به گزارش واحد اقتصادی خبرگزاری صبح اقتصاد طبق تعریف به اختلاف بین حجم آب ورودی به سیستم و مصارف مجاز با درآمد آب در ایران بدون درآمد گفته می‌شود. مصارف مجاز با درآمد عبارت است مقدار مصرفی که بابت آن صورت حساب صادر شده و هزینه آن دریافت شده یا خواهد شد. تحلیل آب بدون درآمد از طریق بالانس آب امکان‌پذیر است و بالانس آب عبارت از اندازه‌گیری یا تخمین آب تولید شده، آب ورودی، آب خروجی، آب مصرف شده و هدر رفت برای یک سیستم است.

هدررفت واقعی و ظاهری چیست؟

هدررفت واقعی بخشی از آب ورودی به شبکه توزیع است که بدون آن‌که مصرف شود، به صورت نشت‌های مختلف از شبکه به هدر می‌رود و شامل نشت از خطوط انتقال، نشت از شبکه توزیع، نشت از انشعابات، نشت از مخازن شبکه و سرریز از مخازن شبکه می‌شود.

هدررفت ظاهری بخشی از آب ورودی به شبکه توزیع است که به صورت‌های مختلف توسط مشترکین مصرف می‌شود، ولی درآمدی برای شرکت‌ها ندارد. به عبارت دیگر این بخش از آب ظاهرا به هدر می‌رود ولی به انواع مختلف از جمله مصارف غیرمجاز، خطای مدیریت داده‌ها و سیستم و عدم دقت تجهیزات اندازه‌گیری مصرف می‌شود.

تاریخچه مطالعات آب بدون درآمد در جهان و ایران

براساس این گزارش، اولین گزارش مربوط به آب به حساب نیامده در سال ۱۹۸۰ توسط مرکز تحقیقات آب انگلستان منتشر شد و تا سال ۱۹۹۴ شرکت‌های مختلف آب در سراسر جهان به صورت منطقه‌ای و مستقل درخصوص کاهش هدررفت اقدامات زیادی انجام دادند.

تاریخچه مطالعات آب بدون درآمد در ایران در سال ۱۳۷۳ آغاز شد و مواجه شدن شرکت‌های آب و فاضلاب در دهه اول تشکیل با جمعیت روبه‌ رشد و تاسیسات گسترده شبکه‌های آب شهرها، لزوم انجام اینگونه مطالعات جهت شناخت بیشتر شبکه‌ها را بیش از قبل نمایان می‌ساخت. پس از آغاز مطالعه ایجاد طرح ملی تحقیق، توسعه و بهسازی تاسیسات آب و تاسیس دفاتر آب به حساب نیامده صورت گرفت و در سال ۱۳۷۴ نخستین پایلوت‌ها در تهران، تبریز، بوشهر و اهواز انجام شد.

با توجه به تجربیات حاصل شده از به کارگیری استانداردهای آی دبلیو ای در کشورهای مختلف شرکت مهندسی آب و فاضلاب ایران از سال ۱۳۸۳ تصمیم گرفت از این استانداردها برای مدیریت و ارزیابی هدررفت در شبکه‌های شرکت‌های تابعه خود استفاده کند. به این منظور اقدام به تدوین برنامه استراتژیک آب بدون درآمد شد که مرحله‌ی اول آن تدوین برنامه بالانس براساس دستورالعمل انجمن بین‌المللی آب برای ارزیابی هدررفت آب در ۳۵ شرکت تابعه بود.

میزان آب با درآمد در ایران ۷۵.۲ و آب بدون درآمد ۲۴.۸ درصد است. در این میان میزان هدررفت واقعی ۱۲.۶، هدررفت ظاهری ۱۰.۷ و مصارف مجاز بدون درآمد ۱.۵ درصد است. برای کاهش هر یک درصد آب بدون درآمد در کشور نیاز به یک هزار و ۶۰۰ میلیارد تومان منابع مالی است.