رییس مرکز مدیریت آمار و فناوری اطلاعات وزارت بهداشت با بیان اینکه اطلاعات سلامت بیش از ۸۰ میلیون نفر جمعیت ذیل پرونده الکترونیک‌سلامت موجود است، گفت: با توجه به گسترش نسخه نویسی الکترونیک باید امکان نسخه نویسی و ویزیت از راه دور به شرط اندیشیده شدن تمهیدات قانونی فراهم باشد.
به گزارش ایسنا، دکتر سیدرضا مظهری _ رییس مرکز مدیریت آمار و فناوری اطلاعات وزارت بهداشت در نشست خبری «روایت سلامت در دولت مردمی»، گفت: با حجم روز افزون از درخواست‌ها برای الکترونیکی شدن فرایندها در حوزه سلامت روبرو هستیم؛ با اینکه از سال‌های دور یعنی حدود سال ۱۳۷۵ موضوع نرم‌افزاری شدن بخش‌های مختلفی از ارائه خدمات سلامت در حوزه بیمارستانی آغاز شد و به سیستم‌های HIS تبدیل شد، اما به صورت تصاعدی بخش‌های مختلفی از حوزه سلامت را در بر گرفت و ما در سال‌های اخیر بویژه در دو سال گذشته با رشد بسیار زیاد در بخش‌های مختلف مواجه هستیم. با ورود فرایندهای مرتبط با نسخه الکترونیک تحولی در حوزه خدمات سلامت الکترونیک ایجاد شد.
وی با بیان اینکه به لحاظ کاربردی حوزه سلامت الکترونیک را می‌توان در سه بخش تعریف کرد، ادامه داد: بخش اول موضوع پرونده الکترونیک سلامت است که هرکدام از شهروندان یک پرونده اختصاصی داشته باشند که اطلاعات بهداشتی و درمانی آنها در دسترس خود و افراد معالج‌شان قرار گیرد. در ادوار گذشته هم صحبت شد که پرونده الکترونیک شکل گرفته ولی هر فردی از دید خود به این موضوع نگاه کرده است. بخش دوم اصلاح فرایندهای نظام سلامت است که مسیری را مدیریت می‌کند؛ بسیاری از فرایندهای متنوع را در نظام سلامت داریم که در حوزه بهداشت و درمان با این فرایندها نرم‌افزارها می‌توانند کمک کنند که روند به درستی پیش برود. بخش سوم نیز مدیریت و تصمیم‌گیری است. تمام اطلاعات باید در نهایت به صورت آمار و داشبورد در اختیار مدیران و کارشناسان قرار گیرد تا تصمیمات درست‌تری بگیرند؛ به عنوان مثال اینکه چه دارویی پر مصرف‌ترین است و باید برای هر منطقه خاص چه تصمیم‌گیری شود، با این بخش اجرایی می‌شود. با این بخش حتی هشدارها و اعلام وضعیت بحرانی هم در حوزه تصمیم‌گیری و مدیریتی قابل رصد است.
مظهری تاکید کرد: همین الان اطلاعات بیماری‌های هموطنانی که برای پیاده‌روی اربعین در عراق هستند را دنبال می‌کنیم تا در بازگشت به کشور توسط شبکه بهداشتی محل زندگی خود رصد و بررسی شوند تا از بروز و انتقال بیماری‌ها جلوگیری شود.
وی افزود: اطلاعلاتی که باید در پرونده الکترونیک سلامت قرار گیرد در ۴ مبدا تولید می‌شود؛ مبداء اول حوزه بهداشتی اعم از واکسیناسیون، پایش رشد کودک، آموزش پیشگیری، مراقبت مادر باردار و… است که تحت عنوان خدمات مراقبتی شناخته می‌شود و تمام این اطلاعات باید در پرونده الکترونیک ثبت شود. مبداء دوم اطلاعات مربوط به خدمات سرپایی است که عمدتا در حوزه تشخیص و درمان و دارو متمرکز است و خوشبختاته طی دو سال گذشته اتفاقات خوبی داشتیم که سبب تجمیع اطلاعات شده است تا بدانیم هر فرد دقیقا چه خدمات سلامتی دریافت کرده است و حتی چه میزان هزینه کرده است؟.
او تاکید کرد: مبداء سوم اطلاعات مربوط به بخش بستری است که سابقه خوبی داریم و در ۱۰۵۹ بیمارستان کشور توسعه نرم افزارها رشد خوبی داشته و تقریبا ۱۸ نرم افزار مهم بیمارستانی (HIS) داریم که سرویس سلامت الکترونیک ارائه می‌دهند و اطلاعات آنها از سالیان قبل به ما منتقل می‌شود. مبداء چهارم اطلاعات بخش خود مراقبتی است که البته در این بخش بلوغ خوبی نداریم و امیدواریم در دولت فعلی این را هم به بلوغ مورد قبول برسانیم. در این بخش خود افراد باید آموزش ببینند تا اطلاعات مرتبط با سلامت را پس از آموزش و ارائه دسترسی در پرونده الکترونیک ثبت کنند.
