به گزارش صبح اقتصاد «زمانی ما در خاورمیانه حرفی برای گفتن داشتیم اما در حال حاضر با این وضعیت ارز و بازار داریم این بازی را به کشورهای دیگر می‌بازیم. مثلا امارات و سایر کشورهای خاورمیانه را ببینید که برای هنرشان چه کار می‌کنند و چطور هنرمندانشان را معرفی می‌کنند. ما چه کار کردیم؟»
جملات بالا بخشی از اظهارات هنگامه معمری، مدیر گالری هما است که در گفت‌وگو با خبرنگار بخش تجسمی ایسنا مطرح کرد.
گالری‌ها در همه جای دنیا یکی از مراکز هنری مهمی محسوب می‌شوند که علاوه بر اشتغال‌زایی رونق قابل توجهی نیز به اقتصاد هنر می‌بخشند. از طرفی هنرمند و گالری‌دار دو بازیگر مهم در عرصه فرهنگی ـ هنری محسوب می‌شوند؛ چراکه این دو در کنار یکدیگر بازار را می‌سازند و به عبارتی با یکدیگر رابطه متقابل دارند. در کشور ما اما این رابطه دوسویه مدتی است که به دلایل مختلفی از جمله مشکلات پیش آمده برای گالری‌دارها خدشه‌دار شده است. در همین راستا با چند مدیر گالری به گفت‌وگو نشستیم تا مشکلاتشان را بررسی کنیم. این بار نیز مدیر گالری هما درباره موضوعات مختلفی از جمله مهم‌ترین مشکل پیش‌رویش به‌عنوان یک مدیر گالری صحبت کرد که در ادامه گفت‌وگوی ایسنا با او را می‌خوانید.
اگر انحصار نباشد، حتما به مشکل برخواهیم خورد
مدیر گالری هما درباره اینکه آیا انحصار در برگزاری نمایشگاه برای یک عده از هنرمندانی که آثارشان فروش خوبی دارند، سیاست درستی است یا خیر؟ اظهار کرد: «ما این انحصار را دنبال می‌کنیم اما نه لزوما با هنرمندی که فروش خوبی دارد. ما در گالری هما همیشه از طریق نمایشگاه منتخب نسل نو از تمام ایران استعدادیابی می‌کنیم، هنرمندان را شناسایی می‌کنیم و برای اینکه وارد کار حرفه‌ای شوند، کمکشان می‌کنیم. شما اگر این مدت بیست سالهای که ما فعالیت داشتیم را بررسی کنید، متوجه می‌شوید تمام هنرمندانی که با آنها کار کردیم افرادی بودند که برای اولین بار با ما نمایشگاه داشتند.»
معمری ادامه داد: «این هنرمندان طی پروسه‌ای که قطعا، هم استعداد خودشان شامل آن بوده و هم حمایت گالری، توانستند شکوفا شوند و قیمتشان تغییر کند. به هر حال جریانی است که گالری و هنرمند در کنار یکدیگر می‌سازند و اگر قرار باشد زحمتی که گالری برای یک هنرمند می‌کشد، انحصار خودش نباشد و بهره‌برداری‌اش را افراد دیگری بکنند، واقعا فایده ندارد. چون در سالهای اولی که گالری با یک هنرمند کار می‌کند درواقع سرمایه‌گذاری می‌کند و وقتی قیمت هنرمند بالا می‌رود، آن زمان هست که گالری‌دار بهره‌برداری می‌کند.»
این مدیر گالری با اشاره به لزوم وجود این انحصار خاطرنشان کرد: «اگر قرار باشد این انحصار وجود نداشته باشد، چرخه معیوب می‌شود و دیگر فایده‌ای ندارد. ما یک جایی برای هنرمندان جوان هزینه می‌کنیم و یک جای دیگر از هنرمندی که قبلا برایش هزینه کردیم، بهره برداری می‌کنیم. این روند باید درست انجام شود. اگر انحصار نباشد، حتما به مشکل بر خواهیم خورد.»
