به گزارش صبح اقتصاد بودجه از یک منظر، برنامه عملیاتی سالانه است که باید منطبق بر برنامه راهبردی و برنامه‌های کلان وزارت آموزش و پرورش باشد. بر این اساس اولین سؤالی که در مورد بودجه ۱۴۰۱ وجود دارد این است که اهداف کلان، اهداف عملیاتی سند تحول و برنامه اعلامی وزیر در مجلس با بودجه پبشنهادی تحقق پذیر است؟.
حجت الله بنیادی، پژوهشگر و استاد دانشگاه فرهنگیان در گفت‌وگو با ایسنا، در پاسخ به این پرسش، اظهار کرد: بررسی بخش‌های مختلف این بودجه نشان می دهد که ارتباط معینی میان اهداف سند تحول و اجزا و ردیفهای بودجه نمی توان یافت. در بودجه ۱۴۰۱ عناوینی همچون؛ «برنامه حمایت از فرهنگیان، پاداش پایان خدمت بازنشستگان و کمک به صندوق ذخیره فرهنگیان» ذکر شده است. در کنار این برنامه باید توجه کرد که در هدف عملیاتی شماره ۱۲ سند تحول، دولت مکلف شده است نسبت به «برقراری الگوی جبران خدمات و تأمین رفاه نیروی انسانی درخور منزلت فرهنگیان با توجه به لزوم تمام وقت شدن آنان» آنان اقدام کند.
بودجه اندک برای پرداخت سهم دولت به صندوق ذخیره فرهنگیان
این استاد دانشگاه فرهنگیان با بیان اینکه مقایسه هدف عملیاتی سند تحول و برنامه حمایت از فرهنگیان که در بودجه ذکر شده نشان می دهد آن گونه که باید به تحقق هدف سند تحول در بودجه توجه نشده و با تخصیص حدود ۱۹۵ میلیارد تومان موضوع را خاتمه داده اند اظهار کرد: در ذیل هدف عملیاتی شماره۱۲ «بهینه سازی نظام پرداخت ها، مبتنی بر شایستگی ها و بر اساس رویکرد رقابتی» تکلیف و راهکاری است که برای تحقق هدف مذکورد آورده شده ولی در بودجه به آن نیز توجهی نشده است؛ لذا کم توجهی سند بودجه به برنامه های بالادستی و تکالیف و الزام های قانونی بزرگترین ضعف بودجه آموزش و پرورش است.
به اعتقاد بنیادی، اعتبار بسیار اندک و نامتناسب با تکلیف قانونی، برای پرداخت سهم دولت به صندوق ذخیره فرهنگیان نیز از دیگر نکات قابل تأمل بودجه ۱۴۰۱ است.
افزایش ۲۱ درصدی اعتبار جبران خدمات در استانها
این اعتبار صرفا وضعیت موجود را حفظ می کند
وی به اعتبارات جبران خدمات نیز اشاره کرد و گفت: اعتبارات جبران خدمات در آموزش و پرورش استان ها نیز در بودجه سال ۱۴۰۱ معادل ۹۹۷,۰۹۷,۱۵۸ میلیون ریال( ۹۹ هزار و ۷۰۹ میلیارد تومان) است که نسبت به بودجه سال ۱۴۰۰ معادل ۸۲۴,۹۲۴,۴۷۹ میلیون ریال( ۸۲ هزار و ۴۹۲ میلیارد تومان) حدود ۲۱ درصد(۸۷/۲۰) افزایش داشته است که با توجه افزایش حقوق سال ۱۴۰۱، افزایش جمعیت دانش‌آموزی و افزایش تعداد معلمان، این بودجه قادر به ارتقای شاخص های کیفی همچون بهبود نسبت معلم به دانش آموز و ارتقای توانمندی معلمان نیست و فقط می تواند با افزایش حقوق ناشی از رتبه‌بندی و افزایش سالیانه حقوق وضعیت موجود را حفظ کند.
