به گفته کارشناسان هواشناسی در پنج ماه ابتدایی امسال، ۴۰ روز گستره دمایی بیش از ۴۰ درجه در اکثر شهرهای گلستان اتفاق افتاده، موضوعی که بیانگر اوج خشکسالی در استان است.

کاهش شدید نزولات آسمانی، افزایش دما و کاهش مطلق رطوبت هوا جنگل‌های گلستان را آبستن آتش‌سوزی گسترده کرده است.

پایین آمدن رطوبت کف جنگل، افزایش گونه‌های علفی خشک شده پای درختان و درختچه‌های جنگلی و دپوی حجم کثیری از سرشاخه‌های شکسته و خشک شده زمینه بروز حریق گسترده را فراهم کرده که به عنوان نمونه می‌توان به آتش‌سوزی در منطقه سرخداری قزقلعه در توسکستان و حریق در منطقه مغزی جهان نما کردکوی اشاره کرد.

در آخرین فقره آتش سوزی، حریق در منطقه حفاظت شده جهان نما سبب خسارت به بیش از ۱۵۰ هکتار از عرصه‌های جنگلی واقع در جنگل‌های هیرکانی شد؛ این آتش سوزی پس از دو روز تلاش بیش از ۲۰۰ نفر از نیروهای امدادی، محیط زیست، منابع طبیعی، سپاه، یگان حفاظت نیروی انتظامی و هلال احمر به ثمر نشست و مانع سرایت آتش به سایر نقاط جنگلی استان شد.

هرچند مدیران و متولیان حوزه صیانت از منابع طبیعی و محیط زیست استان بارها وعده استقرار موقت یا دائم بالگرد اطفای حریق در فرودگاه گرگان یا فرودگاه ساری را داده بودند اما دوباره این وعده عملی نشد و این بار هم بالگرد پیش‌بینی شده برای اطفای حریق به سبب مسائل فنی قادر به پرواز نبود و به اجبار بالگردی از تهران عازم مناطق جنگلی استان شد.

استمرار خشکسالی، تغییرات اقلیم و کاهش بارندگی ضرورت صیانت بیش از پیش بانک‌های ژنتیک در حوزه فلور و دیگر رویدنی ها را در جنگل‌های هیرکانی دو چندان کرده است.

ضرورت ایجاد برج‌های دیده بانی

یکی از کارشناسان منابع طبیعی در این خصوص گفت: جنگل‌های گلستان از منظر توپوگرافی و شکل زمین غالباً در مناطق پرشیب و صخره‌ای واقع شده و برای مهار حریق‌های احتمالی در این عرصه‌ها حتماً نیاز به بالگرد است.

قاسم آذریان بیان کرد: انتقال و جابجایی ادوات اطفای حریق مانند فلکسی بک، شن کش، تبر، دره و مانند آن در این مناطق انرژی زیادی از نیروهای امدادی می‌گیرد و در نتیجه سبب طولانی شدن عملیات اطفای حریق خواهد شد.

برای مهار حریق در جنگل‌های گلستان به دلیل شکل توپوگرافی منطقه نیاز به بالگرد است
آذریان اضافه کرد: از جمله مسائلی که در مهار آتش سوزی‌های جنگلی بسیار تاثیرگذار است پیشگامی و سرعت عمل در اعلان اولیه حریق است به نحوی که هر اندازه بازه زمانی مشاهده و اعلام حریق کوتاه‌تر باشد عملیات اجرایی برای مهار آتش اثربخش‌تر و گستره حریق محدودتر خواهد شد.

به گفته وی در علم جنگلداری پس از شناسایی کانون‌های پر ریسک حریق در جنگل، دیده‌بان های مشخصی تعیین می‌شوند.

آذریان ادامه داد: استقرار برج‌های دیده بانی در مناطق مشرف به جنگل‌های هیرکانی یکی از کاستی‌ها و کمبودهای مشهود در عرصه‌های جنگلی گلستان است که در صورت استقرار و پیش‌بینی این برج‌ها مساحت کمتری از جنگل‌های گلستان از حریق خسارت خواهند دید.

وی بیان کرد: با وجود اینکه تعدادی دوربین و سنسورهای حرارتی در استان پیش‌بینی شده اما شعاع پوششی این دوربین‌ها بسیار اندک است و غالباً جنگل‌های واقع در رویشگاه‌های متمرکز گونه‌های با ارزش همچون سرخدار، زربین و شمشاد را در بر نمی‌گیرد.

