همیشه عراق دستخوش کودتا بوده

به گزارش واحد تحلیلی خبرگزاری صبح اقتصاد شکست امپراتوری عثمانی در اول شهریور ۱۳۰۰ هجری شمسی و به عبارتی آگوست ۱۹۲۱ در جنگ اول جهانی و حتی کمی پیش از آنکه جنگ جهانی به خاتمه برسد در سال ۱۲۹۹ قیمومت جامعهٔ ملل به انگلستان واگذار شده بود و در همان زمان هم مردم عراق این قیمومیت را نپذیرفته و در عراق قیام عمومی برگزار شد و تا حدی راهبرد سیاسی انگلستان را تحت تاثیر قرار داده  و نهایتا انگلستان عقب نشینی موذیانه ای کرده و عراق را با پادشاهی هاشمی  نیمه مستقل اعلام کرد و انگلیسی‌ها طی پیمان عراق و انگلستان این پادشاهی را به خاندان هاشمی که از متحدانشان بودند سپردند. پادشاهی عراق در سال ۱۳۱۱ هجری شمسی  (۱۹۳۲ میلادی ) پس از امضای پیمان جدید عراق و انگلیس در آن سال استقلال ظاهری یافت. پادشاهی نیمه مستقل عراق تحت فرمان خاندان هاشمی‌ ها دچار آشفتگی‌ها و خشونت‌های بسیار شدید داخلی با نفوذ و گسترش تسلط جماعت اهل تسنن بر عراق با واکنش‌های آشوریان، یزیدی‌ها و شیعیان مواجه شد که تمام آن‌ها از جانب حکومت  با قساوت شدید و کشتار پاسخ داده می شد. نخستین کودتای نظامی عراق در سال ۱۳۱۵ خورشیدی (۱۹۳۶ میلادی ) رخ داد و طی آن تیمسار بکر صدقی  که خود فرماندهی نظامی عراق را به عهده داشت، موفق شد نخست‌وزیر مورد نظر خود را بر حکومت در عراق مستقر کند. این کودتا در عراق شرایطی را به فرهنگ تبدیل نمود که ریشه بی ثباتی عراق را در قومیت ها و صاحبان ثروت و وابستگان به انگلستان و آمریکا و بعد ها به آل سعود افزون می نمود. لذاست که در سال‌های بعد به دلیل بی‌ثباتی سیاسی در عراق چندین کودتا رخ داده است و سرانجام به کودتای ۱۳۲۰ خورشیدی (۱۹۴۱ میلادی) انجامید که عبداله نایب‌السلطنه در طول جنگ جهانی دوم با کودتای افسران مربع طلایی به فرماندهی رشید عالی سرنگون و دولتی که در پی آن تشکیل یافت طرفدار نازی‌های آلمان بود و به همین دلیل یک ماه بعد مورد هجوم نیروهای متفقین قرار گرفت و در جنگ عراق و انگلستان شکست خورد. با اشغال  مجدد عراق از سوی انگلستان این کشور به عنوان پایگاهی برای حمله به سوریه که تحت قیمومت دولت ویشی فرانسه بود استفاده می شد. همچنین از عراق برای حمله به ایران در حمایت دولت بولشویکی شوروی سابق نیز استفاده می شد. در همین زمان بود که رهبر کردهای عراق به نام مصطفی بارزانی علیه دولت مرکزی در بغداد شورش کرد اما پس از شکست به همراه پیروانش به اتحاد جماهیر شوروی گریخت تا از اعدام صحرایی جان سالم بدر برده باشد. هنگامی که جنگ جهانی دوم رو به اتمام بود، ۱۳۲۴ خورشیدی  (۱۹۴۵میلادی ) و چندی پس از آنکه پادشاهی عراق به سازمان ملل متحد ملتجی و یکی از مؤسسان اتحادیه عرب گردید، اعتراضات خشونت‌آمیز گسترده‌ای که با نام «انتفاضهٔ وثبه» نام گذاری میشد کمونیست‌ها در بغداد  قدرت را در دست گرفتند و در اصل اتحاد جماهیر شوروی  انگلستان را مغلوب و عوامل پادشاهی را تحت نفوذ خود در آورده و به قدرت رسانید. چند سالی عراق روی آرامش داشت تا اینکه  ملک حسین، شاه اردن به همراه عبداله، نایب‌السطلنهٔ عراق در بهمن ۱۳۳۶ خورشیدی (فوریه ۱۹۵۸) تصمیم به اتحاد دو خاندان هاشمی در این دو کشور را گرفتند تا با اتحاد جدیدالتاسیس مصر و سوریه مقابله کنند. این اتحادیه با نام فدراسیون عربی در تاریخ ۲۵ بهمن ۱۳۳۶ (۱۴ فوریه ۱۹۵۸) شکل گرفته بود اما در همان سال در ۱۴ جولای سال ۱۹۵۸ میلادی ژنرال چپ گرای عراقی عبدالکریم قاسم علیه فيصل دوم پسر، پسر غازی اول پادشاه هاشمي وقت، دست به کودتا زد و افراد خانواده اش و نيز نخست وزير عراق نوری سعید پاشا را کشت و به روایتی اجساد آنها را مثله کرد و از دیوار وزارت دفاع عراق آویخت.عبدالکریم قاسم که در هنگام کودتا ۴۴ سال داشت، در فاصله سالهای ۱۳۱۹ تا ۱۳۳۵ توانسته بود تمامی مدارج نظامی ارتش عراق را طی کند و به فرماندهی آن دست یابد. او توانسته بود عقاید چپگرایانه خود را در فاصله حداقل دو دهه پر حادثه عراق از دید رژیم غربگرا و انگلیسی نوری سعید مخفی نگاه دارد و با همین گرایش، حساسترین منصب نظامی کشور یعنی ریاست ستاد ارتش عراق را به مدت چند سال بر عهده داشته باشد. کودتای قاسم موجب خشنودی مسکو و قاهره و نگرانی تهران و واشینگتن و لندن شد.

