آیا بخش خصوصی جلاد است؟ برخی فکر می کنند بخش خصوصی جلاد است

گفتگو خبرگزاری صبح اقتصاد، بررسی الزامات خصوصی سازی در حوزه بهداشت در گفتگوی صبح اقتصاد با دکتر سیدمحمدرضا حسینی:

شما به عنوان یک بنگاه اقتصادی دانش محور که یکی از پیشگامان حوزه مشاوره اقتصادی و سرمایه گذاری در زمینه بهداشت و درمان کشور هستید، آیا فکر می کنید بخش خصوصی می تواند مشاوره ها ی راهبردی به وزارت بهداشت بدهد؟

قبل از جواب به سوال شما لازم می دانم هدف از تشکیل تیم تخصصی باتاب کارا را خدمتتان عرض نمایم. تاریخ به ما نشان داده که دولتها در کاراسازی اقتصاد شکست خورده اند. در طول تاریخ اقتصاد ایران، نیروی محرک اقتصادی، درآمد حاصل از فروش نفت بوده است.بدان معنا که دولت ها درآمد حاصل از فروش نفت را صرف امور حاکمیتی مثل بهداشت، درمان، دفاع و غیره نموده و به این حد راضی نشده و سوداگرانه  در حوزه های غیر حاکمیتی نیز ورود کرده و اینجاست که میبینیم همواره اقتصاد کشورمان گرفتار رفتارهای پر هزینه و ناکارای دولت مردان بوده است .

امروز در نقطه ای ایستاده ایم که آن نیروی محرک قبلی در اقتصادمان حذف گردیده، درآمد حاصل از نفت قطع شده و دچار چنین آشوبی شده ایم. این موضوع در بخش خصوصی به صورت کمبود سرمایه در گردش و در بخش دولتی به صورت کسری بودجه به وضوح قابل مشاهده است.

ما معتقدیم چاره ای جز این نداریم که کاراتر به اقتصاد نگاه کنیم. امروز در نقطه ی حساسی قرار داریم که می توانیم از این فرصت پیش آمده استفاده نماییم و اقتصامان را از شر غده چرکین وابستگی به درآمدهای نفتی نجات دهیم. من بعنوان یک شهروند ایرانی دوست دارم ایران به قدرت اقتصادی تبدیل شود. همانطور که هم اکنون از قدرت نظامی ایران در منطقه لذت می بریم  و باعث غرورآفرینی ملی شده است. چگونه می توان به قدرت اقتصادی تبدیل شد؟ وقتی بتوان ارزش افزوده بالایی ایجاد کرد، وقتی بتوانیم کالایی با کیفیت تولید کنیم و آنرا صادر کنیم، وقتی چرخ تولیدات دانش بنیان در کشور به گردش درآید. زمانی می توانیم دم از قدرت اقتصادی بزنیم که بستر آن فراهم شده باشد. این بستر را باید دولت مهیا نماید. اما دولت آنقدر  خودش را مشغول بخش های مهم اقتصاد کرده که از وظیفه اصلی اش غافل مانده. باید بپذیریم که دولت وظیفه اش رونق اقتصاد نیست، بلکه وظیفه اش مهیا کردن بستری برای بخش خصوصی و مردم جهت انجام بهینه فعالیت های اقتصادی و در نهایت تولید و اشتغال و رونق است.

متاسفانه در نیم قرن اخیر اینطور القا گردیده که ما یک دولت همه چیزدان و همه فن حریف داریم. در صورتی که این قضیه کاملا غلط است. اینطور می شود که می بینیم بخش خصوصی آنقدر ضعیف می شود که یا نمی تواند در فضای کسب و کار دوام بیاورد و یا مجبور می شود به نوعی خودش را به یک سازمان دولتی گره بزند تا زنده بماند. سهم دولت در اقتصاد امروز ایران در حدود ۸۵ درصد است و این یعنی اینکه ما اقتصادمان را کاملا دولتی کرده ایم. و این اقتصاد چون از پول نفت تغذیه می شد، روز به روز سنگین تر و ناکاراتر شد و هیچ گاه یاد نگرفت که چابک باشد.

