روزهای دوم و سوم محرم مشهور است به اینکه خاندان و کاروان حسین ابن علی علیه السلام در مواجهه با لشکر حرابن یزید ریاحی که اجازه نداد حضرت بسمت کوفه بروند و امام علیه السلام را مجبور به تغییر مسیر دادن نمود تا بسمت کربلا ره سپرده و به ارض موعود خیمه بر پا کنند را ورودیه میخوانند،اولین مصداق عمل در مقابل امام ع ظلم است که راه پس و پیش بر امام ع بسته شد از منظر مفاهیم قرآن و مکتب اسلام ظلم تعریف دقیق و روشنی را داراست لذا با توجه به قرار گرفتن در ماه محرم و مبارزه امام حسین ع با یزیدیان،موضوع نحوه مقابله با ظالم از منظر قران را به بررسی میگذارم.
ابتدا اجازه میخواهم که بطور خیلی خلاصه به مفهوم ظلم و انواع آن از منظر قرآن کریم بپردازم:
واژه “ظلم” به معنای ستم ، بیداد، بی عدالتی کردن ، ستمکاری ، حق را پایمال ساختن ، تجاوز از حق ، قرار دادن هر چیزی در جایی نامناسب آمده است .
این واژه با کلمه “ظلمت” به معنای تاریکی و سیاهی هم ریشه و بنا به اعتباری ، قریب المعنی است ؛ زیرا تاریکی نتیجه ستم کاری و حق را پایمال ساختن می باشد . واژه ظلم با دیگر مشتقات آن ، که در همه آنها معنای ستم و بی عدالتی مشترک است ، ” ٢٨٩ مرتبه ” در قرآن آمده است و ٢۶ مرتبه هم در مشتقاتی آمده است که معنای ظلمت و تاریکی می‌دهند .
بیان قرآن درمبحث ظلم ، آن هم به این گستردگی ، حاکی از آن است که ظلم و تعدی امری مبتلا به انسانها است و هشداری است برای روی آورنده به قرآن که در فهم آیات الهی باید سخت مراقب باشد تا در ورطه ظلم از هر نوع آن به ابتلا نیفتد که قران مجید در سوره طه آیه ١١١ میفرماید :
“هر که بار ستمی به دوش خودداشته باشد ، یقیناً زیان دیده است .”
ظلم از منظر برخورد با مظلوم به سه دسته تقسیم شده است:
ظلم به خدای خالق متعال ،
ظلم انسان به نفس خود ،
و بالاخره تعدی و ظلم به حق و حقوق دیگران
از نظر قرآن کریم ظلم به خدا یعنی مراعات نکردن حقوق خداوند و آنچه که مستحق خالق و رب انسانهاست. بالاترین ظلمها به خدا در قرآن،شرک وغیر خدا را عبادت کردن و نیز افترا بستن و مطالب را بدروغ به خدا نسبت دادن و تکذیب آیات او بیان شده است.
که این نوع ظلم از بالاترین ظلمها بلکه ظلمتهاست که در برخی از موارد راه برگشت هم ندارد.
اما ظلم انسان به نفس خود آن است که انسان قدر و منزلت و جایگاه خویش نشناخته و حق هویت حقیقی ، روحی و واقعی خود را آن گونه که شایسته یک انسان کامل است ادا ننماید …
که همه این بی توجهی ها از مصادیق ظلم به خویشتن محسوب میشوند.
مهمترین و اصلی ترین مصادیق ظلم به خود(نفس)نیز، تجاوز از حدود و فرامین الهی است که قرآن کریم در آیه صدر سوره طلاق میفرماید:
” و این حدود و فرامین خداست و هر که از حدود و فرامین خدا تجاوز کند ، بی تردید به خودش ستم کرده است.”
اما گریبان گیر ترین از مضالم ، ظلم به دیگران است که این قسم نیز دارای مصادق فراوانی است. از جمله انواع این گونه ظلم و ستم و تعدی ها با رنجانیدن دیگران در ندیده گرفتن حقوق ایشان است
گاهی انسان با رفتار و گفتار و گاهی در عیب بستن و گاهی در بد دفاع کردن و گاهی با سکوت خود به دیگری ظلم و ستم روا میدارد . جدای از این رفتار ها ظلم مالی است که شامل پایمال کردن حق مالی یک انسان یا یک جامعه یا یک ملت است من باب مثال دولتی با دیدگاه حزبی و جریانی از بیت المال رقمی را به یارانه بگذارد که رعایت حقوق همه را نکرده و یا جامعه را دچار بیماری اقتصادی نماید که این ظلم به تک تک افراد محسوب میشود و یا با سیاستهای غلط خود حق اشتغال از مردم را تضییع نماید که این نوع مظالم از مظلمه هایی است که در همین دنیا هم عقوبت دارد چه رسد به قیامت .
از مظالم دیگر تاکید شده در قرآن مجید ، ظلم جانی است که این­گونه تجاوز و ستمکاری از وارد کردن یک جراحت کوچک بر بدن تا کشتن یک یا چند انسان را شامل می‌شود که معمولا اشرار و یا قضات به این ظلم تن در میدهند که با اقدامات خود موجب خسارت جانی میشوند.که قرآن کریم در آیات متعددی میفرماید که گاهی کشتن یک انسان بی گناه یا به ناحق مصداق کشتن همه انسانهاست .
از این روی مبادرت به شغل قضاوت از حساسترین مشاغل بر شمرده شده است
از انواع دیگر ظلم و تعدی ظلم اعتباری که همان تجاوز به حقوق اعتباری انسانهاست اعم از اینکه با رفتار و عملکردی وجاهت کسی را تضعیف و یا اعتماد مردم را به او مخدوش نماییم
محرم در سلسه تداوم ایام سال یاد آور آن است که حسین ابن علی علیه السلام در مقابل دولتی ایستاد
که اول حق باریتعالی و سپس حق خود و ظلم به نفس و نهایتاً ظلم به جامعه و ایستادن در مقابل هدایت بشری قد علم کرده بود و این همه تعدی امام علیه السلام را بدان وا داشت که منشوری را با خون خود و اصحاب و یاران و خاندانش نوشته و در فرایند قرون و اعصار به انسان و انسانیت تقدیم نماید تا حجت و حجیت کن
ار هم راه آزادی و استقلال و عدم وابستگی را به روشنی ودیعه گذارد.
والسلام

حمید رضا نقاشیان