فعال برنامه ریزی و توسعه منطقه ای به طور کلی در برخورد با بحران ها چندین تکنیک ویژه وجود دارد. عده‌ای سعی در انکار بحران‌ها دارند، عده‌ای پس از ایجاد بحران به دنبال مقابله با آن هستند و عده‌ای نیز با آینده پژوهی سعی می کنند تا یک قدم پیش از بحران باشند. آینده پژوهی […]
فعال برنامه ریزی و توسعه منطقه ای
به طور کلی در برخورد با بحران ها چندین تکنیک ویژه وجود دارد. عده‌ای سعی در انکار بحران‌ها دارند، عده‌ای پس از ایجاد بحران به دنبال مقابله با آن هستند و عده‌ای نیز با آینده پژوهی سعی می کنند تا یک قدم پیش از بحران باشند. آینده پژوهی مشتمل بر مجموعه تلاش های علمی است که با استفاده از تجزیه و تحلیل منابع، الگوها و عوامل تغییر و یا ثبات، به تجسم آینده های بالقوه و برنامه ریزی برای آنها می پردازد. آینده پژوهی منعکس می کند که چگونه از دل تغییرات (یا تغییر نکردن) «امروز»، واقعیت «فردا» تولد می یابد. اقتصاد مقاومتی نیز که به نوعی از دل آینده پژوهی بیرون می آید تشکیل یک سازه اقتصادی پویایی را که برای مقابله با هرگونه بحرانی چندین نسخه از پیش طراحی شده است الزامی و ضروری می نماید.
در چند سال اخیر مقام معظم رهبری با الهام از مفاهیم ارزشمند الهی و دینی و همچنین احاطه به نقشه های دشمن، با اعلام وضعیت جنگی در حوزۀ اقتصاد، توجه مردم و مسئولان کشور را به این خطر بزرگ و تهاجم گسترده جلب کرده اند و لزوم ایجاد آمادگی ها و تدارکات لازم برای مقابله با این جنگ تمام عیار را در مناسبت های مختلف متذکر شده اند. هدف گذاری و نام گذاری عناوین سال های مختلف توسط مقام معظم رهبری بیانگر این نکته می باشد که اقتصاد محوری ترین مسله کشور می باشد. براساس بند ۵ اصل ۱۱۰ قانون اساسی، اعلام جنگ و صلح کشور برعهده رهبری می باشد و در این وضعیت، مقام معظم رهبری در تاریخ بیستم بهمن ١٣٩٢ ، کشور را درگیر جنگ تمام عیار اقتصادی ترسیم کردند.
مفهوم پدافند اقتصادی در وضعیت کنونی به عنوان یکی از مهمترین زیر مفهوم های پدافند غیرعامل بوده و بنیان و اساس اقتصاد مقاومتی محسوب می شود. پدافند اقتصادی با هدف کاهش آسیب پذیری اقتصادی، مقاوم سازی اقتصاد، تداوم چرخۀ تولید، ذخیره سازی و نگهداری و تسهیل مدیریت بحران در وضعیت تحقق تهدیدها، افزایش بازدارندگی اقتصادی و درنهایت مصون سازی اقتصادی در برابر تهدیدها و اقدامات خصمانه و مخرب دشمن، به تدوین سیاست های مختلف و برنامه ریزی، هدایت و راهبری، طراحی و پیاده سازی راهبردهای جامع دفاع اقتصادی و نیز فرهنگ سازی با رویکرد اقتصاد مقاومتی اقدام می نماید.
نظام پدافند اقتصادی به عنوان بخش مهمی از نظام جامع پدافند غیرعامل کشور ماموریت دارد تا از طریق فرهنگ سازی، سیاست گذاری و برنامه ریزی هماهنگی، هدایت، راهبری، نظارت و ایجاد بسترهای مدیریت یکپارچه، هوشمند و کارآمد به توانایی تشخیص و آشکارسازی تهدیدها، بحران ها و مخاطرات اقتصادی، کاهش آسیب پذیری های تهدیدزای داخلی، تداوم کارکردهای اساسی اقتصاد در شرایط بحران، تامین پایدار نیازهای اساسی مردم و در نهایت مصون سازی کشور در برابر تهدیدهای اقتصادی دشمن دست یابد .
اهداف کلان قرارگاه پدافند اقتصادی از نگاه آینده نگری شامل مواردی مانند: جمعآوری اطلاعات و انجام مطالعات شناخت محیطی، تدوین ساز و کارها و رویه های کار در سه سطح ( اقدامات پیشگیرانه، مدیریت بحران و عملیات تهاجمی، شناخت ابعاد و سطح تهدیدات احتمالی (آینده نگری و پیش بینی)، مهندسی نمودن آسیبها و نقاط ضعف دستگاه و اولویت بندی آنها متناسب با سطوح تهدیدات، کشف فرصت برای خنثی سازی و کاهش اثر بخشی تهدیدات و تحریم ها، برنامه ریزی برای تخصیص مجدد منابع در اختیار ( اعم از مالی، انسانی، سخت افزاری و نرم افزاری ) به منظور کاهش اثربخشی تحریم ها و دفع تهدیدات و رفع آسیب ها می شود.
