به گزارش واحد سیاسی خبرگزاری صبح اقتصاد درحکم رهبر معظم انقلاب برای فتاح، سه توصیه شامل اهتمام به توانمندسازی تهیدستان و مصروف کردن این امانت ملّی در جهت آبادانی و پیشرفت جامع مناطق محروم، رعایت دقیق بندهای اقتصاد مقاومتی و به‌کارگیری نیروهای جوان و متخصص و انقلابی و جریان‌سازی فعالیت جهادی در همه‌ بخش‌های این بنیاد، مطرح شده که سمت و سوی یکی از بزرگترین بنگاه‌های اقتصادی کشور را مشخص می‌کند.
با فرمان نهم اسفند ۱۳۵۷ امام خمینی خطاب به شورای انقلاب اسلامی، سنگ بنای اولیه تأسیس بنیاد مستضعفان گذاشته شد.
براساس این فرمان به این بنیاد مأموریت داده شد، تمام اموال (منقول و غیرمنقول) سلسله پهلوی (بنیاد پهلوی) به نفع مستمندان، کارگران و کارمندان ضعیف مصادره شود. پس از اداره این بنیاد توسط نخست‌وزیران وقت به‌عنوان سرپرست، در سال ۱۳۶۷ با فرمان بنیانگذار انقلاب اسلامی نام این نهاد به «بنیاد جانبازان» تغییر کرد. در سال ۱۳۶۸ نیز نام این بنیاد به «مستضعفان و جانبازان» تغییر کرد. در نهایت با محول کردن حوزه جانبازان به بنیاد شهید و امور ایثارگران، در سال ۱۳۸۳ نام آن به «بنیاد مستضعفان انقلاب اسلامی» تبدیل شد.
اساسنامه بنیاد مستضعفان شامل ۱۹ ماده است که طی سال‌های تشکیل این نهاد، ۴ مرتبه مورد بازنگری و اصلاح قرار گرفته است که آخرین آن در سال ۸۳ انجام شده است. همچنین اهداف و فعالیت‌های این نهاد که از اساسنامه و برنامه میان مدت آن منتج می‌شود در سه حوزه اقتصادی، فرهنگی و محرومیت زدایی است. اساسنامه بنیاد در تاریخ ۴ مهر ۱۳۵۸ تهیه و تدوین شد و اصلاحات بعدی در تاریخ‌های ۲۱ تیر ۱۳۵۹، ۲۷ آبان ۱۳۷۶، ۱۱ مرداد ۱۳۷۹ و ۶ خرداد ۱۳۸۳ اعمال شده است.
با توجه به مأموریت‌هایی که در اساسنامه بنیاد به تصویب رسیده و عمده آن حول محرومیت زدایی می‌چرخد، به‌نظر می‌رسد در دوره جدید این بنیاد با هدایت پرویز فتاح نقش بنیاد بیش از پیش پررنگ شود. درواقع این بنیاد با دارا بودن طیف گسترده‌ای از شرکت‌های اقتصادی و حتی فرهنگی و اجتماعی قادر است درتمام بخش‌ها مؤثر باشد.
۱۱ هلدینگ و ۱۶۰ شرکت
بنیاد مستضعفان هم‌اکنون یکی از بزرگترین بنگاه‌های اقتصادی کشور محسوب می‌شود که با دارا بودن ۱۱ هلدینگ و ۱۶۰ شرکت در بخش‌های مختلف از صنعت گرفته تا خدمات فعال است. در سال ۱۳۹۶ برای نخستین بار صورت‌های مالی حسابرسی شده این بنیاد از سال ۱۳۸۰ تا ۱۳۹۵ منتشر شد و در دسترس عموم قرار گرفت. فعالیت‌های اقتصادی بنیاد مجموعه‌ای از فعالیت‌های تولیدی و خدماتی در داخل و خارج از کشور است که توسط شرکت‌ها و واحد‌های تحت پوشش بنیاد به منظور حداکثر کردن ارزش ترکیب بهینه دارایی و سهام همچنین رشد بازده کل اقتصادی صورت می‌پذیرد.
حوزه فعالیت شرکت‌های زیرمجموعه این بنیاد دامنه وسیعی از حوزه‌های خدمات، صنعت، معدن، انرژی، ساختمان، کشاورزی و حتی حوزه‌های اجتماعی و فرهنگی را دربرمی گیرد.
