شیخ محمدعلی چاله میدانی را بشناسیم

به گزارش واحد تحلیلی خبرگزاری صبح اقتصاد , محمدعلی چاله میدانی طهرانی مشهور و معروف به « کاتوزیان» متولد ۱۲۵۴ قمری و متولد طهران است.

او در دوران نوجوانی به تحصیل ادبیات فارسی و صرف و نحو عربی و منطق و ریاضی و هیئت پرداخت. وی پس از تکمیل آن علوم، نزد استادانی چون میرزای آشتیانی و آقامیرزا حسن کرمانشاهی و آقامیرزا هاشم رشتی به تحصیل علوم  حوزوی از جمله ( فقه، فلسفه، کلام و عرفان) مشغول شد. ضمناً در زمینهٔ تاریخ و جغرافیا و فیزیک نیز تحقیقات فراوانی کرد و پیرامون هر یک از علوم مزبور خصوصاً فلسفه و عرفان شرح و حواشی بجای گذاشته است. در سال ۱۳۲۲ قمری با کوشش فراوان انجمنی علمی را تأسیس کرد که از مهمترین آثار آن انجمن کتاب “لغت انجمن علمی” از عربی به فارسی است. وی همچنین در تأسیس کتابخانهٔ ملی نقش مهمی داشت. از طرف مردم تهران، در دورهٔ اول و از طرف مردم تبریز دوره پنجم نمایندگی مجلس شورای ملی انتخاب شد. از مهمترین تألیفاتش “فرهنگ کاتوزیان” که مشتمل بر سی و پنح هزار لغت فارسی قدیم و جدید و عربی و ترکی و اروپائی معمول و مصطلح و متداول در زبان فارسی، بوده است از دیگر آثار وی:” انوار‌المشعشعین فی بیان شرافة ‌القلم والمقمیین”، تاریخ قم؛ تاریخ انبیاء‌اولوالعزم”؛ “فقه در عبادات و سیاسات”؛ “تاریخ مختصر انبیاء” را میتوان نام برد. حقیر اما از منظر کتابی منتسب به او به نام «« تاریخ انقلاب مشروطیت ایران »» که دکتر ناصر کاتوزیان بر آن مقدمه نگاشته اند به این شخصیت نگاه می کنم فی الواقع ایشان با توجه به اشرافی که نسبت به علوم متفاوت دارند به حوادث هم چند بعدی نگریسته اند. همین چند بعدی بودن هم به نگارش تاریخ مرقوم ایشان وسعت، محتوا و ژرف نگاری بیشتری میدهد. گرچه در برخی فرایندها با نظرات ایشان فواصلی اصولی دارم اما کتاب تاریخ انقلاب مشروطیت ایشان را به همگان توصیه میکنم. ایشان در فرازی از این کتاب در خصوص مرحوم سید جمال الدین اسد آبادی نوشته‌اند. که کوتاه قطعه ای از آن را در این وجیزه می آورم. در صفحات ۴۲ و ۴۳ این کتاب آمده است که: «« یکی از رجالی که زیبنده است او را در عداد بزرگترین رجال سیاسی دنیا معرفی نمود و بیدار کننده ایران دانست مرحوم سید جمال الدین اسد آبادی همدانی است… معظم له در سنه ۱۳۰۶ در منزل مرحوم حاج محمدحسن امین الضرب … در طهران وارد شد و نظر به اینکه علاوه بر دانستن چند زبان ( فارسی، ترکی، عربی، فرانسه و انگلیسی ) و معلومات سیاسی از علوم فلسفی و روحانی اطلاعاتی کافی داشت، بدین سبب هرکس در سر او سودایی بود دور سید جمع شد و معظم له با بیانی فصیح با هر دسته به زبان آنها از مضرات حکومت مطلقه سخن میگفت. عده ای از مومنین گرد سید جمع شدند. سید کم کم علاوه بر تحریض و ترغیب مردم به حکومت ملی، بنای مراسله و مکاتبه به جاهای لازم را گذاشت و عده ای فدایی برای انجام مقاصد خود تهیه نمود. با سرعتی که سید پیشرفت می نمود، امیدی در مردم پیدا شد که، شاید به همت این رادمرد و اتباع او، بزودی اوضاع حکومت استبدادی واژگون گردد و حکومت ملی جای آن را بگیرد»». حال با خود در این اندیشه رفته ام که وقتی منزل محمد حسن امین الضرب [ مشهور به سران فراماسونری در ایران] پایگاه ترویج روشنفکری آن دوران بوده باشد، منافع ضد استبدادی و تغییر حکومت را چه جریانی بجز موسسین فراماسونی خواهند برد؟ در ایران از ۱۶۰ سال پیش زمینه‌های ترویج  تفکر سهل و ممتنع انگاری در خصوص دین آغاز گردیده و تا امروز بسیاری از اهداف این جریان در تغییر مشی و منش زندگی مردم به نام روشن فکری از پایگاه مدرسه و دانشگاه ترویج و موثر هم بوده است. فرایند رای اکثریتی که هاشمی رفسنجانی و سیدمحمد خاتمی و حسن روحانی را به قدرت رسانید از همین مجرا سیراب گردیده است. آنها دین را اگر هم باور داشته باشند در قالب تفسیر دیالکتیک آن می پسندد. لذا و در همین راستا جریان همسو با سیدجمال ها دانشگاه آزاد را بنا گذاشتند. این دانشگاه در حکومتی که به نام اسلام تشکیل شده بود کلاسهای مختلط پسر و دختر و با حضور اساتیدی که بیشتر به تفکر موسسین وابسته بودند را بنیان گذاشت. آنها معتقد بودند با مدرک دار شدن جامعه جوان تقاضا برای تغییر افزایش می یابد و در انگیزه خود این راهبرد را دنبال میکردند که با شبیخون آموزشی نظام خود به خود استحاله فرهنگی سیاسی خواهد شد. و بنظرم در اجرای اهداف خود تا حد زیادی موفق هم بوده اند. حال اگر قرار باشد بصورت ریشه ای به تغییرات اساسی بر چنین بنیانی نگاه کنیم راهی جز متمرکز نمودن ساختار آموزشی در ابتدا بصورت شکلی و بعدها در شرایط مطلوب بصورت قانونی که آنهم بصورت بندی در قانون اساسی،  آن را یک قوه زیرنظر ولی فقیه با انتصاب ایشان پیگیری کنیم. والسلام

 حمیدرضا نقاشیان