به گزارش واحد گردشگری خبرگزاری صبح اقتصاد علی‌اصغر مونسان که به مناسبت هفته دولت بر عملکرد وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی مروری داشت، درباره وضعیت کنونی صنعت گردشگری توضیح داد: گردشگری تا قبل از کرونا روند به رشدی داشت، درآمد آن در سال ۲۰۱۹ به ۱۱.۷ میلیارد دلار رسیده بود که ۲.۸ درصد از سهم تولید ناخالص ملی را تشکیل می‌داد و تقریبا به متوسط سهم گردشگری در تولید ناخالص جهانی که عدد ۳.۲ درصد است، نزدیک شده بود.

سفر ۷۴ گردشگر خارجی به ایران در ۳ ماه اول امسال

او با یادآوری این که تعداد گردشگران خارجی در سال گذشته به هشت میلیون و ۷۰۰ هزار گردشگر خارجی رسیده بود و برپایه داده‌های سازمان جهانی جهانگردی، ایران رتبه دوم سریع‌ترین کشور در جذب گردشگر خارجی را بدست آورده بود، افزود: با شیوع کرونا گردشگری با افت شدیدی در دنیا مواجه شد که به تبع آن کشور ما را هم درگیر کرد. به طوری که در سه ماه نخست سال گذشته (۱۳۹۸) تعداد گردشگران خارجی دو میلیون و ۳۰۰ هزار نفر بود که سه ماه نخست امسال این عدد به ۷۴ نفر رسید؛ تقریبا به صفر نزدیک شد.

مونسان درباره بیکاری و درآمدهای از دست رفته گردشگری بر اثر شیوع ویروس کرونا و اقدامات حمایتی این وزارتخانه، گفت: برآورد خسارت‌ها تا مردادماه عددی بالغ بر ۱۲ هزار میلیارد تومان بود. تعداد بیکاران هم خیلی بیشتر از اعداد مورد اشاره است. برای حمایت از این بخش، ابتدای سال اقدام فوری با استفاده از بسته حمایتی دولت انجام شد که شامل امهال اقساط وام‌ها، فرصت سه ماهه در بازپرداخت مالیات، عوارض، قبوض انرژی و حق بیمه بود؛ یک مُسکن سریع برای کاهش فشارها. در مرحله دوم دولت ۵۰ هزار میلیارد تومان تسهیلات برای جبران خسارت همه بخش‌ها اختصاص داد که فرایند آن البته در ابتدا خیلی سخت بود. بعد از گزارشی که به رییس‌جمهور ارائه شد پرداخت این تسهیلات سرعت گرفت اما از ۱۲ هزار میلیارد تومان خسارتی که به صنعت گردشگری وارد شده تا کنون ۱۷۵ میلیارد تومان در قالب وام پرداخت شده است که آن هم منوط به حفظ اشتغال شده است و همین جذابیت وام را برای بخش‌های گردشگری کاهش داد.

وی بیان کرد: به شدت نگران این بخش هستم، چون امید داشتیم کرونا زودتر پایان یابد، اما هم‌چنان در حال تاختن در سراسر دنیا است و اگر رویه آن طولانی شود محافظت از این صنعت سخت‌تر می‌شود. در خردادماه با اجازه ستاد کرونا و چند تعطیلی تقویمی، حجم سفرها موجب جبران بخشی از خسارت‌ها شد و نفسی کشیدند، مثلا هتل‌ها خبر دادند که بخشی از چک‌های خرید عید را تسویه کرده‌اند.

