به گزارش ایسنا، اختراع چرخ یکی از مهمترین اختراعات انسان بود که در هزاره چهارم قبل از میلاد در سرزمین باستانی سومر ساخته شد. این ابزار با کاهش اصطکاک، به حرکت بشر سرعت بخشید. این ابزار هر چند که امروزه کاربردهای وسیع‌تری یافته است، ولی بشر برای ماجراجویی‌هایش در فضای ماوراء جو نیاز به ابزارهای دیگری داشت تا بتواند ناشناخته‌های آسمان بالای سرش را کشف کند.

فضای بیرونی کره ‌زمین محیط ناشناخته‌ای است که به ‌ناچار انسان را به‌سمت تکنیک‌ها و دانش‌های پیشرو سوق داده است و اغلب فناوری‌های جدیدی که به واسطه فعالیت انسان در فضا تولید شد و شتاب گرفت، در فعالیت‌های اقتصادی دیگر نیز مورد بهره‌برداری قرار گرفت و از این رو امروزه شاهد رشد فزاینده فناوری‌ها در همه حوزه‌ها هستیم.

ایران نیز با ماهواره «امید» قدم به فضا گذاشت.

ماهواره «امید» نخستین ماهواره‌ای است که تمام مراحل تولید و ساخت آن، در ایران انجام شد. این ماهواره که در ارتفاع ۲۴۶ تا ۳۷۷ کیلومتری از زمین و در قسمت بسیار رقیق جو قرار داشت و در مدار پایین بود و بر اساس مأموریت تعریف شده برای آن، در اثر غلبه جاذبه زمین بر اصطکاک هوا انرژی خود را از دست داده و سقوط کرد.

گام‌های ایران در پرتاب ماهواره

«مصباح ۱»، اولین پروژه ایران برای ساخت ماهواره پس از انقلاب بود. این ماهواره قرار بود طی یک همکاری مشترک بین ایران و ایتالیا به فضا پرتاب شود، اما این پروژه هیچ‌گاه به نتیجه نرسید. «مصباح» که جزو اولین پروژه‌های ماهواره‌ای ایران پس از انقلاب اسلامی بود، یک ماهواره مخابراتی مدار نزدیک زمین بود که برای پژوهش‌های علمی و اهداف آموزشی طراحی شد و قرار بود سال ۸۶ به فضا پرتاب شود. اهداف اصلی این ماهواره، پیدا کردن منابع معدنی، منابع آب و خاک، هواشناسی و همچنین کنترل شبکه‌های آب، برق و گاز و امدادرسانی در هنگام وقوع بلایای طبیعی هدف‌گذاری شده بود.

جزئیات ماهواره‌های ایران به این شرح است:

ماهواره خیام

«خیام» یک ماهواره سنجش از دور با قابلیت تصویربرداری با دقت یک متر است که با وزن ۶۰۰ کیلوگرم با ماهواره‌بر «سایوز» در روز ۱۸ مردادماه سال جاری به مدار ۵۰۰ کیلومتری زمین پرتاب شد تا به مدت پنج سال از داده‌ها و تصاویر ارسالی آن در حوزه‌های کشاورزی، منابع طبیعی، محیط زیست، منابع آبی، معادن و پایش مرزها و مدیریت حوادث غیرمترقبه و نیروهای دفاعی استفاده شود.

این ماهواره هر ۲۴ ساعت چهار گذر از فراز ایران خواهد داشت که در این گذرها ارسال فرمان به ماهواره و دریافت داده تله‌متری ماهواره انجام خواهد شد.

داده‌های ماهواره «خیام» که با هدف ارتقای مدیریت بهینه منابع کشور در حوزه‌های مختلف طراحی و ساخته شده است، در حوزه‌هایی همچون کشاورزی، محیط زیست، بلایای طبیعی، تغییرات شهری، اکتشافات معدنی و منابع آبی کاربرد دارد که جزئیات این کاربردها به شرح زیر است:

در حوزه کشاورزی برای مطالعه این موارد می‌توان از داده‌های ماهواره «خیام» بهره برد:
* رطوبت خاک و گیاه
* مدیریت مصرف بهینه آب در مزارع کشاورزی
* پایش محدوده و سطح زیر کشت در مناطق مختلف
* میزان محصول پیش از برداشت
* تشخیص و تعیین گونه‌های مورد کشت
* بررسی سلامت محصول و تشخیص آفات
* پایش تغییرات دوره‌ای رشد گیاه
حوزه محیط زیست:
* پایش و بررسی تغییرات دوره‌ای سطح زمین
* پایش و بررسی روند حرکت و جابجایی آلودگی‌ها در آب، خاک و هوا
* بررسی تغییرات پوشش گیاهی و جنگل‌ها
* شناسایی کانون‌های گرد و غبار
* ارزیابی و تخریب زمین و بیابان‌زایی
* پایش میزان فرسایش خاک و وضعیت کویر و بیابان

حوزه بلایای طبیعی:
* مدل‌سازی ریسک و تهیه نقشه خطر
* پایش مناطق خسارت دیده
* شناسایی مناطق اسکان مجدد
* ارزیابی خسارت