آذریان تاکید کرد: برای حفاظت از جنگل‌های هیرکانی به عنوان فسیل‌های چند میلیون سال باید سرمایه‌گذاری بیشتری انجام شود تا بتوانیم حداقل بخشی از این میراث طبیعی جهانی را به نسل‌های آینده منتقل کنیم.

حمایت از روستانشینان حاشیه جنگل‌ها

محمدحسن دیلم یکی از روستانشینان دهنه محمدآباد به خبرنگار مهر گفت: ما در این منطقه رویشگاه‌های بی نظیری از درختان زربین داریم اما نیروهای حفاظتی و قرقبان پاسخگوی نیاز این جنگل‌ها نیست.

وی بیان کرد: به سبب برخی از مشکلات اقتصادی در کنار افزایش قیمت ذغال و هیزم برخی از افراد سودجو هم به صورت تعمدی به قطع یا آتش زدن جنگل اقدام می‌کنند تا از این مسیر کسب درآمد کنند.

دیلم اضافه کرد: باید از روستانشینان حاشیه جنگل‌ها حمایت بیشتری شده و با ایجاد شغل پایدار و همسو با طبیعت همانند حمایت از صنایع دستی و توسعه گردشگری منابع درآمدی پایدار برای آنها ایجاد کرد تا سراغ تخریب جنگل نروند.

به عقیده وی از دیگر دلایل ایجاد بروز حریق در جنگل نقش شکارچیان غیرمجاز است.

آذریان توضیح داد: در برخی از ماه‌های سال مانند شهریور و مهرماه که فصل گاو بانگی و جفت گیری مرال ها است برخی از شکارچیان متخلف با هدف خالی کردن زیستگاه‌های منطقه از ماموران محیط زیست و منابع طبیعی، در مناطق صعب العبور مبادرت به ایجاد حریق کرده تا توان نیروها به مقوله مهار آتش متمرکز شود و آنها به راحتی به شکار جانوران بپردازند.

مشارکت اهالی منطقه نیاز است

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان گلستان  گفت: در حال حاضر ۵۵۰ نیروی حفاظتی از جنگل‌های استان مراقبت و صیانت می‌کنند.

عبدالرحیم لطفی با بیان اینکه وقوع حریق در جنگل‌ها امری بدیهی است، افزود: ما هم تلاش می‌کنیم با استفاده از سنسورهای حرارتی و دوربین و با پیش بینی آتش بان و دیده بان اجازه گسترده شدن حریق‌های احتمالی را ندهیم.

وی با اشاره به رشد میزان حریق در سال جاری نسبت به مدت مشابه سال قبل ادامه داد: از جمله برنامه‌های منابع طبیعی استان افزایش میزان گشت‌ها و رصد رویشگاه‌ها و جنگل‌های استان بوده که با شدت و قوت در حال انجام است.

لطفی اضافه کرد: بهره‌گیری از توان بومیان و جوامع ذی نفع حاشیه جنگل‌ها از دیگر رویکردهای منابع طبیعی بوده که در این زمینه دوره‌های آموزشی و توانمندسازی بومیان برای مهار حریق برگزار شده و بومیان در چندین روستا آموزش‌های لازم را دیدند.

وی متذکر شد: مشارکت اهالی منطقه محلی در مهار حریق نقش اصلی را در کاهش خسارت‌ها ایفا می‌کند یعنی هر چه قدر بتوانیم مردم را با خود همراه کنیم اثرات و زیان حریق کمتر می‌شود.

لطفی با بیان اینکه انواع دمنده، فلاش بک، ماشین‌های آتش نشانی کوچک و بزرگ داریم و از تجهیزات فردی مانند آتش کوب و سایر ادوات هم استفاده می‌کنیم، اضافه کرد: قطعاً باید تجهیزات بیشتری هم وارد کنیم اما فعلاً در زمینه تجهیزات فردی و موتوری و زمینی کمبود مشهودی نداریم.

 از مجموع ۴۵۲ هزار هکتار از جنگل‌های گلستان حدود ۳۷۰ هزار هکتار در سال ۹۸ به عنوان میراث طبیعی جهان به ثبت رسیده است. گستره جنگل‌های استان از نوکنده در غرب تا گلیداغ در شرق ۲۶۰ کیلومتر طول دارد لذا برای حفظ این ذخایر طبیعی تلاش و همت بیشتری لازم است.