سفرهای خارج از قاعده آمار کرونا را اوج داد

وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی که در برنامه گفت‌وگو ویژه خبری تلویزیون این توضیحات را می‌داد، در پاسخ به تذکر مجری درباره تاثیر سفرهای خردادماه در اوج‌گیری آمار ابتلا و مرگ کرونا و این پرسش که برنامه‌ریزی این وزارتخانه برای حمایت و حفاظت از صنعت گردشگری در وضع موجود چیست، گفت: یک بخشی از سفرها را مردم خارج از قاعده انجام می‌دهند و بخشی هم با تور انجام می‌شود که این بخش در هماهنگی کامل با وزارت بهداشت است. ما هرچه این وزارتخانه ابلاغ کرده را رعایت کرده‌ایم و از آن حمایت می‌کنیم، مثلا هتل با ۵۰ درصد ظرفیت مسافر می‌پذیرند و تا ۲۴ ساعت اتاقی که مسافر داشته را در اختیار مسافر دیگر قرار نمی‌دهند. خوشبختانه وزارت بهداشت هرگز هتل‌ها را تعطیل نکرد، بلکه پروتکل ابلاغ کرد.

وی اضافه کرد: آنچه سبب نگرانی شده حجم سفرهای خارج از قاعده بود که آسیب زد و سفرهایی که در حوزه کنترل این وزارتخانه است، آسیبی وارد نکرده، منظورم از اظهارات قبلی همین بود که بد منعکس شد. از مردم هم می‌خواهیم هر آنچه را وزارت بهداشت و ستاد کرونا می‌گویند، رعایت کنند.

مونسان با بیان این‌که گردشگری برخلاف دیگر مشاغل خیلی نمی‌تواند از فضای مجازی درآمدزایی داشته باشد؛ چرا که وابسته به فضای حقیقی است، افزود: اگرچه این مدت از فضای مجازی برای تبلیغ ایران بهره گرفته شد اما گردشگری باید در فضای حقیقی اتفاق افتد تا درآمد آن به بخش‌های خدماتی برسد. دبیرکل سازمان جهانی جهانگردی هم اخیر اعلام کرده‌اند که اکنون وقت هراس از سفر نیست و با رعایت پروتکل ها باید سفر کرد. ما هم منتظریم به محض این که وزارت بهداشت اجازه داد نخست گردشگری داخلی را برقرار کنیم و بعد از آن وارد بازارهای خارجی شویم.

ستاد کرونا اجازه گردشگری نداده

او درباره آغاز گردشگری در کشورهایی دیگر از جمله ترکیه، این نکته را متذکر شد که ترکیه مثال خوبی برای مقایسه با ایران نیست و در ادامه توضیح داد: گردشگری در نظام اقتصادی ترکیه اولویت یک یا دو است، اتفاقی که هرگز در ایران رخ نداده. ضمن اینکه گردشگری ایران سال گذشته با بحران‌های زیادی مواجه بود که از همه آن‌ها عبور کرد؛ سیل، تنش های منظقه‌ای، بنزین، شهادت سردار قاسم سلیمانی و ماجرای هواپیمای اوکراینی که هر یک به تنهایی می‌توانست گردشگری را صفر کند اما با تلاش معاونت گردشگری مدام بازارها را تغییر دادیم و اجازه ندادیم آمار پایین آید چه بسا که بالاتر هم رفت.

وی افزود: درحال حاضر کشورهای ترکیه و امارات، گردشگری را فعال کرده‌اند ولی ما هنوز این اجازه را نداریم، سلامتی در اولویت ما است و به محض این که وزارت بهداشت مهار و کنترل این ویروس را اعلام کند، ما هم آمادگی داریم گردشگری را فعال کنیم.

او در پاسخ به این انتقاد که گردشگری نتوانسته از فرصت حضور در نمایشگاه‌های بین‌المللی استفاده کند، گفت: ما در همه نمایشگاه های مهم دنیا حضور داریم. سال گذشته در ۱۵ نمایشگاه شرکت کردیم و برای ۲۰ نمایشگاه دیگر برنامه‌ریزی شده بود که با کرونا مواجه شدیم. حضور در این نمایشگاه‌ها اعتبار زیادی نیاز دارد که با تفاوت نرخ ارز، این حرف (منتقدان) درست است، ما هرچه در نمایشگاه‌ها بیشتر و پررنگ‌تر حاضر شویم، سهم بیشتری از گردشگری بدست می‌آوریم.

