وابسته فرهنگی ایران در مومبای هند، گزارشی از بنای تاریخی «مسجد قوت‌الاسلام» در دهلی تهیه کرده و آن را برای انتشار در اختیار مهر قرار داده است. این گزارش در زیر از نظر مخاطبان می‌گذرد:

مسجد قوت الاسلام (Quwwat-ul-Islam Mosque) که همچنین به عنوان «مسجد قطب» یا «مسجد بزرگ دهلی» نیز شناخته می‌شود، توسط قطب‌الدین آیباک، بنیانگذار سلسله مملوک (Mamluk) ساخته شده است. این نخستین مسجد در دهلی پس از فتح هندوستان توسط مسلمانان و قدیمی‌ترین نمونه باقیمانده از معماری غوریدها در شبه قاره هند است. در سال ۱۱۹۳ میلادی ساخت این مسجد جامی (مسجد جمعه) آغاز شد. ایباک فرمانده نیروی انتظامی (پادگانی) محمد گوری در اشغال دهلی بود.

کار احداث مسجد قوت الاسلام در سال ۱۱۹۳ میلادی توسط قطب الدین ایباک، پس از پیروزی در برابر راجپوت‌ها آغاز شد. مناره مسجد جامی به طور همزمان با ساخت مسجد قطب و تخریب معابد پیشین و یک مدرسه سانسکریت، برای سر دادن اذان، دعوت به نماز، و همچنین به عنوان قطب، محور یا قطب اسلام ساخته شد، اما به نظر می‌رسد که یک ساختار مستقل دارد که به عنوان «مناره مسجد جامی» خوانده می‌شود، و یادآور سبک و طراحی مسجد آدایدین کاجوهر (Adhai-din-ka Jhonpra) یا مسجد اجمر در اجمر راجستان است که در همان زمان توسط ایباک ساخته شد.

بر اساس یک کتیبه فارسی که هنوز بر دروازه شرقی وجود دارد، مسجد توسط تخریب بیست و هفت معبد هندو و جین که قبلاً در زمان سلطنت توماراس و پریتریواراج چوهان ساخته شده بودند، برپا شده است. البته بخش‌های خاصی از معبد که در خارج از مسجد قرار دارد همچنان در شرایط مناسبی پابرجا هستند.

دست‌نوشته‌های تاریخی مورخ مسلمان، مولانا حکیم سعید عبدالحی، مسلمانان و قطب‌الدین ایباک را به قتل عام مردم قرقیزستان متهم می‌کند. البته این الگو در دوران سلطنت ایباک رایج بود، هرچند که استدلال می‌شود که چنین فتنه گرایی بیشتر از سیاست نشات گرفته است تا دین. با این وجود، برخی از مورخین و مسافرین مسلمان قرون وسطایی اغلب ساخت این مجتمع را به مملوک سلطان ایلتوتمیش (Mamluk Sultan Iltutmish) به جای قطب الدین ایباک منسوب می‌دانند.

این مسجد یکی از اولین مساجد ساخته شده در هند است. ابعاد اصلی مسجد حیاط، ۳۳ متر در ۳۳ متر سالن دعا واقع در غرب، ۴۵ متر در ۱۲ متر است. مسجد دارای ستون‌های خاکستری ساخته شده از سنگ با سه انحنا در شرق و دو انحنای عمیق در شمال و جنوب است. در سال ۱۲۹۶، به ابعاد مسجد در شمال و جنوب به اندازه ۳۵ متر به افزوده شد.

ستون آهنی معروف بر روی سنگفرش در مقابل آن قرار دارد، در حالی که مناره قطب در ضلع غربی ورودی اصلی واقع شده است. قوس مرکزی این مسجد به شکل طاق رومی است و به عرض ۶.۵ متر در ارتفاع ۱۶ متر دارد. قوس‌های جانبی، کوچکتر هستند. بر روی لوح سنگی متون مذهبی و گل‌های برجسته حک شده است.

در ورودی‌ها این حیاط نیز از طاق‌های پر زرق و برق و آراسته گرفته شده از تخریب معابد استفاده شده است، ستون‌های آن به طور گسترده‌ای در سرتاسر عمارت خودنمایی می‌کنند. هر آنچه که امروزه از حرم در قسمت غربی به‌جا مانده، مجموعه‌ای از راهروها با سقف‌های کوتاه و طاق‌های به‌هم پیوسته‌ای است که فضای مهیا شده برای عبادت کنندگان را نمایش می‌دهد.

گسترش این مسجد بعد از مرگ قطب‌الدین نیز ادامه یافت. جانشین قطب‌الدین، ایلتوتمیش، سالن اصلی نماز را با اضافه کردن سه قوس دیگر وسعت داد. در زمان ایلتوتمیش، امپراطوری مملوک به اندازه کافی تثبیت شده بود که سلطان می‌توانست بسیاری از سنگ‌تراشان و بناهای مسلمان و هندو را به خدمت احضار کند و همچنین به دلیل اینکه مصالح استفاده شده از مواد حاصل از تخریب معابد قدیمی نبود، قوس‌هایی که تحت نظر ایتوتمیش به مسجد اضافه شده است، از نظر سبک در مقایسه با آنچه قطب ساخته بود، اسلامی‌تر است. بعضی از افزوده‌ها به مسجد نیز توسط آلاودین خلجی، از جمله دروازه آلای، ورودی اصلی به مسجد با سنگ قرمز و سنگ مرمر سفید در سمت شرق حیاط مسجد در ۱۳۰۰ میلادی انجام شد.

امروزه این مسجد در حال ویران شدن است اما قوس‌های معماری به‌همراه سرتیرها یا زیرسقف‌های شکیل، نقش‌های گل برجسته و الگوهای هندسی از سازه‌های معماری اسلامی در آن رخ‌نمایی می‌کنند. در سمت غربی مسجد قوت الاسلام، مقبره ایلتوتمیش توسط سلطان آن زمان، در سال ۱۲۳۵ ساخته شده است.