در میان نگاه‌های مبهوت ناظران بین‌المللی، اقلیم کردستان پس از چندماه کشمکش، فشارهای بین‌المللی و اختلافات داخلی همه‌پرسی استقلال خود را دوشنبه، ۲۵ سپتامبر برگزار کرد. در میان نگاه‌های مبهوت ناظران بین‌المللی، اقلیم کردستان پس از چندماه کشمکش، فشارهای بین‌المللی و اختلافات داخلی همه‌پرسی استقلال خود را دوشنبه، ۲۵ سپتامبر برگزار کرد. جالب این است […]
در میان نگاه‌های مبهوت ناظران بین‌المللی، اقلیم کردستان پس از چندماه کشمکش، فشارهای بین‌المللی و اختلافات داخلی همه‌پرسی استقلال خود را دوشنبه، ۲۵ سپتامبر برگزار کرد.
در میان نگاه‌های مبهوت ناظران بین‌المللی، اقلیم کردستان پس از چندماه کشمکش، فشارهای بین‌المللی و اختلافات داخلی همه‌پرسی استقلال خود را دوشنبه، ۲۵ سپتامبر برگزار کرد. جالب این است که پیش از برگزاری همه‌پرسی، اکثر مقامات غربی علیه آن موضع گرفتند و تنها اسرائیل حامی برگزاری رفراندوم بود، اما نمایندگان کشورهای غربی در اقلیم کردستان حضور یافتند و نتایج آن را مورد تایید قرار دادند.
شواهد نشان می‌دهد سران اقلیم کردستان از حدود چندماه پیش با برنامه‌ای حساب‌شده برگزاری این همه‌پرسی را از خواسته احزاب کردی به یک مطالبه جدی تبدیل کردند، به‌طوری که با نزدیک شدن به موعد همه‌پرسی هیچ‌یک از ساکنان اقلیم کردستان به خود اجازه نمی‌داد با آن مخالفت کند.
ارزیابی میدانی نشان می‌دهد مسعود بارزانی، رئیس اقلیم کردستان که از نظر اقتصادی تحت فشار قرار دارد با برگزاری این همه‌پرسی به ابزار فشاری علیه بغداد دست پیدا کرده است که در روزهای آینده اثرات آن مشخص‌تر خواهد شد. هرچند گروه کوچکی از گروه‌های کردی برای مقابله با اقدامات نظامی احتمالی تجهیز شده‌اند اما شواهد حاکی است اقلیم کردستان آمادگی جنگ طولانی را ندارد؛ اما پاشنه آشیل دولت او، تحریم اقتصادی است که به دلیل شرایط جغرافیایی مهم‌ترین عامل فشار علیه بارزانی خواهد بود.
صف‌آرایی نظامی ترکیه علیه کردستان
ترکیه، اصلی‌ترین بازیگر مخالف همه‌پرسی استقلال، در مرزهای مشترک خود با اقلیم کردستان نیروی نظامی مستقر کرده است. البته آنکارا رابطه تجاری خوبی (تقریبا ۱۲ میلیارد دلار) با اقلیم کردستان دارد و در صورت تحریم یا اقدام نظامی بازار خود را از دست می‌دهد. حتی احزاب اپوزیسیون ترکیه هم مخالف اعمال گزینه نظامی علیه اقلیم کردستان هستند؛ پسر اردوغان و یکی از وزرای دولت او دلال‌های خرید نفت کرکوک شناخته می‌شوند.
برگزاری همه‌پرسی در موعد مقرر
برای واکاوی سناریوهای پس از همه‌پرسی با «محمدعلی دستمالی»، کارشناس مسائل سیاسی ترکیه به گفت‌وگو نشستیم. این کارشناس مسائل منطقه می‌گوید: «برگزاری همه‌پرسی در روز دوشنبه برای کردهای عراقی یک پیروزی تلقی می‌شود؛ چراکه آنها با مشکلات زیادی دست و پنجه نرم کردند، موانع زیادی از سوی کشور عراق و سایر کشورهای همسایه ایجاد شد، فشارهای بین‌المللی زیادی نیز بر آنها تحمیل شد اما اقلیم کردستان توانست همه پرسی را در روز مقرر برگزار کند.» وی افزود: «به‌طور حتم کردها پس از برگزاری این همه‌پرسی حاضر نخواهند شد که رابطه اقلیم کردستان با بغداد مشابه ۱۴ سال گذشته باقی بماند؛ اما صرف برگزاری همه‌پرسی هم به معنای این نیست که در کوتاه‌مدت می‌توانند دولت کردی مستقل را تشکیل دهند، کردهای عراقی برای تحقق رویای خود راهی سخت و طولانی در پیش دارند.»
