهداف واقع بینانه و دقیقی که اروپا و ایران می‌توانند آن را در اولویت سیاست‌های خود قرار دهند، عینیت بخشی به سیاست‌های مالی و تلاش برای حفظ کانال تجاری میان دو طرف است.»
** آیا اروپا دست از وقت‌کشی بر می‌دارد؟
پافشاری ایران بر ضرورت تسریع در اقدام راهبردی اتحادیه اروپا و دیگر اعضای برجام، سبب شد تا «فدریکا موگرینی» مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا روز ۲۳ اردیبهشت ماه در حاشیه نشست وزیران امور خارجه این اتحادیه در بروکسل با تاکید بر پایبندی اروپا به اجرای کامل برجام، ابراز امیدواری کند نخستین تراکنش اینستکس در چند هفته آینده انجام شود.
وی خاطرنشان کرد: در نشست با حضور وزیران خارجه انگلیس، آلمان و فرانسه به عنوان طرف‌های اروپایی برجام درباره راهکارهای عملیاتی کردن اینستکس و انجام نخستین تراکنش در چند هفته آینده رایزنی کرده است.
روز گذشته نیز رئیس کل بانک مرکزی در یادداشت اینستاگرامی، از جملات تکراری اروپاییان برای راه‌اندازی اینستکس انتقاد و تصریح کرد: ساده‌ترین کار برای عملیاتی کردن فعالیت سازوکارهای اینستکس و «ساتما»، برداشت نفت از سوی شرکت‌ها و نهادهای اروپایی یا اعطای یک خط اعتباری به صادرکنندگان اروپایی برای شروع صادرات به ایران است.
به گفته «عبدالناصر همتی»، اروپایی‌ها اگر نگران واکنش آمریکا در مورد نوع کالاهای صادراتی به ایران هستند، می‌توانند توانایی خود را با صدور کالاهای اساسی و دارو تست کنند. حال می توان گفت توپ در زمین اروپاست!
با توجه به اینکه نشست روز گذشته وزیران خارجه اتحادیه اروپا، نخستین جلسه وزیران این اتحادیه بعد از هشدار برجامی ایران بود؛ اکنون نگاه‌ها به این سمت است که آیا طرف‌های اروپایی توافق هسته‌ای، دست از وقت‌کشی و بهانه‌تراشی برمی‌دارند و بخشی از مسیر اجرای تعهدات برجامی خود را تسریع می‌بخشند؟
- منبع خبر : ایرنا