تحریم، فشار و اختلال اقتصادی مهم ترین برنامه دشمن در زمان حاضر می باشد و استراتژی الگوسازی بومی اقتصاد ملی بر اساس هویت ملی و ارزش مداری در سازندگی و تولید، راهبرد مدیریتی پدافندغیرعامل اقتصاد ملی و پیشرفت همه جانبه دانایی محور (از اقتصاد تا اخلاق تا فرهنگ تا محیط زیست) می باشد. افزایش تولید ملی و ایجاد اشتغال راهبردی اساسی در پدافند و امنیت اقتصاد ملی است. توزیع برابر فرصت ها (عدالت) و رفع فقر و تبعیض (فاصله طبقاتی)در برخورداری از امکانات در سطح ملی از اصول پایه ای در نظام اقتصاد اسلامی بوده بنابراین دیدگاه اسلامی مبنی بر جامعه ثروتمند نه فرد ثروتمند می باشد و سیاست اصلی اقتصاد نظام اسلامی عدالت اجتماعی و بهره مندی عمومی در جریان افزایش بهره وری ملی است.
ساختار و نظام اقتصادی کشور در زمینه های مختلف از جمله نظام بانکی، گمرگ، خصوصی سازی، تجارت، صادرات، واردات و همچنین فرصت های تولید، فرصت توزیع تا فرصت کسب درآمد که به دلیل صرفه جویی از مقیاس در مکان های متمرکز به صورت رانت و بهره اقتصادی برای گروه خاصی بازدهی دارد نیاز به بازنگری و اصلاح دارد. ثبات در برنامه ریزی شرط موفقیت و پیشرفت اقتصادی مطلوب است. تقویت و حمایت از تولید ملی (بهبود فرهنگ مصرف تولیدات داخلی)، کارآفرینی، خودکفایی (تولید+صادرات)، نوآوری در تولیدات، شکل گیری زنجیره تولیدات با دوام، مردمی نمودن اقتصاد و اجرای صحیح خصوصی سازی (اصل ۴۴)، افزایش بهره وری از جمله پیشران های دست یابی به این موفقیت است.
دفاع در برابر جنگ اقتصادی دشمن و طراحی الگوی مشخص دفاعی اقتصادی، تامین ارز کافی و مطمئن در شرایط بحران و تحریم با مدیریت منابع ارزی، تامین محصولات استراتژیک کشاورزی از طریق تولید داخلی، مقابله با جنگ روانی دشمن با فرهنگ سازی و آموزش جامعه در راستای اهداف اقتصادی کشور، تامین و برقراری امنیت و سلامت غذایی بخش کشاورزی در برابر تهدیدات بیولوژیکی و اقتصادی، کاهش وابستگی بودجه کشور به درآمدهای نفتی، از بین بردن وابستگی فناورانه و نرم افزاری در زیرساختهای بانکی ، پولی ، تجاری و اطلاعات اقتصادی، تسهیل در مبادلات ارزی و کاهش هزینه های مبادلات از جمله سیاستها و راهبردهای پدافند اقتصادی کشور تعریف عملیاتی می گردد.
تعیین اولویت ها با توجه به الگوی پیشرفت اقتصادی کشور و سند چشم انداز، ثبات، شفافیت و انسجام در سیاست و مقررات، قانون مداری و تکیه بر برنامه‌های اقتصادی. انضباط اقتصادی، از جمله مطالبات عمومی جامعه از مدیریت اقتصادی کشور است.
عزت و اقتدار اقتصاد ملی از طریق تولید امکان پذیر است که پشتوانه آن مصرف کالاهای داخلی، تولید کالاهای مختلف با دوام، بهبود اشتغال و تقویت تولید ملی و جهاد عمومی اقتصادی، کارآفرینی عمومی می باشد. تولید علم، تولید دانش، تولید فناوری، تولید فرصت، تولید کالا، تولید انسان های کارآمد و … مانع وابستگی و مبنای شکوفایی و با رشد تولید داخلی بر مبنای تولید دانش بنیان اشتغال کشور نیز بهبود خواهد یافت.
اقتصاد مقاومتی بر اساس بنیان های قوام بخش به استفاده از منابع پایه اقتصادی سرزمینی (تولیدات کشاورزی) تعریف شده است. جایگاه بخش کشاورزی در اقتصاد مقاومتی هسته مرکزی اقتصاد و صنعت است چرا که در بر گیرنده بُعد مواد اولیه و خام بوده و گام اولیه در شکل گیری صنایع تبدیلی در سطح کشور و تقویت خودکفایی و عدم وابستگی به مواد غذایی و ارتقای تکنولوژی صعنتی در جامعه از رویکرد دفاع، مقاومت و امنیت اقتصادی دارد.
فرضعلی سالاری
