موانع گردش پول آمار میسازد
به گزارش واحد تحلیلی خبرگزاری صبح اقتصاد وقتی سخن از پول و گردش آن در جامعه اقتصادی میکنیم به این موضوع توجه داریم که منظور تنها اسکناس در اختیار مردم نیست. عنصر تقابل در مبادلات اقتصادی میتواند با پول یا شبه پول یا اعتباریات اعم از اسناد و حتی اعتماد بین تبادل کنندگان بوده باشد.
همه این ابزارهای مبادلاتی قابلیت تسمیه نقدینگی در بازار را دارا هستند و نقدینگی میتواند گردشی داشته باشد که قدرت مبادله آن با کالا را چند برابر کند. در کشور ما نقدینگی ابزار اداره اقتصاد متکی به تولید ناخالص داخلی نبوده است و معمولا هزینه دولت ها حجم آن را تعیین می نموده یا تغییر میداده است. حجم نقدینگی موجود در بازار مبادلات در طول سال‌های اخیر همواره رشد قابل توجهی داشته است. در سال‌جاری نیز رشد نقطه به نقطه نقدینگی در سطح سال گذشته و در حوالی ۱۸/۵ درصد بوده است. بنا به اظهار کارشناسان آمار در پایان مهر ماه حجم نقدینگی از ۲۰۰۰ میلیارد تومان فراتر رفته است. رشد نقدینگی در آبان ۹۷ (افزایش سطح نقدینگی در آبان ۹۷ نسبت به آبان ۹۶) بر اساس داده‌های بانک مرکزی به ۱/ ۲۱ درصد رسیده است. مجموعا در طول ۸ ماه ابتدایی سال ۹۷، معادل ۲/ ۱۹۵ هزار میلیارد تومان نقدینگی جدید در اقتصاد ایران تزریق شده است؛ یعنی به‌طور میانگین خلق روزانه حدود ۷۹۴ میلیارد تومان نقدینگی. اما در آخرین ماه گزارش‌شده، تحولات نقدینگی کدام سمت‌و‌سو را نشان می‌دهد؟ مطابق گزارش بانک مرکزی، نقدینگی در آبان‌ماه ۹۷ نسبت به ماه قبل از آن، ۹/ ۱ درصد افزایش داشته است. این در حالی است که در ۷ ماه ابتدایی سال‌جاری، نقدینگی به‌طور متوسط رشد ماهانه ۳/ ۱ درصد را ثبت کرده بود. از این رو، در آبان‌ماه، نقدینگی رفتار تندتری را نسبت به میانگین ۷ ماهه نشان می‌دهد. از طرفی رشد ماهانه نقدینگی از سطح ۸/ ۲ درصد در مردادماه تا سطح ۳/ ۱ درصد در مهر، عقب‌نشینی کرد؛ اما توالی این روند کاهشی در آبان شکسته شد. از این رو آبان‌ماه را میتوان دارای سیگنالی از رفتار افزایشی نقدینگی به‌شمار آورد. بانک مرکزی با انتشار گزیده آمار‌های اقتصادی در خرداد ماه سال جاری، حجم نقدینگی را ۱۹ هزار و ۷۹۹ هزار میلیارد ریال اعلام کرد که نسبت به اسفند ماه سال گذشته ۵.۲ درصد و نسبت به مدت مشابه سال قبل (خرداد ۹۸ نسبت به خرداد ۹۷)، ۲۵.۱ درصد افزایش نشان می‌دهد. حجم پول در این دوره ۳۱۰۸.۷ هزار میلیارد ریال با ۵۰.۹ درصد افزایش نسبت به خرداد ماه سال قبل بوده و حجم شبه پول نیز با ۲۱.۲ درصد رشد، ۱۶۶۹۰.۴ هزار میلیارد ریال است. یکی از متغیرهای مهم در اقتصاد، سرعت گردش پول است که بر روی تورم، تولید و حتی حجم پول در گردش اقتصاد هر کشور، اثرات مهمی را بر جای می گذارد. این متغیر به واسطه ارتباط پیچیده و کاملا متقابل عوامل اقتصادی با یکدیگر، میتواند بر دیگر متغیرهای کلان اقتصادی تاثیرگذار باشد یا از آنها تاثیر بپذیرد. بسیاری از کارشناسان، مسبب اصلی تورم بالا در سال های جاری را به رشد نقدینگی و در تداوم آن نرخ گردش پول در سال‌های اخیر نسبت میدهند. فرضیه‌ای که مطابق با تئوری‌های اقتصادی است و در تاریخ اقتصاد ایران نیز برای اولین بار نیست که مصداق عینی پیدا میکند. اینکه تغییرات در حجم پول و شبه پول درمهر ماه یعنی اولین ماه پاییز، کدام سمت را نشانه می‌رود را تا حدی میتوان بهتر از ماههای مشابه در سال ۹۷ ارزیابی نمود. اگر از فروردین ماه (به علت تعطیلات طولانی‌مدت و خواب پول در بانک‌ها) فاکتور بگیریم، از آبان ماه ۹۶ تا شهریور ۹۷، همواره رشد ماهانه پول از شبه پول بیشتر بوده است. اما پاییز ۹۷ نگذاشت عمر این روند به یک سال برسد. در هر دو ماه ابتدایی پاییز، رشد ماهانه شبه پول از پول بیشتر بوده است. از میزان نقدینگی جدید خلق شده در دو ماه ابتدایی پاییز ۹۷ ، تنها ۷/ ۱ درصد آن ناشی از پول بوده است. درحالی‌که در ۶ ماه ابتدایی سال‌جاری، معادل ۴/ ۳۴ درصد از نقدینگی جدید خلق شده، سهم پول بوده است. از این رو، میتوان پاییز را سرآغازی برای بازیابی قدرت شبه پول دید. هر چه قدرت شبه پول بیشتر باشد، به این معنی است که سهم سپرده‌های غیردیداری (اعم از سرمایه‌گذاری و قرض‌الحسنه) در سیستم بانکی تقویت شده است. درحالی‌که پول معرف سپرده‌های دیداری و فرار سیستم بانکی است و تقویت آن به معنی ناپایداری منابع سیستم بانکی تلقی میشود. بانک مرکزی و گمرکات بهترین ابزار برای ایجاد مانع در گردش پول هستند و هرچه بیشتر سد ایجاد نمایند آمار بهتری از عملکرد خود ارائه میکنند لذاست که رونق تولید و سرنوشت اقتصاد و حجم تولید ناخالص داخلی همیشه ابزار بازی بوده اند. والسلام
حمید رضا نقاشیان
- منبع خبر : صبح اقتصاد