احداث منطقه آزاد گردشگری در ساحل مکران

مونسان درباره شناسایی و استفاده از مناطق و ظرفیت های بکر نیز گفت: از آنجا که بیشتر سفرها به مناطق شمالی کشور انجام می‌شود، تلاش شد روی معرفی سایر مناطق از جمله غرب کشور بیشتر متمرکز شویم. ساحل مکران (عمان) نیز یکی دیگر از این مناطق است که مورد تاکید مقام معظم رهبری بوده و برنامه خوبی برای آن تدوین و به سازمان برنامه و بودجه ارائه شده است. سواحل مکران بخش مهمی در گردشگری کشور است که طرح تبدیل آن به منطقه آزاد گردشگری به معاون اول رییس جمهور پیشنهاد شده است.

وی در تعریف منطقه آزاد گردشگری، بیان کرد: منظور ایجاد منطقه‌ای است که حمایت‌های ویژه از بخش گردشگری در آن خواهد شد. این پروژه باید به تایید دولت برسد و در مجلس مصوب شود.

 حادثه «سها رضانژاد» چگونه تکرار نخواهد شد؟

او درباره نظارت بر تورهای بدون ضابطه و جلوگیری از حوادثی مشابه آنچه برای  «سها رضانژاد» پیش آمد، اظهار کرد: این تورها غیرمجازند و در چرخه گردشگری قلمداد نمی‌شوند، آن‌هایی هم که در این تورها شرکت می‌کنند، از نظر ما مسافر هستند نه گردشگر. تورهای مجاز معمولا از طریق آژانس‌هایی که در سامانه وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی،  ثبت اطلاعات و تایید شده‌اند، اجرا می‌شوند که همه آن‌ها ضوابط را رعایت می‌کنند و اگر تخلف کنند با آن‌ها برخورد قانونی خواهد شد.

وی اضافه کرد: ما فقط می‌توانیم با تخلفات تورهای مجاز برخورد کنیم، حتی اگر هموطنی در سفر به خارج از کشور هنجارشکنی داشته باشد، ضابطان قضایی باید با وی برخورد کنند.

وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی در ادامه درباره وضعیت صنایع دستی گفت: این شاخه قابلیت اشغالزایی بالایی دارد، همین حالا در سامانه وزارتخانه، اطلاعاتِ ۴۸۰ هزار نفر شاغل صنایع دستی ثبت شده که ارزیابی ما این است به همین اندازه شاغل خارج از سامانه وجود دارد. ۷۰ درصد فعالان صنایع دستی را زنان تشکیل می‌دهند که تعداد زیادی از آن‌ها سرپرست خانواده هستند. وضعیت صنایع دستی تا قبل از کرونا خیلی خوب بود، حجم صادرات به حدود ۴۴۰ میلیون دلار رسیده بود و صنایع دستی به سبد خانوار راه یافته بود.

شرط برگزاری نمایشگاه صنایع دستی در شهریور

او درباره حمایت از صنایع دستی به ویژه در بخش بازاریابی، توضیح داد: حضور در نمایشگاه‌ها از جمله اقدامات حمایتی بود. هنرمندان صنایع دستی در هر نمایشگاهی که شرکت می‌کنند تقریبا همه محصولاتشان را می‌فروشند، در نتیجه تلاش کردیم صنایع دستی در نمایشگاه های مهم حضور داشته باشد. شهریورماه هر سال نمایشگاهی ملی برگزار می شد که محل خیلی خوبی برای فروش محصولات صنایع دستی بود، امیدواریم مجوز برپایی آن را برای شهریورماه امسال از وزارت بهداشت دریافت کنیم. البته برگزاری این نمایشگاه را ستاد کرونا باید تایید کند و حتما برای آن شیوه نامه نوشته می شود.

وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی در پاسخ به این پرسش که برای حمایت از صنایع دستی و گردشگری چه پیشنهادهایی به هیات دولت شده است، اظهار کرد: علاوه بر ارائه یکسری از پیشنهادها، مقایسه ای از حمایت های ۱۰ تا ۲۰ کشور به دولت ارائه شد که البته وضعیت درآمد دولت طوری نیست چنین حمایت هایی داشته باشد، علی القاعده باید از بخش گردشگری و صنایع دستی حمایت مستقیم می شد و حمایت های لحاظ شده با آنچه ما خواسته بودیم فاصله زیادی دارد. به هر حال با کاهش درآمدهای نفتی، محل اصلی تامین درآمد بخش مالیات است.

سومین بسته حمایتی کرونا در راه است

او اضافه کرد: البته بسته سوم حمایتی درحال بررسی با معاون اقتصادی رییس جمهور است که قول اولیه ای برای امهال مالیات داده اند. درخواست شده است مالیات های سال ۹۸ فعلا به تعویق افتد یا دست کم الان سراغ این مالیات ها نروند که به احتمال قوی موافقت کنند. یا درخواست شد اقساط وام ها تا یک سال به تعویق افتد.

فقط ۵ میلیون تومان خرج نگهداری تخت جمشید می‌شود

مونسان در بحث میراث فرهنگی درباره ضعف در محافظت و نگهداری آثار، اظهار کرد: حدود ۱۰۰ هزار سایت تاریخی شناخته شده، ۳۲ هزار اثر ثبت ملی شده و ۲۴ اثر جهانی در کشور وجود دارد که به طور مثال اگر برای ۱۰۰ هزار اثر شناسایی شده در سه شیفت نگهبان بگذاریم باید ۳۰۰ هزار نفر را استخدام کنیم که کار سختی است. یگان حفاظت درحال حاضر حدود ۲ هزار نیرو دارد که البته نیروی انتظامی و قوه قضاییه در کنار آن حمایت می کنند و قوانین محکمی وجود دارد.

وی اضافه کرد: کل بودجه میراث فرهنگی ۲۶۰ میلیارد تومان است که به هر اثر ملی ۵ میلیون تومان می رسد، مثلا تخت جمشید را با ۵ میلیون تومان نگهداری می کنیم. توقع مردم در این باره درست، برای همین تلاش کردیم مردم را برای حفاظت از آثار تاریخی به میدان آوریم و عنوان میراثبانان افتخاری را ابلاغ کرده ایم. البته انتقادهایی که می کنند و خبرهایی که از میراث فرهنگی می دهند، ما را فعال تر و هوشیارتر می کند.

وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی، مرمت و تغییر کاربری برخی بناهای تاریخی را اقدام دیگری در محافظت از آثار دانست و افزود: غیر از نفایس، بناهای تاریخی را به مردم واگذار می کنیم تا با تغییر فضا، کسب و کاری راه اندازی کنند مثل هتل بوتیک ها که بنای تاریخی توسط مردم مرمت و نگهداری می شود. درحال حاضر ۲ هزار پروژه مرمتی توسط مردم در دست انجام است.

او درباره نظارت بر حفاری های غیرمجاز نیز گفت: یگان حفاظت حداکثر تلاش خود را می کند تا جلوی حفاری ها را بگیرد، ضمن این که قانون حمایت های خوبی دارد، به طوری که جرایم میراث فرهنگی هم ردیف با جرایم امنیت ملی است و حتی اشخاصی که اقدام به جرم مثل حفاری کنند، مجرم محسوب می شوند. اخیرا نیز از دادستان کل کشور و رییس قوه قضاییه درخواست شده است توجه بیشتری به میراث فرهنگی داشته باشند. به هر حال اتفاقات بد رخ می دهد اما انصافا حفاظت خوب انجام می شود. نیروی انتظامی هم تمام قد در کنار ما ایستاده و دادگاه ها نیز در مواردی مثل حفاری ها حمایت می کنند.