پایش تغییرات شهری:
* پایش و بررسی پراکندگی شهرها و مناطق جمعیتی
* تغییرات کاربری اراضی
* تهیه نقشه‌های توسعه شهری و روستایی
* پایش ساخت و سازهای غیر مجاز

اکتشافات معدنی:
* پایش و بررسی پراکندگی صنایع و معادن

پایش منابع آبی:
* پایش تغییرات مرز ساحلی
* پایش مساحت سطح آب دریاچه‌ها، تالاب‌ها و ذخایر آب سدها

برنامه‌های آتی دولت برای توسعه صنعت فضایی در کشور

دکتر حسن سالاریه، رییس سازمان فضایی که وعده‌هایی درباره ساخت ماهواره‌های سنجشی با دقت بالا داده بود، اعلام کرد که سازمان فضایی ایران گام بسیار مهمی در حوزه طراحی و ساخت ماهواره‌های سنجشی بومی با دقت بسیار خوب برداشته است و در این زمینه طراحی و ساخت دو پروژه مهم به‌ نام‌های ماهواره «پارس۲» و ماهواره «پارس۳» رسماً آغاز شده است.

ماهواره «پارس۲» یک پروژه ساخت ماهواره سنجشی با دقت تصویربرداری ۴ متر است که فرآیند طراحی و ساختش آغاز شده و ماهواره «پارس۳» با دقت تصویربرداری حدود ۲ متر، مدرن‌ترین و دقیق‌ترین ماهواره تصویربرداری ایران است که این پروژه هم مراحل طراحی و ساختش آغاز شده است.

رئیس سازمان فضایی ادامه داد: در حوزه ماهواره‌های مخابراتی هدف‌گذاری ما در دو حوزه است؛ نخستین حوزه ماهواره‌های مخابراتی با ارتفاع پایین است که به‌دلیل زمان کوتاه گردش در دور زمین و عدم ثبات نسبت به سطح زمین به‌طور منظومه‌ای استفاده می‌شود.

سالاریه همچنین اضافه کرد: ما پیش از این ماهواره‌ «ناهید۱» را داشتیم، سال گذشته نیز ماهواره مخابراتی «ناهید۲» را رونمایی کردیم و امسال نمونه پروازی‌ این ماهواره عملیاتی و آماده پرتاب می‌شود. ماهواره «ناهید۳» که جدیدترین پروژه مخابراتی ایران است، به‌جهت طراحی و ساخت ابلاغ شده است. این ماهواره قابلیت‌های بالاتر و کیفیت بهتری دارد و می‌تواند پلتفرم مبنایی برای منظومه ماهواره‌های مخابراتی کشور باشد.

پرتاب کپسول‌های فضایی به‌زودی 

بر اساس اعلام سازمان فضایی، دولت سیزدهم به‌دنبال توسعه بخش کپسول‌های فضایی است. اگرچه در دهه ۸۰ پرتاب‌های کپسول‌های زیستی موفقی داشتیم، اما طی این سال‌ها این روند متوقف شده بود که به‌زودی پرتاب این کپسول‌ها از سر گرفته می‌شود.

از سرگیری برگزاری جلسات شورای عالی فضایی گام دیگر دولت سیزدهم در توسعه فناوری فضایی بوده است. پس از برگزاری دومین جلسه شورای عالی فضایی در دولت سیزدهم که منجر به تایید و تصویب برنامه ۱۰ ساله فضایی کشور شد، سازمان فضایی ایران در نخستین روز کاری پس از تصویب برنامه ۱۰ ساله فضایی، روند اجرای این برنامه را با تشکیل اولین جلسه اجرایی آن آغاز کرد.

توسعه زیرساخت‌های پرتاب و ایستگاه‌های زمینی، سرعت بخشیدن به روند طراحی و ساخت ماهواره‌های مخابراتی، پرتاب ماهواره‌های سنجشی با دقت یک متر و کمتر، حرکت در مسیر تعاملات بین‌المللی و اجرای پروژه‌های مشترک، اجرای طرح‌های اکتشافاتی با تمرکز بر توسعه زیرساخت‌ها، برنامه‌ریزی جهت رسیدن به پرتاب محموله‌هایی با وزن بالا از جمله دیگر سرفصل‌های برنامه ۱۰ ساله فضایی کشور است.

طبق این برنامه، جمهوری اسلامی ایران در ۱۰ سال آینده تبدیل به قطب منطقه‌ای در توسعه فناوری‌های فضایی و ارائه خدمات پرتاب‌های فضایی خواهد شد که این هدف‌گذاری، با تکیه بر توانمندی داخلی و دانش متخصصان کشورمان باید محقق شود.

اجرای بخش‌هایی از برنامه ۱۰ ساله فضایی در قالب برنامه قبلی با هماهنگی و همراهی تمام بازیگران و نهادهای متولی در حوزه فضایی از قبل آغاز شده و با آغاز رسمی اجرای برنامه ۱۰ ساله فضایی عملاً مقدمات برخی بخش‌ها فراهم شده است.