بنده این بنگاه اقتصادی را بعنوان یک مرکز علمی و نه یک مرکز سیاسی راه اندازی کردم تا کانونی علمی راه اندازی گردد. در این راستا این مرکز به مرکز رفت و آمد افراد دانشمند و صاحب نظر تبدیل شده و از خروجی این حلقه های علمی نظرات کارشناسی بیرون می آید. ما در دپارتمان های مختلف در حال پیگیری این امر مهم هستیم و در باشگاه اقتصاددانان باتاب کارا، با اساتید و صاحب نظران در حال دنبال کردن این هدف هستیم.

از آنجایی که بنده حوزه درمان را خیلی مهم می دانم، تمرکز اصلی این مجموعه را بر حوزه درمان بنا نهادیم و حلقه های فکری در حوزه درمان و سلامت کشور را در این مجموعه تشکیل داده ایم.

در دوره  قبل ارتباط ما با وزارت بهداشت بیشتر بود و از نقطه نظرات ما بیشتر استفاده میشد. اما وزیر جدید و تیم ایشان تا کنون رقبتی به این مجموعه نشان نداده اند. البته لازم به ذکر است که اساسا برای ما مهم نیست که چه کسی در رأس سیاست قرار گرفته، ما معتقدیم که کارعملی خود را باید ارائه کنیم و اگر این مسئولین  افکار ما را در نظر نگیرند در آینده در برابر مردم مسئول خواهند بود و می بایستی پاسخگو باشند. محتواهای علمی ما در حال تولید و تحلیلهای ما در حال انتشار است و این مسولین هستند که باید از این تحلیل ها استفاده کنند.

ما تمام محتواهای خود را در هر صنعت و در هر حوزه  برای مسئولین آن حوزه ارسال می کنیم. برای مثال زمانیکه در سال گذشته معاون رئیس جمهور بحث دلار ۴۲۰۰ تومانی را اعلام کرد نامه های متعددی فرستادیم مبنی بر اینکه این امر موجب رانت و فساد خواهد بود باعث بالا رفتن قیمت بسیاری از کالاها و انحراف توزیع ثروت در کشور خواهد شد و در مدتی بسیار کوتاه تورم را تشدید خواهد کرد. دولت این انتقادات را نپذیرفت و امروز همان آقایان اذعان میدارند که دلار ۴۲۰۰ تومانی کار اشتباهی بود و آمار می دهند که موجب ایجاد هزاران میلیارد رانت شده است. سیاست مداران، دولت مردان و مسئولین بایستی در قبال تصمیماتشان پاسخگو باشند و اگر سیستم پاسخگویی فعال گردد، خودشان به دنبال نظرات کارشناسی میگردند و از تحلیل گران تقاضای مطالعات علمی را خواهند داشت. اما متاسفانه تا به امروز اینطور نبوده است.

آیا به نظر شما خصوصی سازی در بهداشت و درمان، کار درستی است؟ آیا موجب تجاری شدن این حوزه نخواهد شد؟

در بحث خصوصی سازی در بهداشت من بارها از پنج سال گذشته اعلام کرده ام که وزارت  بهداشت در بحث پرداخت حقوق در آینده ای نه چندان دور به مشکل خواهد خورد و امروز شاهد آن هستیم که وزارت بهداشت در بحث پرداخت حقوق و کارانه پزشکان دچار مشکل است. این صحبت ها نه غیب گویی بوده و نه متافیزیک. اینها اصول اقتصادی است. پنج سال پیش بوی این کسری بودجه به مشام ما  خورده بود. این رشد۱۷  درصدی سالانه پایه پولی که توسط بانک ها در ایران رخ داد، مشخص می کرد که ما به این نقطه میرسیم. حتی زودتر از آنچه ما پیش بینی می کردیم به این نقطه رسیدیم و امروز هم اعلام می کنم که وزارت بهداشت راهی جز واگذاری ندارد و باید بخش هایی که  درآمدزا هستند مثل تصویربرداری، داروخانه ها یا بخش هایی از حوزه درمان را شناسایی و با سرعت خیلی زیادی شروع به واگذاری کند.

در وزارت بهداشت عقل اقتصادی بایستی حاکم گردد و به فکر کوچک سازی و چابک سازی باشند. یکی از بهترین راه های کوچک سازی و چابک سازی، تسریع فرآیند واگذاری ها به بخش خصوصی است.

