ترکیه همسایه ای فرصت‌طلب

به گزارش واحد تحلیلی خبرگزاری صبح اقتصاد  این موضوع به دوران اشغال شهر سنجار(یا شنگال) در استان نینوای عراق توسط گروه تروریستی داعش در آگوست ۲۰۱۴ میلادی بازمیگردد که منجر به فاجعه قتل عام مردم فرقه ایزدی در این منطقه و آوارگی آنها شد. در آن زمان چند صد نفر از نیروهای شاخه سوریه پ. ک.ک یعنی YPG و تعدادی دیگر از اعضای اصلی این گروه به بهانه دفاع از مردم کرد ایزدی وارد این شهر شدند. این نیروها تحت عنوان یگان YBS شناخته میشوند. پس از نابودی گروه داعش و بازگشت امنیت نسبی به این مناطق، دولت عراق، مقامات اقلیم کردستان و ترکیه خواستار خروج این نیروها از شهر سنجار و تحویل آن به نیروهای امنیتی عراقی میشوند اما با وجود گذشت ۳ سال و چند توافقنامه شفاهی و کتبی میان دو طرف، این نیروها به دستور فرماندهی مرکزی PKK از تحویل شهر خودداری می‌کنند. ادامه حضور اعضای گروهک  پ.ک.ک در این منطقه و جنگی ماندن و اقدام به سنگربندی و حفر تونل‌های گسترده و ایجاد ناامنی گسترده موجب شده است تا آوارگان ایزدی شهر سنجار جرات بازگشت به مناطق سکونت خود را نداشته باشند و این مسئله برای دولت و جامعه عراق به هیچ وجه قابل تحمل نیست. از سوی دیگر اما نیروهای مردمی عراق معتقدند که حل مسئله سنجار بایستی به دست نیروهای ارتش و بسیج مردمی عراق سپرده شود و لشکرکشی ارتش ترکیه به این منطقه میتواند در آینده تبعات سنگین‌تری از حضور چند صد شبه نظامی کرد در شمال نینوا داشته باشد. همانگونه که در گزارشات متعدد آمده است از هفته گذشته دور جدیدی از عملیات ارتش ترکیه با تکیه بر بمباران سنگین جنگنده‌های نیروی هوایی این کشور علیه مخفیگاه‌های اعضای گروه پ. ک.ک در شمال عراق آغاز گردیده که این عملیات که «پنجه عقاب۲» و یا تحت عنوانی دیگر « پنجه ببر۲ » نامگذاری شده است در واقع ادامه عملیات بزرگی یا همین نام است که تابستان امسال در محدوده استان دهوک عراق علیه این سازمان انجام گرفته بود. گمانه‌زنی‌های سیاسی محور تحلیل‌های موجود را پیرامون این مسئله اینگونه بر میشمارند که اعضای گروه پ. ک.ک از این منطقه خارج نخواهند شد چرا که اگر از این منطقه خارج شوند بهانه‌ای برای ترکیه که توجیه‌کننده بقای ارتش آنها باشد باقی نخواهد ماند. البته اگرچه بازگشت مردم آواره عراقی به خانه‌های خود  در این حوزه اقدامی مثبت و مطلوب خواهد بود اما خطری که در این میان وجود دارد احتمال حضور بلند مدت نظامیان ترکیه به بهانه ادامه مبارزه با PKK در خاک عراق است. تجربه سناریوسازی‌های ترکیه در شمال سوریه که آن هم به بهانه مبارزه با داعش و شبه نظامیان کرد YPG بود نشان میدهد، ارتش این کشور پس از پایان عملیات و پاکسازی منطقه، علاقه‌ای به ترک این جغرافیا  نداشته و اقدام به تاسیس پایگاه‌های رسمی برای حضور بلندمدت خواهد کرد. از این مسئله که بگذریم، حضور دائم نظامیان ترکیه در شمال عراق، با توجه به اختلافاتی که میان دولت مرکزی و اقلیم کردستان بر سر جدایی از عراق وجود دارد میتواند خطری بزرگ برای آینده این کشور و تکرار سناریوهای تجربه شده در  سوریه و لیبی توسط ترکیه برای ایجاد حیاط خلوت و دولت تحت الحمایه در خاک عراق باشد. ترکیه با تلقیات عثمانیزاسیون در منطقه به همسایگان خود نمایشی از خود بروز داده که این کشور را با رهبری اردوغان همسایه‌ای فرصت‌طلب بر میشمارند. همسایگان ترکیه همه شاهد بوده‌اند که در ابتدای بهمن ماه جاری، « خلوصی آکار وزیر دفاع ترکیه » با سفر به اربیل و دیدار با مقامات اقلیم کردستان عراق از جمله مسعود و نچیروان بارزانی، رضایت مقامات  این اقلیم را برای انجام عملیات مشترک بر علیه شبه نظامیان حاضر در سنجار جلب کرد. همچنین طی مذاکرات میان اردوغان و مصطفی الکاظمی نخست وزیر عراق، دولت این کشور نیز موافقت خود را برای پایان دادن به بحران امنیتی سنجار اعلام کرد. اما بنظر میرسد ترکیه هر روز بهانه موجه‌تری برای حضور خود پیدا می‌کند. نگرانی مردم در شمال عراق روز به روز بیشتر میشود زیرا شاهد بوده‌اند که ادامه اشغال خاک عراق و مسئله با انتقال بیش از ۱۰ هزار نیروی عضو سازمان حشد الشعبی و حضور ابوفدک المحمداوی رهبر بسیج مردمی عراق در اطراف شهر سنجار در هفته اخیر احتمال درگیری‌های درازمدت را افزایش داده است. علی‌رغم این موضوع، بمباران‌های سنگین ارتش ترکیه در این مناطق چند روز است که آغاز شده و هر لحظه احتمال میرود حمله زمینی نظامیان ترک به سنجار نیز با چراغ سبز مقامات اقلیم کردستان آغاز شود. این امر که بهانه‌ای برای ماندگاری بیشتر و  ایجاد سرقفلی در آن مناطق برای ترکیه هدف محسوب میشود، صد البته از چشم همسایگان و مهمتر از همسایگان خود مردم عراق دور نخواهد ماند و روز به روز، تزویر پنهان در فرصت‌سازی‌های ترکیه، برای مردم منطقه آشکارتر میشود. والسلام

حمیدرضا نقاشیان