آسیای مرکزی منظره جذاب از ایران
به گزارش واحد تحلیلی خبرگزاری صبح اقتصاد آنها بستر موجود در فراین‌سازی مناسبات را بسسیار هوشمندانه دنبال میکنند. اینکه چه فرایندی را بتوان بعنوان کشوری با روحیات مستقل و به دور از سرمایه گذاری افراطی غرب و یا نگاه دموسوسیالیسم بتوان به این کشورها داشت مستلزم یک وزارت خارجه عمیقا معتقد به انقلاب اسلامی است. در وزارت خارجه جمهوری اسلامی ایران به دلیل ۴۲ سال جهت‌داری از غرب هرگز زمینه برای ایجاد پیوندهای ارگانیک که طی آن منافع دو کشور در یک چارچوب ماندگار با تک تک کشورهای مذکور تعریف شود، موجود نبوده است. این کشورها دو اصل مهم در سیاست خارجی‌شان را فدای منافع زودگذر نکرده و نمیکنند. آنها در مورد روابط با تمام کشورها سیاست دقیق و تعریف شده‌ای را لحاظ میکنند؛ عنوان‌هایی که برای این دو سیاست انتخاب نموده‌اند عبارت است از نخست تنوع‌‌بخشی در عدم انحصارات در ارتباطات و در ثانی توازن‌‌بخشی به تقابل در بهره‌برداری مشترک از روابط. این کشورها مایل هستند که در سطح قدرت‌های بزرگ با روسیه، چین، اروپا و آمریکا و حتی جمهوری اسلامی ایران همکاری کنند. در سطح قدرت‌های منطقه‌ای نیز ترکیه، هند و کشورهای دیگر در سبد سیاست خارجی آنها تعاریف و تشخص‌های جایگاهی روشنی دارند. این کشورها در سیاستهای همگرایی و همسوی خود این راهبرد را به آشکارا دنبال میکنند که هیچ قدرتی در آسیای مرکزی قدرت مسلط و محوری نداشته باشد. درواقع این کشورها می‌خواهند از طریق تنظیم رابطه با روسیه، روابط با چین را توازن بخشند؛ از طریق چین، روسیه را به تقابل رقابتی مجبور نمایند و از طریق این دو کشور، آمریکا را به طمع امتیاز دادن وادار نمایند. در این بین زمینه بازیگری ایران در آسیای مرکزی هم در همین چارچوب قابل بررسی بوده است. شاید اگر از منظر دفاع ساختاری بتوان این‌گونه تحلیل نمود که کشورهای آسیای مرکزی این نگرانی را دارند که سازمان همکاری شانگهای به یک بلوک ضدغربی و یا به ناتوی شرق تبدیل شود؛ بنابراین این پنج کشور اصلاً تمایلی ندارند با کشورهای دیگر، مناطق و یا پیمان‌های دیگر وارد تقابل آشکار شوند. آنها با ایالات‌متحده آمریکا به‌عنوان یکی از شرکای‌شان در حال همکاری هستند، اما این همکاری تا جایی تداوم خواهد داشت که واشنگتن بر امورات راهبردی و ماندگار در کشورهای آسیای مرکزی مسلط نشود. روابطشان با چین نیز به همین منوال است؛ کشورهای آسیای مرکزی در دهه ۹۰ از شوروی جدا شدند و امروز به جز قزاقستان، چین شریک نخست تجاری چهار کشور دیگر است. این در حالی است که اکنون با سیاستهای تبلیغاتی سازمان سیا و سرویس‌های غربی در پروژه چین ستیزی در منطقه تا حدی چین هراسی در آسیای مرکزی گسترش پیدا کرده لذا بی‌دلیل نیست که این کشورها در مسیر تعدیل روابط گام برداشته و در پی کاهش نقش پکن در روابط اقتصادی و سیاسی خود برآمده‌اند. این کشورها باسیاست‌های هم شرقی و هم غربی هرگز نمیخواهند آمریکا را از خود برنجانند. در چنین شرایطی ظرفیت مناسبی برای جمهوری اسلامی ایران پدید می‌آید تا با در نظر گرفتن دو اصل مورد قبول و راهبردی این کشورها به عنوان اصول تنوع و توازن بخشی که در ابتدای مقاله توضیح داده ام، وارد تعامل و همکاری بیشتر با این کشورها شود. البته باید توجه داشت ازبکستان، تاجیکستان، ترکمنستان، قزاقستان و قرقیزستان نمیخواهند چین جایگزین روسیه یا آمریکا شود یا ایران جایگزین چین. این کشورها نمیخواهند ایران، روسیه و چین در تقابل با نفوذ آمریکا وارد همکاری شوند. اگر ایران از این زاویه به منظره جذاب همکاری با کشورهای آسیای میانه نگاه کند و نه مثل گذشته که در یک چارچوب دقیق و تعریف شده مهم‌ترین حوزه همکاری بین طرفین را که حوزه ترانزیت چه ریلی، چه جاده‌ای و چه خطوط هوایی و چه بسترسازی برای ورود بخش خصوصی دو طرف در چارچوب حفظ توازن متقابل فعال نماید راهبردی همگرایانه با همسایگان را محقق خواهد نمود. بدون شک این راهبرد میتواند منافع سیاسی اجتماعی و اقتصادی همه این کشورها را نیز به دنبال داشته باشد. در تفکر دینی ما همسایه تعریف جذاب و ریشه داری داشته و دارد. استفاده از این محتوا چه بسا این انگیزه را نیز در طرف‌های متقابل به جوش آورده میدان توریسم را بین دوکشور گسترش دهد. در حوزه صادرات محصولات کشاورزی، همکاری با اتحادیه اقتصادی اوراسیا و سازمان همکاری شانگهای و تجارت دریایی در دریای خزر با ترکمنستان و قزاقستان میتواند در دستور کار همکاری‌های دو طرف قرار گیرد. درعین‌حال همکاری‌های امنیتی و انتظامی در حوزه مبارزه با مواد مخدر، مبارزه با تروریسم و افراط گرایی به ویژه با محوریت افغانستان مورد استقبال کشورهای آسیای مرکزی قرار خواهد گرفت. لذاست که باید به این کشورها ما از منظر جذابیت‌ها و آنها از منظر ارتباطات ماندگار نگاه متقابل داشته باشیم. دولت آینده ایران در این چارچوب فضایی بسیار ارزشمند را پیش رو خواهد داشت که به اعتباری جمعیت ۴۰۰ میلیون نفری را در هم گره مودت خواهد زد. والسلام
حمیدرضا نقاشیان
- منبع خبر : صبح اقتصاد