طبق صورت‌های مالی سال ۱۳۹۵، میزان دارایی‌های بنیاد بیش از۵۶ هزار میلیارد تومان است.میزان درآمد حاصل از فروش کالا و خدمات نیز دراین سال بیش از ۲۸ هزار و ۳۵۰ میلیارد تومان بوده است آنگونه که در صورت سود و زیان تلفیقی آمده است، ۶ هزار و ۲۳۰ میلیارد تومان از این رقم به‌عنوان سود ناخالص، ۳ هزار و ۳۱۳ میلیارد تومان به‌عنوان سود عملیاتی و ۲ هزار و ۶۹۲ میلیارد تومان به‌عنوان سود خالص شناسایی شد.
درمجموع سود خالص بنیاد در این سال، ۲ هزار و ۷۰۰ میلیارد تومان و سود انباشته سنواتی آن بیش از ۱۳ هزار و ۸۰۰ میلیارد تومان برآورد شده است. بر پایه صورت مالی منتشر شده، سود انباشته بنیاد در ترازنامه تلفیقی سال ۱۳۹۵ به ۱۳ هزار و ۸۴۴ میلیارد تومان رسید.
بیشترین سهم از درآمدهای عملیاتی مربوط به ارائه خدمات است. نزدیک به ۸۰ درصد درآمد ارائه خدمات به دو بخش بانکداری و ارتباطات تعلق دارد. بنیاد در حوزه بانکداری مالک بانک سیناست و در حوزه ارتباطات نیز سهامدار شرکت ایرانسل است.
نزدیک به یک‌سوم سود ناخالص ۷هزار و ۶۲ میلیارد تومانی درآمدهای عملیاتی نیز مربوط به ارائه خدمات ارتباطات و اطلاعات است. به این ترتیب شرکت ایرانسل در میان شرکت‌های گروه، بیشترین سود را نصیب بنیاد مستضعفان می‌کند. برخلاف سهم قابل‌توجه درآمدهای عملیاتی بانکداری اما سود ناخالص این فعالیت‌ها بسیار کمتر از سود چندین صنعت زیرمجموعه بنیاد است.
پس از ایرانسل و بخش ارتباطات، فروش محصولات روانکارهای خودرو که بیشتر در قالب شرکت «نفت بهران» است، بیشترین سود را نصیب بنیاد می‌کند.
محمد سعیدی کیا رئیس سابق این بنیاد پیش از این گفته بود: «در سال ۱۳۹۵، ۲۸ هزار میلیارد تومان درآمد حاصل از فروش داشتیم. سهم بنیاد از ۱۶۰ شرکت فعال از ۱ تا ۱۰۰ درصد است و وزن متوسط بنیاد در سهام این شرکت‌ها به ۵۵ درصد می‌رسد. به این معنا که تقریباً سهم بنیاد از ۲۸ هزار میلیارد تومان چیزی حدود ۱۵ هزارمیلیارد تومان است و سود بنیاد هم به چیزی حدود ۱۲ درصد یعنی هزار و ۶۰۰ میلیارد تومان می‌رسد».
براساس گفته‌های وی، «گردش مالی ۱۵ هزار میلیارد تومانی از محل فروش داشته‌ایم و این رقم نسبت به تولید داخلی کشور حدود ۷ دهم درصد است یعنی برخلاف تبلیغاتی که می‌شود حتی یک درصد از اقتصاد کشور را هم نداریم. اما کسانی هستند که با اغراق صحبت می‌کنند و از سهم زیاد بنیاد مستضعفان در اقتصاد حرف می‌زنند و مدعی می‌شوند که بنیاد مالیات نمی‌پردازد».
در سال‌های اخیر عرضه برخی از شرکت‌های زیرمجموعه بنیاد در بازار سرمایه نیز در دستور کار قرار گرفته است. از جمله این شرکت‌ها که به طور مستقل نیز در جمع ۱۰۰ شرکت برتر ایران از نظر فروش قرار دارند می‌توان به شرکت گروه گسترش ارتباطات و فناوری اطلاعات سینا، بانک سینا، شرکت تخصصی گسترش صنایع غدایی سینا، شرکت نفت بهران و شرکت صنایع برق و انرژی صبا اشاره کرد.