آیا آثار هنری صرفا باید از طریق گالری‌ها خرید و فروش شوند؟
معمری در ادامه به گالری‌ها به‌عنوان تنها مجرای اقتصادی هنر اشاره کرد و اظهار کرد: «خیلی پیش می‌آید که هنرمندی وقتی شناس می‌شود، تقاضا برای اینکه از خود هنرمند خرید کنند، شکل می‌گیرد. در ظاهر اشکالی ندارد. ممکن است با خودشان بگویند ما درصد گالری را پرداخت نمی‌کنیم و می‌رویم ارزان‌تر از خود هنرمند خریداری می‌کنیم. منتها اینجا چند اشکال بوجود می‌آید.»
وی همچنین ادامه داد: «وقتی کاری را از گالری خریداری می‌کنید، سرتیفیکیت می‌شود و گالری مسئولیتی نسبت به آن برعهده می‌گیرد. مثلا خریدار می‌تواند بعدا کار را عوض کند و یا دوباره بفروشد. به هرحال یک خدمات پس از فروشی برای خریدار ایجاد می‌شود ضمن اینکه گالری آن کار را تأیید می‌کند. ساده‌ترین قسمتش این است که وقتی هنرمندی بخواهد کارش را در آتلیه به قیمت کمتری به خریدار بفروشد، عملا قیمت خودش را پایین می‌آورد.»
این مدیر گالری ضمن اشاره به این نکته که امروزه دسترسی به خود آرتیست کار راحتی است، اظهار کرد: «خیلی برای ما پیش می‌آید که روی هنرمندی کار می‌کنیم و وقتی که کارش را روی صفحه اینستاگرام می‌گذاریم، یک عده از خریداران زنگ می‌زنند و می‌خواهند از خود هنرمند کار را بخرند. خیلی از هنرمندان در حال حاضر برای خودشان کار می‌کنند اما زمانی تقاضا برای آثارشان زیاد می‌شود که یک گالری بر روی آنها کار می‌کند. هرچه این گالری جدی‌تر و شناخته شده‌تر باشد، تقاضا بیشتر می‌شود. پس اینطور نیست که برای آثار هر هنرمندی تقاضا وجود داشته باشد. مسئله فقط کار هنری نیست بلکه گالری‌ای که دارد به او توجه می‌کند نیز از اهمیت برخوردار است.»
گالری‌دار در نهایت چقدر باید دریافت کند؟
معمری در ادامه و در پاسخ به این سوال که آیا سهم گالری از مبلغ فروش اثر هنری با توجه به خدماتی که ارائه می‌کند، رقم منصفانه ای است یا خیر؟ این چنین ابراز عقیده کرد: «در ایران گالری‌ها ۳۰ تا ۴۰ درصد دریافت می‌کنند و گاهی من دیده‌ام که حتی بیشتر نیز می‌گیرند. در خارج از ایران اما گاهی اوقات گالری ۶۰ درصد دریافت می‌کند و فقط ۴۰ درصد از فروش کار به هنرمند تعلق می‌گیرد.»
وی ادامه داد: «این مبلغ خیلی به کاری که گالری برای هنرمند انجام می‌دهد و وضعیتی که آن هنرمند دارد، بستگی دارد. این‌ها واقعا متغیر هستند و چیزی نیست که من به شما بگویم مناسب است یا خیر. امکان دارد در مواقعی حتی ۱۰ درصد هم برای گالری زیاد باشد و در مواقعی ممکن است ۵۰ درصد کم باشد. بنابراین منصفانه بودن این عدد را باید باتوجه به کاری که یک گالری برای هنرمند انجام می‌دهد، سنجید.»
مدیر گالری هما ضمن اشاره به ضرورت وجود یک مدیر هنری برای گالری‌دارهایی که شناخت هنری کافی ندارند، ادامه داد: «گالری‌هایی که موسس آنها شناخت هنری ندارند، باید مدیر هنری داشته باشند و مجوز به اسم صاحب امتیاز و مدیر صادر می‌شود و وجود این فرد ضروری است. فکر نمی‌کنم گالری‌دارها به توصیه‌های مدیر هنری‌شان توجهی نکنند.