این استاد دانشگاه فرهنگیان با اشاره به اینکه علاوه بر این در جدول شماره (۹ )، ۲۵ هزار میلیارد تومان اعتبار نیز برای رتبه‌بندی پیش بینی شده است که با افزودن آن به اعتبار جبران خدمات میزان اعتبار تخصیص یافته به این بخش به عدد ۱,۲۴۷,۰۹۷,۱۵۸ میلیون ریال(۱۲۴ هزار ۷۰۹ میلیارد تومان) افزایش می‌یابد گفت: بنابراین با توجه به بودجه سال ۱۴۰۰ اعتبار جبران خدمات در آموزش و پرورش استان ها در سال ۱۴۰۱ نسب به ابتدای سال ۱۴۰۰ حدود ۵۱ درصد(۱۸/۵۱) افزایش یافته است. البته بخشی از اعتبار ۲۵ هزار میلیارد تومان به بخش های ستادی نیز اختصاص دارد که با محاسبه آن میزان افزایش اعتبار جبران خدمات استانها به کمتر از ۵۰ درصد کاهش می یابد.
کاهش سهم اعتبارات رفاهی به ۲۴.۴ درصد
بنیادی اعتبارات رفاهی و سهم آنها از بودجه هر دستگاه را نیز از دیگر بخش های مهم بودجه دانست و عنوان کرد: در بودجه سال ۱۴۰۰ سهم اعتبار رفاه اجتماعی نسبت به اعتبار جبران خدمات حدود ۲۵/۵ درصد است که در سال ۱۴۰۱ نه تنها افزایش نداشته است بلکه حدود یک در صد نیز کاهش یافته و به ۲۴/۴ درصد رسیده است.
وی ادامه داد: از سوی دیگر با بررسی دقیق تر این اعتبار و وضعیت آن در سازمان های دیگر ذیل وزارت آموزش و پرورش بخشی از ناعدالتی درون دستگاهی که در آموزش و پرورش وجود دارد نمایان می شود. این نسبت در بودجه سال ۱۴۰۱ برای دبیرخانه شورای عالی آموزش و پرورش ۴۹ درصد، سازمان پژوهش و برنامه ریزی ۱۷ درصد، سازمان ملی تربیت کودک ۱۱۴ درصد، سازمان سمپاد ۱۲۵ درصد، سازمان نوسازی مدارس ۴۰ درصد، سازمان آموزش و پرورش استثنایی ۶۵۸ درصد، سازمان نهضت سوادآموزی ۳۴۷ و میانگین آن ۶۵/۴ درصد است. هر چند که در برخی از این سازمان ها همچون سازمان آموزش و پرورش استثنایی، بخشی از اعتبار رفاه اجتماعی برای دانش آموزان یا جامعه تحت پوشش آن سازمان تخصیص می یابد، ولی باز هم به دلیل درصد بسیار قابل توجه این اعتبارات، سهم کارکنان دستگاه نیز از آنها قابل توجه است.
این استاد دانشگاه فرهنگیان اضافه کرد: این اعداد نشان می دهد که اعتبارات رفاه اجتماعی به صورت متمرکز در اختیار سازمان های ستادی وزارتخانه است که قطعاً با رویکرد کاهش تمرکز مغایرت دارد. مطابق این اعداد هر یک از کارکنان دبیرخانه شورای عالی آموزش و پرورش به میزان نیمی از حقوق خود از اعتبارات رفاهی بهر ه‌مند می‌شوند و یک معلم در یکی از استانهای کشور در طول سال از میانگین چهار درصد حقوقش از اعتبار رفاهی بهره مند است که آن هم عموماً صرف پرداخت هزینه‌های بیمه سهم کارفرما می شود.
بنیادی به سهم آموزش و پرورش از اعتبارات رفاهی نسبت به سایر دستگاهها نیز اشاره و اظهار کرد: ضعف در زیرساخت های آموزش مجازی، امکانات و تجهیزات نامناسب و استفاده بخش اعظمی از معلمان از ابزار و تجهیزات شخصی خود بدون حمایت و پشتیبانی آموزش و پرورش نکته قابل تأملی است که میزان اعتبار تخصیص یافته با «برنامه توسعه و تقویت شبکه آموزش‌های مجازی، ترکیبی و غیرحضوری» را که یک هزار و ۲۰۵ میلیارد و ۲۸۰ میلیون تومان است را قابل تأمل می کند.
سهم هر دانش‌آموز از بودجه توسعه آموزش مجازی: ۸۶۰ هزار تومان
وی افزود: تخصیص ۱۲۰۵ میلیارد تومان برای تقویت و توسعه آموزش مجازی حدود ۱۴ میلیون دانش آموز یعنی سهم سرانه هر دانش آموز حدود ۸۶۰ هزار تومان در سال می شود. این که با وجود این همه نقص و ضعف در زیرساخت های آموزش مجازی و محتوی محدود و نامناسب، بسیار اندک است.
