راهبرد ایران در زنگ زور ؟

به گزارش واحد تحلیلی خبرگزاری صبح اقتصاد پس از فروپاشی شوروی (۱۹۹۱)، این منطقه کاملا تحت کنترل ارمنستان قرار گرفت و بخشی از استان ( سیونیک Syunik) ارمنستان شد لاکن بلحاظ ژئوپولیتیک کریدور زنگزور (Zangezur Corridor) مسیر حیاتی برای اتصال ترکیه و آذربایجان از طریق نخجوان است. آذربایجان خواهان دسترسی آزاد به نخجوان از طریق این منطقه است، اما ارمنستان نگران حاکمیت ملی خود و امنیت مرزهایش با ایران است. ترکیه و آذربایجان از ایجاد کریدور ترابری حمایت می‌کنند، در حالی که ارمنستان و متحدانش (مانند روسیه و ایران) نگران تأثیرات ژئوپلیتیکی در آن منطقه هستند. به همین دلیل اختلاف مرزی ( زنگزور Zangezur) بین ارمنستان و آذربایجان یکی از مسائل پیچیده و تاریخی در منطقه قفقاز جنوبی است. این منطقه به دلایل جغرافیایی، تاریخی و قومی، همواره مورد مناقشه بوده و اخیراً نیز پس از جنگ دوم قره‌باغ ( درسال ۲۰۲۰) و تحولات بعدی، اهمیت بیشتری یافته است. پس از جنگ و آتش‌بس ۲۰۲۰ قره‌باغ، آذربایجان خواستار گشایش کریدور زنگزور برای تردد لجستیکی و کالا شد. بسیاری در ارمنستان معتقدند که دادن حق عبور به آذربایجان، حاکمیت ارمنستان را تضعیف می‌کند زیرا همسایگی با ایران را از دست خواهد داد. همه فکر میکنند روسیه به عنوان میانجی در بین دو کشور حضور دارد، اما سیاست‌هایش مبهم است چرا که از یک سو با ارمنستان متحد است و از سوی دیگر روابط نزدیکی با آذربایجان دارد. ایران هم مانند ارمنستان مخالف تغییر مرزهاست، چون نگران است که کریدور زنگزور باعث کاهش نفوذش در منطقه شده و ارتباط ترکیه-آذربایجان را تقویت کند. برخی معتقدند ممکن است یک توافق تحت نظارت روسیه یا اتحادیه اروپا برای عبور کنترل‌شده و حفظ منافع طرفها از زنگزور انجام شود که جهوری اسلامی ایران حتی بقیمت جنگ با ترکیه و آذربایجان زیر بار حذف همسایه راهبردی خود نخواهد رفت واضح و آشکار است که اگر آذربایجان فشار نظامی یا اقتصادی بیشتری اعمال کند، احتمال درگیری‌های جدید نظامی وجود دارد.زیرا هر تصمیمی درباره زنگزور می‌تواند توازن قدرت در قفقاز را تغییر دهد و بر روابط ترکیه، روسیه، ایران و غرب تأثیر بگذارد. از دیدگاه ایران زنگزور نه‌تنها یک مسئله مرزی، تنها نیست بلکه یک میدان ژئوپلیتیک برای رقابت قدرت‌های منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای است. حل دیپلماتیک این اختلاف راهبردی میسر نیست مگر توافقی که هم امنیت ارمنستان و هم منافع ترانزیتی آذربایجان و هم حفظ همسایگی جمهوری اسلامی ایران با ارمنستان را در نظر بگیرد. والسلام.