احتمال وقوع بحران‌های منطقه‌ای
این کارشناس خاورمیانه با بیان اینکه کشورهای منطقه‌ای در چنین شرایطی باید با واقعیت رخ داده واقع‌بینانه برخورد کنند، اظهار داشت: «بازیگران سیاسی منطقه‌ای باید مراقب باشند که در عراق بحران شکل نگیرد. به‌طور حتم اقلیم کردستان در عرصه داخلی مشکلاتی را تجربه خواهد کرد و سران اربیل باید در حوزه داخلی مراقبت کنند که درگیری‌های اجتماعی تشدید نشود.
این مشکلات داخلی می‌تواند به درگیری نیروهای پیشمرگه و حشدالشعبی هم بینجامد و ضرورت دارد دولت‌های منطقه‌ای و بغداد برای پیشگیری و مدیریت آن اقدام کنند.»
طبل توخالی ترکیه
وی درباره درگیری نظامی احتمالی اظهار داشت: «گرچه شخصیت رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه به‌گونه‌ای است که احتمال اقدام نظامی وجود دارد، درگیری نظامی به نفع آنکارا نیست، حتی تحریم‌های طولانی‌مدت اقلیم کردستان هم به نفع ترکیه نیست، چراکه آنکارا رابطه تجاری خوبی با این منطقه دارد و از دست دادن بازار اقلیم برای دولت اردوغان خوشایند نیست، البته این احتمال وجود دارد که مخالفانی چون ترکیه با تحریم کوتاه‌مدت کردستان بخواهند مخالفت خود را با تصمیم کردهای عراق نشان دهند.»
دستمالی پیش‌بینی کرد که رابطه ایران با اقلیم کردستان به خاطر سابقه ۴۰ ساله‌ای که دارند، بهتر از گذشته خواهد بود. او تصریح کرد: «ایران رابطه‌ای دوستانه با کردهای اقلیم کردستان داشته و بهتر است پس از این نیز چنین سیاستی حفظ شود. البته مواضع اختلافی هم میان تهران و سران اقلیم کردستان وجود دارد که با مذاکره قابل حل خواهد بود.»
نقش موثر ایران در آینده عراق
وی افزود: «ایران کشوری قدرتمند است و می‌تواند تصمیم‌های خود را به کرسی بنشاند؛ در چند ماه اخیر که موضوع همه‌پرسی اقلیم کردستان عراق مطرح شد برخی تحلیل کردند که این همه‌پرسی باعث می‌شود در کشور ایران و ترکیه هم مواضع استقلال‌طلبانه کردها مطرح شود. در حالی که به نظر نمی‌رسد این همه‌پرسی تاثیر دومینویی بر سایر اقوام کشورهای همسایه داشته باشد؛ حتی تشکیل دولت مستقل کردی باعث نمی‌شود چنین اراده‌ای در میان اقوام کرد ایران به وجود آید، زیرا کردهای اهل تسنن ایرانی هم به‌رغم اینکه ممکن است نارضایتی‌هایی داشته باشند، اما به دنبال تجزیه‌طلبی ایران نیستند.»
این کارشناس مسائل منطقه‌ای در ادامه اذعان داشت: «با توجه به قدرت ایران در منطقه و رابطه نزدیکی که با بغداد و اربیل دارد، نقش موثری در سرنوشت آینده کردستان عراق خواهد داشت.» وی افزود: «به نظر می‌رسد اقلیم کردستان به دنبال اقدام‌های نظامی علیه بغداد نیست، هرچند گروه‌هایی از پیشمرگه‌ها را برای مقابله با عواقب احتمالی مسلح کرده است. با این حال در شرایط کنونی ایران می‌تواند میانجی خوبی باشد تا از راه مسالمت‌آمیز خواست طرفین محقق شود.»
پاشنه آشیل دولت بارزانی
این کارشناس مسائل منطقه در پاسخ به سوالی مبنی‌بر اینکه آیا فشارهای اقتصادی اقلیم کردستان عراق باعث خواهد شد که تصمیم کردها برای تشکیل دولت مستقل به بن‌بست کشیده شود، اظهار داشت: «البته اقلیم کردستان مشکلات اقتصادی فراوانی دارد و بخشی از آن هم به دلیل ساختار نامناسب اقتصادی این منطقه است؛ این ساختار نامناسب سبب شده که بسیاری از ساکنان کردستان عراق حقوق‌بگیر دولت باشند. فاصله گرفتن از بغداد موجب می‌شود که فشار اقتصادی بر سران دولت بارزانی تحمیل شود؛ از طرفی هم به دلیل کاهش قیمت نفت تمام دولت‌های منطقه‌ای با مشکل مواجه هستند. اما این شرایط باعث نمی‌شود که مردم کردستان عراق عقب‌نشینی کنند.» دستمالی خاطرنشان کرد: «کشورهای منطقه‌ای هم محتمل است به مرور با تصمیم این دولت کنار بیایند؛ حتی دولت‌های غربی به‌رغم همه مخالفت‌هایشان پیش از برگزاری همه‌پرسی، دوشنبه نمایندگانی را به منطقه اعزام کردند و جریان همه‌پرسی را مورد تایید قرار دادند. »