رییس مرکز مدیریت آمار و فناوری اطلاعات وزارت بهداشت، گفت: امروز تکلیف مهم ما تجمیع اطلاعات این ۴ بخش و برقراری ارتباط بین آنها است تا نتایج کنار یکدیگر قابل رصد باشد. از خودمان انتظار داریم تا پایان این دولت همه شهروندان پروفایلی داشته باشند که بتوانند پرونده الکترونیک خود را ببینند و از این سامانه استفاده کنند و اطلاعات درست به آنها برسد و حتی امکان ویزیت از راه دور به شکل رسمی برای آنها فراهم شود.
وی افزود: با توجه به گسترش نسخه نویسی الکترونیک باید امکان نسخه نویسی از راه دور به شرط اندیشیده شدن تمهیدات قانونی فراهم باشد. ۵۰ درصد مراجعین به مطب‌ها شاید نیاز به مراجعه حضوری نداشته باشند پس می‌توان با دوراپزشکی آنها را پیگیری کرد.
مظهری در پاسخ به سوال ایسنا درخصوص آثار کرونا بر پیشرفت حوزه فناوری اطلاعات سلامت، توضیح داد: قطعا کووید۱۹ سبب تسریع در پیشرفت سلامت الکترونیک شد؛ البته ما از سال‌های قبل هم این امر را داشتیم اما کرونا سبب شد نیاز و مطالبه جدی از سمت مردم و دولت شکل گیرد. البته اگر هم کرونا نبود باید تکلیف قانونی خود را پیش می‌بردیم اما بدون کرونا شاید این سرعت را هنوز نداشتیم. حال با خروج از بحران کرونا باید همچنان ارائه خدمت قوی وجود داشته باشد.
وی در پاسخ به سوال دیگر ایسنا درباره وضعیت زیرساخت‌های سخت‌افزاری مورد نیاز برای پیشرفت فناوری اطلاعات در حوزه سلامت، اظهار کرد: زیرساخت‌های سخت افزاری در بخش‌های مختلف از نظر کمی و کیفی متفاوت است. معمولا در بخش بیمارستانی وضعیت بهتری داریم. در این زمینه وزارت ارتباطات هم تکالیفی دارد. در بخش بهداشتی با وجود گستردگی خانه‌های بهداشت و پایگاه‌های سلامت و… کار گسترده‌ای از سالیان قبل انجام شده است اما در برخی مناطق روستایی محدودیت‌هایی وجود دارد. ۴۰۰۰ روستا شناسایی شدند که باید زیرساخت آنها تقویت می‌شد و ۲۰۰۰ روستا تا حد قابل قبولی تجهیز شدند و برای ۲۰۰۰ روستای باقی مانده هم با تعامل وزارت ارتباطات قول‌های مساعدی برای تقویت امکانات گرفته‌ایم.
مظهری افزود: با توجه به اینکه از حدود سال ۹۳ اولین سری از سخت افزارها را به شبکه بهداشتی تزریق کردیم، تاکنون احتمالا فرسودگی هم رخ داده است و امیدواریم با تزریق مالی بتوانیم در بودجه سال آتی این مطالبه را منعکس کنیم. در بخش سرپایی هم زیرساخت‌ها در بسیاری از جاها مشکلی ندارد.
وی با اشاره به اینکه پیشرفت نسخه نویسی الکترونیک ۹۷ درصد است، اظهار کرد: خوشبختانه وضعیت‌مان نسبت به قبل بهتر است.
رییس مرکز مدیریت آمار و فناوری اطلاعات وزارت بهداشت، ادامه داد: از ابتدای شکل‌گیری نسحه نویسی الکترونیک تاکنون ۳۲۶ میلیون نسخه در حوزه تامین اجتماعی و ۱۹۳ میلیون نسخه در حوزه بیمه سلامت ثبت شده است. نظام ارجاع و بازخورد هم به خوبی در حال پیشرفت است. تعداد ارجاعات الکترونیکی از سطح یک مراکز بهداشتی به سطح دو در سال جاری تاکنون بیش از یک میلیون و ۴۰۰ هزار مورد بوده است. در سال گذشته بیش از ۷۸ میلیون پرونده دریافتی از حوزه‌های مختلف در سامانه ذخیره داده خود داشتیم که در ۵ ماهه نخست امسال هم حدودا ۴۲ میلیون پرونده بوده است. با توجه به اهمیت حفظ، نگهداری و پاسداری از اطلاعات باید به زیرساخت‌های این بخش هم توجه ویژه شود.