آیا این امر باعث تجاری شدن درمان نمی شود؟

به هیچ وجه. درست است که درمان یک بخش حاکمیتی است و مانند کشورهایی که درمان در آنها حاکمیتی است بایستی بدون هیچ پرداختی خدمات درمانی ارائه گردد. اما یا رومی روم باشیم یا زنگی زنگ. اگر تصمیم  داریم که به حوزه درمان حاکمیتی بنگریم نباید طرح تحول گرفتار کمبود بودجه شود. نباید شاهد دعوای وزیر سابق بهداشت با آقای نوبخت بر سر تخصیص نیافتن بودجه مقرر طرح تحول باشیم و اگر حاکمیتی نیست باید به خصوصی سازی فکر کنیم.

وقتی شما درآمد ها را به بیمه ها گره میزنید و پرداخت بیمه ها یک سال عقب می افتد دیگر چه توقعی می توان از کادر درمان داشت که با رغبت به کار خود ادامه دهد؟ این توقع بیجایی است. پس اگر قرار است که حوزه سلامت کاملا حاکمیتی دنبال گردد نباید با کسری بودجه مواجه گردد و اگر قرار نیست اینگونه باشد پس بخش های پر درآمد را باید به بخش خصوصی واگذار کرد.

منطق بازار آزاد در کشور ما از بین رفته و باید این منطق را حاکم کنیم. اینکه دولت نگاه از بالا داشته باشد و بخواهد تمامی نظراتش را به بخش خصوصی اعمال کند امکان پذیر نیست. در این حالت بخش خصوصی تمایلی به همکاری با دولت ندارد. پیشتر هم البته بخش خصوصی تمایلی به همکاری با دولت نداشت و در حال حاضر با توجه به کسری بودجه دولت، قطعا نمی تواند تعاملی با دولت داشته باشد.

آیا پس از واگذاری، نگاه تجاری به حوزه درمان وجود خواهد داشت یا بر اساس رسالت حوزه درمانی عمل خواهد شد؟

در حال حاضر چه اتفاقی در کشور درحال وقوع است؟ اکنون اتفاقات بدتری در حال وقوع است. بیماران در مراکز دولتی بایستی ساعت ها در صف بمانند. درصورتی که در مراکز خصوصی با کیفیت بالاتر و زمان کمتر این خدمات در حال ارائه است. چرا فکرمی کنید که بخش خصوصی جلاد  است؟ بله اگر با بخش خصوصی رفتار مونوپل و رانت باشد قطعا اینگونه خواهد بود اما اگر سیستم رقابتی را فراهم کنیم کیفیت و قیمت متعادل خواهند شد. فلسفه بازار آزاد و دست نامرئی بازار اینچنین است. رقابت شما را به نقطه ای خواهد رساند  که برای جذب بیمار مجبورید با کیفیت بالاتری خدمت ارائه نمایید. اگر دولت  انحصار را رها نماید حتی بهتر می تواند نقش نظارتی خودش را انجام دهد. امروز دولت خودش یک فعال اقتصادی شده و کسی نیست که بر رفتارهایش نظارت کند.

اصولا سرمایه گذاری در زمینه بهداشت و درمان بازدهی خوبی دارد و بجز پزشکان دیگران هم علاقه ای به حضور در این بخش را دارند…

قطعا. روزانه سرمایه گذارانی به ما مراجعه می کنند که مایل به سرمایه گذاری در این بخش هستند. این بخش، صنعت پردرآمدی است. گردش مالی ۱۲۰ هزار میلیاردی این صنعت باعث شده که درمان بزرگترین گردش مالی را به خود اختصاص داده و سرمایه گذاران، بسیار مشتاق هستند در این زمینه ورود کنند. اما قوانین ما بسیار دست و پاگیر است و باعث فرار این سرمایه گذاران به خارج از کشور می شود. برای مثال فردی بارها  برای ساخت یک کلینیک تخصصی در تهران مراجعه میکرد و پس از دو سال این امکان فراهم نشد این سرمایه را به باکو برد و در حال ساخت همان کلینیک در باکو است. باید کار برای فعالین اقتصادی سهل گردد. این حوزه مختص پزشکان نیست و هر سرمایه گذاری می تواند به آن ورود پیدا کند.