وی با اشاره به استرداد ۲۶۷۱ شی تاریخی به کشور، افزود: آثار میراث فرهنگی در سامانه ای ثبت و به یونسکو معرفی شده است و اگر این آثار در هر جایی از دنیا شناسایی شوند، بلافاصله ضبط و برگردانده می شوند. در گذشته باید اثبات می کردیم این آثار متعلق به ایران است.

مهمترین اتفاق پس از تشکیل وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی

وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی در پاسخ به تفاوت ساختاری این وزارتخانه بعد از تغیر سازمانی، اظهار کرد: این تصمیم را نمایندگان مجلس به لحاظ ارتقاء جایگاه گرفتند که خوب بود، چون موجب می شود در تصمیم های دولتی و نظام بودجه ریزی دارای نظر و جایگاه باشیم. اگرچه بودجه وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی هم اینک ۵۰ درصد کل بودجه آخرین وزارتخانه است. بودجه وزارت ورزش امسال ۲۴۰۰ میلیارد تومان بود درحالی که بودجه ما ۱۴۰۰ میلیارد تومان است. اصلا متناسب با جایگاه گردشگری و میراث فرهنگی به آن نپرداخته اند.

مونسان با تاکید بر این که این وزارتخانه در نظام برنامه ریزی بودجه باید در اولویت قرار گیرد، افزود: ظرفیت های تاریخی، صنایع دستی و گردشگری این کشور به گونه ای است که براحتی می تواند اشتغالزایی کند. این حوزه به تنهایی در دوره دولت دوازدهم ۳۶۵ هزار شغل ایجاد کرده است. مشاغلی که با سرمایه گذاری اندک در حد ۵۰ تا ۱۰۰ میلیون تومان ایجاد شده اند. درحالی که در بخش صنعت برای ایجاد هر شغل سرمایه ای بالغ بر ۵۰۰ میلیون تا یک میلیارد تومان نیاز است.

او همچنین حجم سرمایه‌گذاری در این حوزه ها را ۱۳۷ میلیارد تومان اعلام کرد و گفت: از این تعداد ۵۰۰ پروژه به هتل اختصاص دارد. هفت هزار موافقت اصولی نیز صادر شده که اگر به جریان افتد حجم زیادی از اشتغال را ایجاد می کند.

وی اظهار کرد: متاسفانه از گردشگری حمایت نشده است. در کشورهای دیگر گردشگری میانبر توسعه اقتصادی است و سومین اقتصاد دنیا به حساب می آید که تا قبل از کرونا پیش بینی شده بود به اولین اقتصاد جهان تبدیل شود. در کشور ما هم اگر گردشگری در صدر حمایت ها قرار گیرد در کوتاه مدت به جایگاه خوبی خواهد رسد. همین حالا با ۱۱ میلیارد دلار درآمد رتبه خوبی در تولید ناخالص ملی کشور دارد. شاید چون درآمد ارزی آن به حساب خزانه کشور واریز نمی شود چندان مورد توجه قرار نمی گیرد، درآمدهای ارزی گردشگری معمولا مستقیم وارد بخش خدمات می شود. همین حالا هم خلاء نبود گردشگر در بازار ارز احساس می شود که شاید تا پیش از این به چنین نکته ای توجه نشده بود. شاید کرونا به گردشگری آسیب زده باشد اما باعث شد جایگاه و نقش آن دیده شود.

مونسان گفت: تبدیل سازمان به وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی به لحاظ ساختاری تغییری ایجاد نکرده است. در قانون نیز اشاره شده که این ساختار نباید تغییر کند، نظارت هم از قبل وجود داشت و ما همیشه به مجلس پاسخگو بودیم و آن ها هم به اندازه کافی ابزار برای نظارت داشته‌اند. شاید بزرگترین اتفاقی که پس از این تبدیل رخ داده باشد، ثبات مدیریتی است. قبلا عمر مدیریتی این سازمان حدود یک سال بود که آسیب جدی وارد می‌کرد و باعث می شد ریشه‌ای به مشکلات پرداخته نشود.