اقتصاد هنر؛ باری بر دوش بخش خصوصی
معمری ناهماهنگی بین ارگان‌ها را مهم‌ترین مشکل کنونی گالری‌دارها خواند و اظهار کرد: «ما در حال حاضر در قسمت نمایش و فروش مشکلی نداریم. مشکل ما آن قسمتی است که به سازمان‌های بیرونی ارجاع پیدا می‌کند. برای مثال شهرداری یکی از ارگان‌هایی است که برای خیلی از گالری‌دارها مشکل ایجاد کرده است.»
مدیر گالری هما ادامه داد: «۹۰ درصد یا شاید بیشتر گالری‌ها در فضای مسکونی کار می‌کنند؛برای مثال وقتی یک گالری می‌خواهد شروع به کار کند، اماکن به مدیر می‌گوید که گالری نباید حمام داشته باشد و خب گالری‌دار هم آن فضا را از بین می‌برد. بعد روز بعدش شهرداری می‌آید و می‌گوید شما چرا آن فضای حمام را از بین بردید؟ شما دست بردید و باید جریمه شوید. این یک عدم هماهنگی بین ارگان‌هاست که برای همه‌ی گالری‌دارها مشکل ایجاد می‌کند.»
معمری در ادامه به یکی دیگر از مشکلاتش اشاره کرد و گفت: «مثلا ما درباره گمرک هم برای خارج کردن آثار هنری مشکل داریم. مسئله این است که ما قبلا آثار را به شرکتی می‌دادیم که به هر مقصدی خارج کند اما الان آدمی که در گمرک بوده و برای ارشاد بوده را برداشتند و ما باید از ارشاد نامه بگیریم که این روند خارج کردن آثار را کُند می‌کند. مشکل دیگر وارد کردن ارز است. الان اگر بخواهیم کاری را به یک خریدار خارجی بفروشیم، با توجه به اینکه در حال حاضر بیشتر گالری‌ها باتوجه به تحریم حساب خارج از کشور ندارند، برای گرفتن پول خیلی مشکل داریم.»
مدیر گالری هما در پاسخ به این پرسش که روش مرسوم انتقال پول درحال حاضر به چه صورت است؟ پاسخ داد: «هر کسی شیوه‌های دورزدنی پیدا می‌کند. مثلا خیلی از همکاران من با ارزهای دیجیتال مبادله می‌کنند. به هر حال راه‌حل‌های مختلفی پیدا شده که خیلی اصولی نیست و باید در این زمینه کمک شود.»
معمری همچنین سپس به وضعیت نابه‌سامان بازار و انتقال ارز اشاره کرد و گفت: «زمانی ما در خاورمیانه حرفی برای زدن داشتیم اما درحال حاضر با این وضعیت ارز و بازار داریم این بازی را به کشورهای دیگر می‌بازیم. مثلا امارات و سایر کشورهای خاورمیانه را ببینید که برای هنرشان چه کار می‌کنند و چطور هنرمندانشان را معرفی می‌کنند. ما چه کار کردیم؟»
وی ادامه داد: «بار اقتصادی هنر را بخش خصوصی به دوش کشیده و من به جرأت می توانم بگویم که هیچ وقت دولت کمکی در زمینه اقتصاد نکرده و گالری‌ها و بخش خصوصی خودشان این بار را به دوش کشیده‌اند. گالری‌ها علاوه بر اینکه اشتغال ایجاد کرده‌اند، برای کشور ارزآوری نیز داشته‌اند اما همیشه بار اقتصادی هنر را نیز به دوش کشیده‌اند. شهرداری در همه جای دنیا گالری‌ها را مراکز فرهنگی‌ای می‌دانند که فضای تنفس شهری هستند اما در کشور ما شهرداری هر روز می‌آید و مسئله جدیدی ایجاد می‌کند.»