با توجه به اینکه کشور ما یکی از پیشرفته ترین کشورها در زمینه فعالیت های پزشکی است، اقدامی در زمینه جذب توریست پزشکی صورت گرفته است؟

در این قسمت بسیار ضعیف هستیم. در اینکه پزشکان ما در منطقه و دنیا از بهترینها هستند شکی نیست و در منطقه هیچ کس قدرت رقابت با ما را ندارد اما شما حجم توریست درمانی در ترکیه را که بررسی کنید می بینید تمامل پتانسیل های بالقوه ما را جذب می کند. چرا؟ چون خدمت را با کیفیت ارائه میدهد. جذابیتهای زیادی برای بیمار اعم از هتل و مراکز خرید و …فراهم می نمایند.

اولا وزارت بهداشت ساختار مناسبی برای آن تعریف نکرده است. درحال حاضر دلال ها در حال وارد کردن چنین توریست هایی به ایران هستند. مشکلات زیادی در این باره رخ داده است. چون ساختاری وجود ندارد و بستری فراهم نشده است. همچنین بیمارستان های دولتی ما مناسب برای پذیرش توریست نیست. باید به توریست خدمتی با کیفیت تر ارائه شود. باید به نوسازی و بسترسازی در این زمینه توجه کنیم . فرایند توریست درمانی باید دارای یک ساختار شود.

هیچگاه به این موضوع که دارا بودن بانک اطلاعاتی در این زمینه و اطلاع رسانی جهانی می تواند به بخش دولتی هم کمک کند توجهی داشته اید و فعالیتی شده است ؟

من اطلاع دقیقی ندارم که وزارت بهداشت اکنون چه فعالیت هایی در این زمینه می کند  اما مجموعه ما در حال فعالیت در این زمینه است و درحال پیاده سازی مطالعات بازار هستیم.

شفاف سازی در زمینه اقتصاد بهداشت و درمان چه میزان مهم است؟

بسیار زیاد. خوشبختانه وزارت بهداشت اولین وزارتخانه ای است که  به سمت حسابداری تعهدی حرکت کرده است. یعنی یک گام بسیار بزرگ در جهت شفاف سازی برداشته شد و واقعا قابل ستایش است. اما هنوز راه زیادی دارد و باید شفاف تر عمل شود. معتقدم وزارت بهداشت با تعهدی کردن حسابداری گام بسیار بزرگی برداشته است. بقیه ارگانهای دولتی نیز باید این گام را بردارند. این اولین گام در ایجاد شفافیت مالی است. هرچقدر شفافیت بالا رود فساد کاهش و کارآمدی بالا خواهد رفت. شفافیت اقتصادی یعنی پایداری اقتصادی کشور.

آیا وزارتخانه که سیاست گذاری را بر عهده دارد با شفاف سازی موافق بوده و آنرا ادامه می دهد؟

بله. سالها، تیمی شبانه روزی روی پیاده سازی حسابداری تعهدی در حوزه سلامت کار کرد و در نهایت این کار به ثمر نشست. اگر چه با تغییرات مدیریتی اخیر آنها تغییر کردند اما هنوز کارهای زیادی باقی مانده و امیدواریم بقیه امور در راستای شفاف سازی نیز پیگیری شود.

در پایان اگر سخنی با مخاطبان ما دارید بفرمایید.

امیدواریم که برای کشورمان موثر باشیم. ما بدنبال قدرتمندی و پیشرفت کشورمان هستیم. امیدواریم دولتمردان ما از خواب نفتی بیدارشوند. معتقدیم تحریم های اخیر به نفع ما بوده و تلنگری است که ما بخود آییم و بسمت اقتصاد مقاومتی حرکت کنیم. باید اقتصاد مقاومتی جدی گرفته شود و منابع را پایدار کنیم و همچنین نگاه مدیران قدیمی و نگاه سنتی مدیریتی از دولت تغییر کند و به جوانان فرصت داده شود . به این نسل جوان اگر بیشتر میدان داده شود، شاهد تحولات بزرگی در کشور خواهیم بود.

کیوان عظیمی