حزب بعث سرانجام موفق شد در فوریه سال ۱۹۶۳ با پشتیبانی از توطئه چند افسر ارتش، کودتای عبدالسلام عارف و عبدالرحمن عارف را علیه عبدالکریم قاسم ترتیب داد. صدام حسین به بغداد برگشت و شبکه امنیتی مخفی حزب بعث (جهازالخاص) را به دست گرفت. این امر با به قدرت رسیدن عبدالسلام عارف هم‌ زمان شد؛ عارف در نوامبر همان سال پیگرد بعثی‌ها را در پی تلاش آنها برای کودتا آغاز کرد.

حزب بعث، در پایان سال ۱۹۶۳ از حکومت عراق کنار گذاشته شد، اما این حزب مخفیانه به تدارک کودتا پرداخت تا سرانجام در کودتای سال ۱۹۶۸ (۱۳۴۷) قدرت را به دست گرفت. ابتدا حسن البکر و بعد از یک کودتای داخلی صدام حسین  درقالب حکومت حزب بعث به قدرت رسیدند تا در جریان حمله آمریکا صدام کشته شدو در عراق قانون اساسی نوشته شد و شیعیان اقتدار سیاسی پیدا نمودند.

حال بعد از اینکه  برهم صالح از کردستان و به ریاست جمهوری و عادل عبدالمهدی به نخست وزیری عراق منصوب گردیدند در یک جریان آشوبگرانه عراق دستخوش آشوبهای خیابانی گردیده و بظاهر اعتراضات مردمی موجب استعفای عادل عبد المهدی گردیده است. آنچه در عراق تحت پوشش اعتراض‌های مردمی در جریان است، طرح کودتایی است  که آمریکا، امارات، عربستان و طرف‌هایی در کردستان در آن نقش دارند.

این طرح کودتا در آمریکا، امارات و عربستان سعودی پایه‌ریزی شده است. امارات، مرکز ایده‌ پردازی این کودتا بوده است  و اشخاصی مانند «طحنون بن زاید آل نهیان» مشاور امنیت ملی و «محمد دحلان» مشاور فلسطینی وی (که به داشتن ارتباط با رژیم صهیونیستی شهره است)، مسئولیت برنامه‌ریزی را بر عهده گرفتند.

هزینه مالی این کودتا که حدود ۱۵۰ میلیون دلار است، بر عهده عربستان سعودی قرار گرفت. اجرای میدانی آن نیز بر عهده نهادهای موسوم به جامعه مدنی عراق است که تحت حمایت مالی سفارت آمریکا قرار دارند. مسئله مهم اینکه، شمار این نهادها به بیش از پنجاه هزار نهاد می‌رسد و فقط در سال ۲۰۱۹، میلادی  ۷۰۱ میلیون دلار به آن اختصاص داده شده است.

روز پنجشنبه ۱۴  آدر ۹۸ بعد از یک سلسله خربکاری ها در عراق مردم در بغداد به حمایت از مرجعیت شیعه به خیابانها آمده و راه خود را کاملا از آشوبگران جدا کردند و امید دارند که برهم صالح مانند گذشته نخست وزیری  به پارلمان معرفی نماید که زمینه وحدت ملی و استقرار نظم و آرامش در عراق را فراهم آورد. اینکه دستگیری چند وزیر در دستور کار قرار گرفته البته التیام بخش است اما راه حل مبارزه با فساد همه جا شفافیت و ایجاد اتاق شیشه ای برای هزینه هاست البته در ایران عامل اصلی فساد بانکها هستند. والسلام

 حمید رضا نقاشیان