خبرگزاری مهر، گروه بین الملل: بنیامین نتانیاهو نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی در سخنرانی سالانه مجمع عمومی سازمان ملل این بار نیز به مانند لفاظی‌های همیشه ایران را به عنوان بزرگ‌ترین تهدید در منطقه معرفی کرد. او ضمن انتقاد از رهبران کشورهای حاضر در توافق هسته‌ای برجام مدعی شد که «هشت سال پیش کشورهای غربی قول دادند که اگر ایران توافق هسته‌ای را نقض کند مجازات می‌شود، اما نقض کرد و اتفاقی نیفتاد. تحریم‌های ایران باید برگردند. باید از تلاش‌ها برای جلوگیری از دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای حمایت کرد.» او همچنین ایران را به تهدید علیه خطوط کشتیرانی بین‌المللی، کشتن هزاران نفر از مردم بی‌گناه و عامل مرگ و نابودی مردم اوکراین متهم نمود.

نتانیاهو که در داخل سرزمین‌های اشغالی با اعتراضات بی‌سابقه‌ای علیه کابینه و سیاست‌های خود روبرو است و در سفر به آمریکا بعد از دو سال برای اولین بار با جو بایدن رئیس جمهور این کشور دیدار کرد، در ادامه سخنرانی خود رسماً با تهدید هسته‌ای ایران گفت: «بیش از هر چیز ایران باید با یک تهدید هسته‌ای معتبر روبرو شود. تا زمانی که من نخست‌وزیر (رژیم) اسرائیل هستم، تمام تلاشم را برای جلوگیری از دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای انجام خواهم داد.» دفتر نخست وزیری رژیم صهیونیستی بلافاصله پس از سخنرانی وی اعلام کرد که نتانیاهو عبارت تهدید معتبر هسته‌ای را به اشتباه اظهار کرده و در متن سخنرانی از پیش آماده شده برای وی به جای «تهدید معتبر هسته‌ای» عبارت «تهدید نظامی معتبر» نوشته شده است.

به رغم این که دفتر نتانیاهو منظور او را تهدید معتبر نظامی و نه هسته‌ای اعلام کرد اما ذکر چند نکته در مورد توانایی‌های بمب هسته‌ای این رژیم، قابلیت‌های اقدام آن، دیدگاه‌های موجود در درون جامعه و سیاست ابهام هسته‌ای این رژیم لازم است. به علاوه تهدید هسته‌ای یک کشور مستقل علاوه بر این که از منظر حقوق بین‌الملل بسیار خطرناک و از قابلیت پیگیری برخوردار است، همچنین می‌تواند امنیت منطقه‌ای در غرب آسیا و جهان را نیز تحت تأثیر قرار دهد.

تل‌آویو؛ بزرگ‌ترین تهدید هسته‌ای در منطقه

رژیم صهیونیستی با داشتن حدود ۸۰ بمب هسته‌ای یکی از بازیگرانی است که بیشترین تهدیدات هسته‌ای را علیه دولت‌های همسایه و کل منطقه غرب آسیا شکل داده‌است. آن گونه که گزارش نیروهای هسته‌ای جهانی مؤسسه تحقیقات صلح استکهلم (SIPRI) نشان داده است، از تعداد فوق تقریباً ۳۰ بمب گرانشی با قابلیت پرتاب از جنگنده‌های نظامی و ۵۰ بمب باقی مانده نیز توسط موشک‌های بالستیک میان برد جریکو قابل هدف‌گیری و پرتاب است. تخمین زده می‌شود که این موشک‌ها با پرتابگرهای متحرک خود در غارهای پایگاه نظامی در شرق اورشلیم مستقر هستند. هر چند وضعیت عملیاتی سری جدید موشک بالستیک میان برد جریکو نامشخص است، اما این رژیم در سال ۲۰۱۳ یک پرتاب آزمایشی از سیستم راکت پیشران انجام داد که به نظر می‌رسید برای موشک‌های جریکو بوده است.

با این حال نکته اصلی در مورد سیاست هسته‌ای رژیم صهیونیستی، مبهم بودن آن است. عدم شفافیت هسته‌ای و رویکرد «نه تأیید نه تکذیب» سیاست دیرینه تل‌آویو در این زمینه است. این در حالی است که تاکنون تلاش‌های متعددی برای خلع سلاح هسته‌ای این رژیم از سوی دولت‌ها و نهادهای جهانی مختلف انجام شده است. در آخرین این تلاش‌ها در دسامبر ۲۰۱۴ مجمع عمومی سازمان ملل با اکثریت قاطع قطعنامه‌ای در مورد خطرات اشاعه تسلیحات هسته‌ای در غرب آسیا را تصویب کرد که از سه محور اصلی برخوردار بود: ۱- تقاضا از رژیم اشغالگر برای چشم‌پوشی از داشتن تسلیحات هسته‌ای ۲- پیوستن سریع و بدون تأخیر به معاهده منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای NPT مصوب سال ۱۹۶۸ و ۳- قرار دادن تمامی تأسیسات هسته‌ای خود تحت پادمان‌های جامع آژانس بین‌المللی انرژی اتمی.