این استاد دانشگاه فرهنگیان با بیان اینکه در کنار وضعیت نامناسب آموزش های مجازی، نگاهی به وضعیت سامانه های آموزش و پرورش مثل سناد و سیدا و میزان اعتبار تخصیص یافته برای ارتقای آنها نیز قابل تأمل است گفت: در ردیف ۱۳۰۲۰۳۴۰۰۰ باعنوان «برنامه ارائه خدمات یکپارچه دولت هوشمند(الکترونیکی)» اعتبار ۱۱۱ میلیارد تومان برای وزارت آموزش، ۹۳ میلیارد تومان برای سازمان برنامه و بودجه، ۷۴ میلیارد تومان برای سازمان اداری و استخدامی در نظر گرفته شده است.
بنیادی افزود: یک برآورد ساده از ارائه خدمات ثبت نام و صدور کارنامه و مکاتبات اداری حدود ۱۰۰ هزار مدرسه با حوزه های ستادی و تبادل اطلاعات آنها برای نقل و انتقال دانش آموزان در مقایسه با حجم مکاتبات یا تراکنش‌های سازمان برنامه و بودجه و سازمان اداری و استخدامی ناعدالتی در تخصیص این بودجه را نیز آشکار می کند. نکته قابل تأمل این است که در بودجه ۱۴۰۱ هر چند که ستونی تحت عنوان شاخص وجود دارد، ولی هیچ ستونی برای درج مقدار آن دیده نمی شود و از این نظر بودجه ۱۴۰۱ بسیار مبهم و غیرقابل نظارت و ارزیابی است. در این برنامه نیز واحد سنجش تراکنش ذکر شده، ولی ستونی برای درج تعداد تراکنش وجود ندارد.
وضعیت بودجه‌ای دانشگاه فرهنگیان
وی با اشاره به اینکه اعتبار تخصیص یافته به دانشگاه فرهنگیان و میزان درآمد اختصاصی آن که حاصل کسر از حقوق دانشجو معلمان است، از دیگر نکات قابل تأمل در بودجه ۱۴۰۱ آموزش و پرورش است گفت: کل اعتبار دانشگاه فرهنگیان ۲۷۴۳ میلیارد تومان است که ۱۷۶۸ میلیارد تومان در آمد اختصاصی و ۹۷۴ میلیارد تومان آن از اعتبارات عمومی دولت تعیین شده است.
این استاد دانشگاه فرهنگیان اضافه کرد: از طرف دیگر حداقل حقوق سال ۱۴۰۱ معادل چهار و نیم میلیون تومان تعیین شده است، اگر تعداد دانشجو معلمان دانشگاه فرهنگیان را در سال ۱۴۰۱ معادل ۸۰ هزار نفر در نظر بگیریم، کل حقوق دریافتی همه دانشجو معلمان در طی سال حدود ۴۳۲۰ میلیارد تومان است که مطابق لایحه بودجه مبلغ ۱۷۶۸ میلیارد تومان با عنوان درآمد اختصاصی دانشگاه از آنها کسر خواهد شد. رقم ۱۷۶۸ میلیارد تومان معادل ۴۱ درصد کل دریافتی دانشجویان است. البته در پیوست های بودجه در آمد اختصاصی ۱۷۶۸ میلیارد تومان در دو بخش ۱۷۳۵ میلیارد تومان و ۳۳ میلیارد تومان تفکیک شده است که در حالت خوش بینانه ۱۷۳۵ میلیارد تومان آن از طریق کسر از حقوق دانشجویان تأمین می شود.
احتمال کسر ۴۵ درصدی از حقوق دانشجومعلمان در سال آینده
بنیادی افزود: اگر در نظر داشته باشیم که تعداد دانشجویان دانشگاه کمتر از ۸۰ هزار نفر است و بخشی از آنها نیز دانشجوی ترددی هستند بیش از ۴۱ درصد و به احتمال زیاد ۴۵ درصد از حقوق دانشجو معلمان در سال ۱۴۰۱ کسر و به درآمد اختصاصی دانشگاه بدیل خواهد شد. به نظر می رسد ابلاغ مصوبه شبانه روزی بودن دانشگاه فرهنگیان در نیمه دوم سال ۱۴۰۰ و شش سال بعد از تصویب آن در شورای عالی انقلاب فرهنگی، مقدمه‌ای بوده برای کسر مجدد ۴۵ درصد که در اعداد و ارقام بودجه نمایان است.
