اربعین رستاخیز دهه ۲۰ میلادی

به گزارش واحد تحلیلی خبرگزاری صبح اقتصاد روز شنبه ۱۹ اکتبر ۲۰۱۹ رسما در ایران روز اربعین شهادت امام حسین علیه السلام است. در عراق ممکن است این روز در ۲۰ اکتبر بزرگداشته شود. در طول ۲۰ سال گذشته که ریشه های زمینه ساز این رویداد بزرگ به  درختان میوه برای قدکشیدن و نماد اصلی پیام زینبی یافتن مبدل شوند، احدی باور نداشت آن نهال نو پا روزی به رسانه ای تبدیل شود که شاید امروز واکنش مردمی ترین راه پیمایی بین المللی منتج از یک ایده و تفکر را رقم بزند. متون کتابهای بسیاری در فرهنگ شیعه یعنی راه روان طریق و مشی حضرت امیر امام اول مسلمانان و از جمله کتاب مصباح المجتهد از عالم بزرگوار شیعه شیخ طوسی که حاصل گزینش دقیق و انتخاب معقول شیخ طوسی است، روز بیستم صفر یعنی اربعین را اینگونه معرفی میکند که آن روز زمانی است که محرمان و خانواده امام حسین(ع) یعنی کاروان اسرا، از شام به مدینه بازگشتند و روزی است که جابر بن عبدالله انصاری، صحابی رسول خدا(ص)، از مدینه به کربلا رسید تا به زیارت قبر امام حسین(ع) بشتابد و او نخستین کسی است که قبر آن حضرت را زیارت کرد. در این روز، زیارت امام حسین(ع) مستحب است و این زیارت، همانا خواندن زیارت اربعین است که در کتابهای دعا و زیارت به کرات و وفور منکعس گردیده است. این کتاب هم متن زیارت اربعین را با سند به نقل از حضرت امام صادق(ع) آورده است: «السلام علی ولی الله و حبیبه، السلام علی خلیل الله و نجیبه، السلام علی صفی الله و ابن صفیه…. » این مطلبی است که شیخ طوسی، عالم فرهیخته و معتبر و معقول شیعه در قرن پنجم، درباره اربعین آورده است. طبعا براساس اعتباری که این روز میان شیعیان داشته است، لذا شیعیان به حرمت آن، زیارت اربعین می خوانده اند و اگر می توانستند مانند جابر بر مزار امام حسین(ع) گرد آمده و آن امام را زیارت می کردند. این سنت تا به امروز در عراق با قوت برپاست و هر ساله شاهدیم که میلیون ها شیعه در این روز بر سر مزار امام حسین(ع) جمع می شوند. نخستین مسأله ای که در ارتباط با «اربعین» جلب توجه می کند، تعبیر اربعین در متون دینی است. ابتدا باید نکته ای را به عنوان مقدمه یادآور شوم. اصولا باید توجه داشت که در نگرش صحیح دینی، اعداد به لحاظ عدد بودن نقش خاصی، در القای معنا و منظوری خاص، ندارند؛ به این صورت که کسی نمی تواند به صرف اینکه در فلان مورد یا موارد، عدد هفت یا دوازده یا چهل یا هفتاد به کار رفته، استنباط و استنتاج خاصی داشته باشد. این یادآوری، از آن رواست که برخی از فرقه های مذهبی، به ویژه آنها که تمایلات «باطنی گری» داشته یا دارند و گاه و بیگاه خود را به شیعه نیز منسوب می کرده اند، و نیز برخی از شبه فیلسوفان، متأثر از اندیشه ای درباره اعداد یا نوع حروف بوده و هستند که در واقع معتقدند بسیاری از اعدادی که در نقلهای دینی آمده می تواند براساس یک محاسبه الهی باشد، اما اینکه این عدد در موارد دیگری هم کابرد دارد و بدون یک مستند دینی می توان از آن در سایر موارد استفاده کرد، قابل قبول نیست. به عنوان نمونه، دهها مورد در کتابهای دعا، عدد «صد» به کار رفته که مثلاً فلان ذکر را صد مرتبه بگویید، اما این دلیل بر تقدس عدد صد به عنوان صد نمی شود و به عبارت دیگر دلیل بزرگداشت عدد چهل نیست ولی باید دید علت بزرگداشت اربیعین که امروزه در جهان آوازه ای رستاخیزی یافته است چیست؟  مهمترین نکته درباره اربعین، روایت امام حسن عسکری(ع ) یعنی امام یازدهم شیعه و پدر امام زمان عج  است که فرموده است: نشانه های مؤمن پنج چیز است: اول، خواندن پنجاه و یک رکعت نماز(۱۷ رکعت نماز واجب + ۱۱ رکعت  نماز شب + ۲۳ رکعت نماز های مکمل نماز های روزانه) دوم، زیارت نمودن امام حسین علیه السلام در روز های موسوم به اربعین؛ سوم، انگشتری در دست راست کردن؛ چهارم وجود آثار سجده بر پیشانی مومن؛ و پنجم، بلند خواندن «بسم الله الرحمن الرحیم» در نماز های روزانه . و باید گفت این حدیث تنها مدرک معتبری است که جدای از خود زیارت اربعین که در منابع دعایی آمده، به اربعین امام حسین(ع ) و بزرگداشت آن روز تصریح کرده است. امروزه بزرگداشت و زیارت اربعین در قالب یک عمل مستحب به یک نماد سیاسی مبدل گردیده و از آنجا که این عمل هم یک سفر آموزشی در معرفت شناسی و در عین حال یک نمایش اقتدار معنویت و مقاومت در فرهنگ ظلم ستیزی است خود به خود شمول جهانی یافته و یکی از علائم آخر الزمان و مقدمه ظهور حضرت مهدی محسوب میشود که قرار است جهان را در یک منشور همگانی به عدالت دعوت نماید. والسلام

 حمید رضا نقاشیان