دیدگاه‌های داخلی به تهدیدات هسته‌ای

یک موضوع مهم در ارتباط با تهدیدات هسته‌ای رژیم صهیونیستی، نوع نگرش در درون جامعه آن به این مساله است. یک پژوهش با عنوان «افکار عمومی اسرائیل در مورد استفاده از سلاح‌های هسته‌ای: درس‌هایی از نظریه مدیریت ترور» که در مجله مطالعات امنیت جهانی در سال ۲۰۲۲ منتشر شد با انجام پیمایش بر روی بیش از هزار نفر نشان داد که افراد با یادآوری مرگ‌ومیر خود به احتمال زیاد از اشکال شدید جنگ مانند حملات هسته‌ای حمایت می‌کنند. نتایج پژوهش نشان داد که میزان تمایل عمومی برای حمایت از استفاده از تسلیحات هسته‌ای قوی‌تر از آن چیزی است که نظرسنجی‌های معمولی نشان می‌دهد. یافته‌ها همچنین مبین این بود که اسرائیلی‌ها ممکن است از حملات علیه کشوری که فاقد سلاح هسته‌ای است حمایت کند. همچنین ظهور رهبران ملی‌گرا با گرایش‌های اقتدارگرایانه نیز می‌تواند از منابع اصلی نگرانی در این زمینه باشد.

سابقه حمله به اماکن هسته‌ای

علاوه بر داشتن سلاح هسته‌ای، بخش دیگر تهدیدات اسرائیل مبتنی بر اقدامات و حملات این رژیم به تأسیسات دیگر کشورها است. این رژیم در سال ۱۹۸۱ تأسیسات اتمی اوسیراک عراق و در سال ۲۰۰۷ یک مجتمع هسته‌ای در دیرالزور سوریه را هدف حملات هوایی قرار داد. در سال‌های اخیر نیز موضوع حمله به تأسیسات هسته‌ای، بخش مهمی از تهدیدات نظامی این رژیم علیه ایران را تشکیل داده است. چه این که تل‌آویو همواره در پی غلبه بر چالش‌ها و محدودیت‌های تسلیحاتی خود به این منظور برآمده است. گزارش مرکز کنترل و عدم اشاعه تسلیحات در سال ۲۰۲۰ نشان داده است که ارتش صهیونیستی از ۲۵ فروند جنگنده اف- ۱۵ ایگل (F۱۵ Strike Eagle) ساخت آمریکا برخوردار است که بخشی از آنها از قابلیت انجام مأموریت‌های هسته‌ای برخوردار هستند. چه این که این رژیم به دنبال انجام تغییرات در جنگنده‌های مذکور برای ایجاد قابلیت استفاده از بمب‌های آمریکایی سنگرشکن GBU-۵۷ Bunker buster بوده است. البته رژیم صهیونیستی در چند دهه اخیر بارها تهدیدات خود علیه ایران را تنها در حد بلوف‌های رسانه‌ای نگه داشته است چرا که از عواقب هر گونه اقدام علیه ایران به خوبی آگاه است.

تهدید هسته‌ای مغایر با حقوق بین‌الملل

تهدید هسته‌ای که نتانیاهو در مجمع عمومی رسماً علیه ایران مطرح نمود، مغایر با قوانین و مقررات حقوق بین‌الملل است. این مساله هم از جهت تهدید هسته‌ای یک کشور مستقل و هم از جهت ماهیت تأسیسات هسته‌ای از اهمیت برخوردار است. دیوان بین‌المللی دادگستری در هشتم ژوئیه ۱۹۹۶ نظر مشورتی خود را در مورد تهدید هسته‌ای دولت‌ها اعلام نمود. طبق نظر دیوان در حقوق بین‌الملل عرفی یا قراردادی هیچ قاعده‌ای صراحتاً تهدید به استفاده یا استفاده از سلاح هسته‌ای را مجاز ندانسته است. دیوان همچنین اعلام نمود که هر گونه تهدید به استفاده یا استفاده از این سلاح باید تابع حقوق بشردوستانه باشد. یکی دیگر از مهمترین نکات این رأی این است که دیوان کشورهای جهان را متعهد نمود که با حسن نیت مذاکراتی را جهت دستیابی به خلع سلاح هسته‌ای در تمامی جنبه‌های آن انجام دهند. به طور کلی از بدو پیدایش فناوری هسته‌ای، امنیت و تعرض‌ناپذیری مراکز هسته‌ای از دغدغه‌های اصلی دولت‌ها و محافل بین‌المللی است. احتمال حمله مسلحانه یا نظامی به این تأسیسات و یا تهدید حمله به آنها به دلایل نظامی، امنیتی یا دلایل دیگر از خطراتی است که همواره این امنیت و تعرض‌ناپذیری را تهدید کرده است. در بروز و تشدید نگرانی و حساسیت جامعه بین‌المللی نسبت به این موضوع، حملات و تهدید به حملات مسلحانه رژیم صهیونیستی علیه تأسیسات هسته‌ای عراق و سوریه چنان چه گفته شد، نقش اساسی داشته است.

جمع‌بندی

سخنرانی نتانیاهو در مجمع عمومی سازمان ملل نشان داد که تهدیدات هسته‌ای از سوی رژیم صهیونیستی علی‌رغم مقاومت این رژیم در مقابل شفاف‌سازی توان اتمی خود به صورت عملی وجود دارد. تهدید نتانیاهو هرچند تنها یک بلوف رسانه‌ای است و به دلایل ضعف روز افزون این رژیم امکان عملیاتی ندارد اما نشان دهنده رویکرد جنگ طلبانه صهیونیست‌ها در عرصه بین الملل است. رژیم صهیونیستی طبق اعتراف مقامات این رژیم در آستانه فروپاشی قرار دارد و همواره برای ادامه بقای خود به راهبرد صدور بحران روی می‌آورد. اما باید نسبت به پیگیری این تهدیدات از سوی مجامع بین المللی اقدام شود.

*سجاد مرادی کلارده پژوهشگر حوزه بین‌الملل