وی افزود: با توجه به حمایت دولت تمایل داریم حوزه‌های حاکمیتی برای تولید نرم افزار سلامت وارد نشوند و حتی قصد داریم پنل‌های سازمان‌های بیمه‌گر را هم جمع‌آوری کنیم و کار را برای بخش خصوصی راحت کنیم و خودمان در حوزه نگهداری و حفظ داده و امنیت آن ورود کنیم. ۷۷ مجموعه استارتاپی در این حوزه داریم. در حوزه PHC تعداد ۴ مجموعه بزرگ رشد کردند و سیاست این است که بازیگران جدید وارد سیستم شوند. سند محرمانگی هم تدوین شده است و در انتظار ابلاغ آن هستیم و طبق آن صاحب اصلی اطلاعات، شهروند است.
مظهری بیان کرد: هنوز در حوزه هوش مصنوعی به بلوغ کافی نرسیدیم اما کارهای مطالعاتی در حال انجام است که تا پایان سال جاری در این بخش هم در حوزه سلامت پیشرفت کنیم.
وی افزود: برای افزایش دسترسی شهروندان بلوک‌بندی‌های جغرافیایی انجام شده است که محلات ۳۰۰۰ نفره را شکل داده است. پس از سرشماری شهروندان به آنها اکانت داده می‌شود تا بخش خود اظهاری را کامل کنند که این کار هم می‌تواند از بسترهای مختلفی دنبال شود. با این کار از مراجعات غیرضروری به پزشک جلوگیری می‌شود. به طور کلی هوش مصنوعی می‌تواند به ارائه دهنده خدمت و تصمیم‌گیری‌های کلان هم کمک کند. این بخش تمام نیازهای شهروند را کنار یکدیگر تجمیع می‌کند.
او تاکید کرد: سامانه نوبت‌دهی یکپارچه در اختیار مردم است و از پایان خرداد ماه این سامانه کار خود را آغاز کرد و افراد می‌توانند نوبت خدمت گیرند و این کار به لحاظ نرم افزاری انجام شده است اما ممکن است شهروندان مراجعه کنند و ببینند نوبتی وجود ندارد که اینجا باید از بُعد دیگری بررسی شود. ۱۸ شرکت فعال در حوزه نوبت‌دهی به سامانه متصل هستند و بخش نرم‌افزاری کامل شده است. به دانشگاه‌ها و بیمارستان‌ها ابلاغ شده است که باید ۳۰ درصد از ظرفیت نوبت‌دهی خود را برای نظام ارجاع بگذارند و بخشی هم نوبت‌دهی اینترنتی باشد. در کل باید به دنبال کاهش ظرفیت نوبت دهی حضوری برویم.
مظهری ادامه داد: اطلاعات سلامت بیش از ۸۰ میلیون نفر جمعیت را ذیل پرونده الکترونیک‌سلامت داریم اما شاید کیفیت محتوای پرونده قابل بحث باشد و این نقطه‌ای است که باید به بلوغ برسیم. نمی‌توان گفت پرونده الکترونیک در شرایط ایده‌آل است و نیاز به پیشرفت داریم.
در ادامه سعید کاظمی _ مدیرکل دفتر فناوری اطلاعات سازمان غذا و دارو نیز گفت: نبود سامانه‌ها در حوزه‌هایی که با ذی‌نفعان برخورد دارند، بهترین نقطه برای عدم شفافیت است. مشکلات می‌تواند مبتنی بر فرایند یا فنی باشد.
وی افزود: می‌گویند سامانه تیتک مشکلاتی دارد اما کدام سامانه کاملا بدون مشکل است؟ گاهی ظلمی که به وزارت بهداشت می‌شود به سایر وزارتخانه‌ها نمی‌شود.
او تاکید کرد: سامانه تیتک از سال ۱۳۹۳ آغاز به کار کرده است و قرار بوده است فرایندهای مرتبط با تولید و واردات فرآورده‌های سلامت محور را از تولید تا عرضه بررسی کند. کار ما دیجیتال‌سازی بود تا هوشمندسازی.
وی افزود: باید کالاهای سلامت محور شناسه‌گذاری می‌شدند که این کار برای محصولات وارداتی انجام شده است و الان تمامی داروها، مکمل‌ها، تجهیزات و… به طور کامل شناسه‌گذاری می‌شوند و مردم می‌توانند آن را برخط ببینند و همه اطلاعات شفاف در دسترس است. آمارنامه تجهیزات پزشکی هم در حوزه وارداتی تکمیل شده است و ترخیص‌ها به طور عمومی در اختیار افراد است.
کاظمی ادامه داد: در حوزه دارو ۱۳۳۳ قلم ژنریک دارو هنگام تحویل مشمول استعلام است و البته مشکل ارتباط HIS بیمارستانی با سامانه تیتک برقرار است. در حوزه تجهیزات پزشکی ۱۷۳ قلم فهرست مشمول استعلام اصالت است و به زودی شیرخشک‌های رگولار هم مشمول استعلام خواهد شد تا مشخص شود چه کسی آن را تجویز و چه کسی آن را مصرف کرده است.
